Biełaruska, jakaja raskazvaje pra narod nhaj tuchoe. Chto jana — pieramožca World Press Photo Taćciana Čypsanava?
Prajekt biełaruski Taćciany Čypsanavaj «Te Ureviera — žyvy prodak naroda nhaj Tuchoe» pieramoh u katehoryi «Doŭhaterminovy prajekt» u rehijonie Paŭdniova-Uschodniaj Azii i Akijanii ŭ konkursie World Press Photo. U im Taćciana raskazvaje pra narod nhai tachoe, jaki žyvie ŭ pryrodaachoŭnym rehijonie Te Ureviera ŭ Novaj Ziełandyi. A pra siabie jana raskazała «Radyjo Svaboda».
Taćcianie Čypsanavaj 44 hady, jana rodam z Babrujska. Zaraz žyvie ŭ Novaj Ziełandyi. A karani jaje — z naroda komi, jaki žyvie na paŭnočnym zachadzie rasijskaha Urała. Fatahrafijaj Taćciana zajmajecca bolš za 20 hadoŭ.
«Heta byŭ zvyčajny lustrany fotaaparat», — uzhadvaje Taćciana pra pačatak svajho tvorčaha šlachu. Heta zdaryłasia ŭ Šatłandyi, kudy jana trapiła pa studenckaj prahramie. Fotaaparat svajho baćki joj pazyčyła siabroŭka padčas padarožža na Arkniejskija vyspy: «Mienavita tady ja zakachałasia ŭ fatahrafiju i zrazumieła, što chaču hetym zajmacca».
Paśla Šatłandyi Taćciana try hady žyła ŭ Łondanie, dzie vučyła anhlijskuju movu. Tam jana sustreła muža, i jany pierajechali ŭ Braziliju. U hetaj krainie jana zacikaviłasia temaj karennych narodaŭ.
«Ja zdymała brazilskich indziejcaŭ. My žyli jakraz na ich ziamli, jakuju jany abaraniali na toj momant užo 20 hadoŭ. I ja ź imi pasiabravała», — kaža Taćciana.
U Brazilii ŭ Taćciany naradziłasia dačka, i siamja pierajechała ŭ Novuju Ziełandyju. Tam biełaruska vučyłasia fatahrafii va ŭniviersitecie, a taksama pačała pracavać u Nacyjanalnym archivie — ličbavała archivy. Tak jana daviedałasia pra narod tuchoe. Paśla pačała jeździć u ich rehijon i zdymać, jak jany žyvuć.
«My jeździli z majoj vaśmihadovaj dačkoj, i miascovyja žychary pryniali nas u svaju siamju. Tamu ŭ mianie byŭ dostup da roznych momantaŭ žyćcia hetaha naroda», — kaža Taćciana.
Narod nhai tachoe z rehijona Te Ureviera ŭ Novaj Ziełandyi imkniecca zachavać svaju niezaležnaść i kulturnuju identyčnaść, źviazanuju z moŭnymi i tradycyjnymi kaštoŭnaściami maary. Apošnija źmieny ŭ palitycy ŭrada krainy ŭsprymajucca jak abmiežavańnie pravoŭ karennych narodaŭ. Urad admianiŭ ciažka zdabytyja dasiahnieńni karennych narodaŭ — i heta vyklikała masavyja pratesty. U toj ža čas źjaŭlajucca inicyjatyvy — takija, jak fierma Tatajvietu, jakuju zdymała Taćciana, — što natchniajuć maładoje pakaleńnie zachoŭvać tradycyi i adradžać kulturu.
«Dziakujučy maim karaniam my adrazu znajšli kantakt ź miascovymi žycharami. Moj baćka — naščadak naