«Vieźli ź miaškami na hałavie, usio było jak u błakbastary». Historyja ŭkrainki, jakuju pa abmienie vyzvalili ź biełaruskaj turmy
Ukraina z Rasiejaj čarhovy raz abmianialisia vajennapałonnymi. U miežach hetaha abmienu byli vyzvalenyja 10 ukraincaŭ, piaciora ź jakich utrymlivalisia ŭ biełaruskich turmach. Adna z vyzvalenych — žycharka Čarnihava Natalla Zacharanka. Jana raskazała svaju historyju «Svabodzie».
28 červienia Ukraina viarnuła z rasiejskaha pałonu 10 čałaviek. Siarod ich było piać hramadzian Ukrainy, aryštavanych na terytoryi Biełarusi. Za pasiarednictva ŭ padrychtoŭcy vyzvaleńnia ludziej prezydent Ukrainy Uładzimir Zialenski padziakavaŭ Vatykanu i Abjadnanym Arabskim Emiratam.
«Jašče piać cyvilnych, jakija byli zachoplenyja na terytoryi Biełarusi i pazbaŭlenyja svabody: Mikałaj Šviec, Natalla Zacharanka, Pavał Kupryjenka, Ludmiła Hančarenka i Kaciaryna Bruchanava. Usie jany ŭžo vyzvalenyja i doma — va Ŭkrainie», — napisaŭ Zialenski.
Natallu Zacharanku, žycharku Čarnihava, zatrymali ŭ Biełarusi ŭ siaredzinie lipienia 2023 hodu. Uviesnu 2024 hodu Homielski abłasny sud pryznaŭ jaje vinavataj u «ahienturnaj dziejnaści» i pakaraŭ 9 hadami źniavoleńnia. Sud byŭ zakrytym. Natalla, jakaja zaraz užo doma ŭ Čarnihavie, paśla vyzvaleńnia pahutaryła sa «Svabodaj».
«Nie dajšła maja čarha»
U 2022—2023 hodzie Natalla praktyčna štomiesiac jeździła ŭ biełaruski Mazyr praz Polšču. Jana pieravoziła ludziej, dakumenty, rečy. Miaža Biełarusi z Ukrainaj paśla ŭvarvańnia Rasiei začynienaja, tamu pasłuhi Natalli karystalisia popytam. Jana kaža, što časta vyvoziła biełarusaŭ va Ŭkrainu, da svajakoŭ. Praktyčna hod da Natalli nie było pretenzij u biełaruskich uładaŭ. Ale ŭ lipieni 2023 hodu jana raptam źnikła ŭ Mazyry. Znajšłasia ŭ homielskim SIZA.
Natalla raskazała «Svabodzie», što ŭ Mazyry spyniałasia ŭ siabroŭki Łarysy Krupa. Jaje taksama schapili, abvinavacili ŭ «niedaniasieńni pra złačynstva». Na sudzie Natalla atrymała 9 hadoŭ za «ahienturnuju dziejnaść», siabroŭka — štraf u 100 bazavych za «niedaniasieńnie».
«Ja jeździła, mianie nie čapali, da mianie prosta nie dajšła čarha. Tut ža, jak kažuć, pryjšoŭ čas. Mianie schapili, kali ja ŭžo 10 dzion była ŭ Mazyry. Na 6 dzion kinuli ŭ IČU ŭ Homieli, potym pieraviali ŭ SIZA», — uzhadvaje aryšt ukrainka.
Abvinavačvańni jana nazyvaje «poŭnym trešam, tryźnieńniem, vysmaktanym z palca». Natalla miarkuje, što jaje pakarali za toje, što šmat biełarusaŭ vyviezła va Ŭkrainu i časta pierasiakała miažu.
«Sud byŭ zakryty, rabicie vysnovy sami — kab nichto na jaho nie trapiŭ, nichto nie čuŭ, što tam było, nijakich dokazaŭ niama», — kaža Natalla.
Jana zaznačaje, što abvinavačańni biełarusak, ź jakimi jana siadzieła ŭ SIZA, stali prosta šokam dla jaje.
«Čałaviek napisaŭ niedzie «rašysty» — atrymaŭ hod, inšy napisaŭ kamentar z troch słovaŭ — atrymaŭ dva z pałovaj hady, pastaviŭ «padabajku» — paŭtary hady. U mianie prosta niama słovaŭ! Ja prosta ŭ šoku», — žachajecca ŭkrainka.
«Na sudzie chacieła kryknuć «Słava Ŭkrainie!»
Natalla kaža, što na sudzie i padčas prysudu piła zaspakajalnyja srodki — valarjanku, kab «nie pačać vystupać».
«Bo na prysudzie mnie karcieła kryknuć «Słava Ŭkrainie», dy ja zabajałasia što jašče hadoŭ piać dadatkova atrymaju», — uzhadvaje byłaja źniavolenaja. Jana kaža, što artykuł «ahienturnaja dziejnaść» u SIZA ličycca palityčnym i tamu staŭleńnie da takich źniavolenych adpaviednaje. Pa słovach Natalli, da takoha artykułu ciažka znajści advakata, usie admaŭlajucca. Jana mieła abaroncu i ličyć heta cudam.
Ad roznych kanvojnych było roznaje staŭleńnie da palityčnych. Niekatoryja «staralisia» i kožnuju hadzinu prymušali davać spravazdaču kanvojnamu — imia, proźvišča, pa jakim artykule siadziš, raskazvaje Natalla.
«Abaviazkova treba było dadavać: «Schilnaja da ekstremisckaj i inšaj destruktyŭnaj dziejnaści». «Praści Hospadzi», — dadavała ja», — uzhadvaje ŭkrainka.
Paśla prysudu, Natalla rychtavałasia da etapu ŭ žanočuju kaloniju, užo sabrała rečy, sumki, čakała adpraŭki.
Ale za joj pryšli i zahadali: «Z rečami na vychad». Natalla dumała, što jaje pieravodziać u druhuju kameru. Žančynu pasadzili ŭ «busik» i pavieźli niekudy, ničoha nie havoračy. Na hałavu adzieli miašok, u vušy — bierušy.
Razam z Natallaj u «busik» trapili vajennapałonnyja z Rasiei i jaje susiedka z Čarnihava, Ludmiła Hančarenka. Jana taksama časam jeździła ŭ Biełaruś, jaje taksama zatrymali, abvinavacili ŭ «ahienturnaj dziejnaści» i dali 3 hady kalonii. Na momant vyzvaleńnia Ludmiła ŭžo była ŭ homielskaj žanočaj kalonii.
«Tolki litaralna za hadzinu da miažy nam paviedamili, što nas pieradaduć va Ŭkrainu, pa abmienie. U mianie byŭ taki šok, tak treślisia ruki, što ja nie mahła vypić vady, zaliła ŭsiu futbołku. U mianie była histeryka, ja dumała, što heta niejki son», — zaznačaje Natalla.
«Ja da hetaha času nie pryjšła ŭ siabie»
Natalla raskazvaje, što na biełaruski bok miažy z Ukrainy dastavili traich vajskovych — rasiejcaŭ, jakija byli ŭ pałonie, i adnaho śviatara. Rasiejcy byli na invalidnych vazkach. Ale vazki treba było viarnuć ukrainskamu boku. Tamu ŭkraincy, u tym liku Natalla, uziali tyja vazki i pakacili ich nazad. Na vazki jany pakłali svaje rečy. Paśla ŭsich pasadzili na viertalot i jany palacieli ŭ Kijeŭ. «Usio było jak u blokbastery», — śmiajecca Natalla.
Jana ŭzhadvaje, što paśla słovaŭ pra abmien i viartańnie va Ŭkrainu jana mieła tolki adno žadańnie — patelefanavać maci i skazać: «Mama, ja doma». «Ja da hetaha času nie pryjšła ŭ siabie, nibyta ŭ śnie ŭsio. Pajšła ŭ horad, tam ludziej stolki, aŭtamabilaŭ! Ja razhubiłasia, nie viedaju — kudy ruki dzieć? Ci zzadu trymać, jak u turmie, ci ŭ kišeni pichać ich», — raskazvaje Natalla.
Surazmoŭca dadała, što ŭ turmie ŭ jaje pachisnułasia zdaroŭje — upaŭ zrok, balić śpina, bo štodzień možna było tolki siadzieć, nielha było lažać.
«Tabletku tam, choć jaki analhin, nie daprosiśsia. U mianie cisk byŭ: z šaści ranicy da pałovy dziasiataj viečara čakała, kab jaho prosta pamierali. Nu jak tam mierajuć — sunieš ruku ŭ «karmušku» i tak z horam papałam mierajuć», — uzhadvaje ŭkrainka.
Jana dumaje, što jašče doŭhi čas budzie adychodzić ad apošniaj pajezdki ŭ Biełaruś. Na pytańnie, ci pajedziecie tudy niekali znoŭ, Natalla žartam adkazvaje: «Tolki kali razam z vami, ci kali vas tudy treba zavieźci».
«Jak u vas tam kažuć? «Nie siadzieŭ — nie biełarus»? — kaža Natalla. — Tak, ale heta realna žach, za što tam sadziać ludziej. Ja i raniej viedała, što tam robicca, ale navat nie viedała, što za niejkaje tryźnieńnie mahu trapić za kraty».
Jak Ukraina vyzvalaje ź Biełarusi svaich. Tłumačeńnie ŭkrainskaha ekśpierta
«Hałodnyja. Zmučanyja. Ščaślivyja». Apublikavali FOTY ŭkrainskich vajskoŭcaŭ paśla rasijskaha pałonu
Jak vyzvalenych z pałonu ŭ Biełarusi i Rasii sustrakali ŭ kijeŭskim aeraporcie VIDEA
Ukraina viarnuła piać svaich palitviaźniaŭ ź Biełarusi. I navat Mikołu Švieca, dyviersanta z Mačuliščaŭ
Kiraŭnik Lidy zaklikaŭ siłavikoŭ nie spyniać palityčnych represij28
Kamientary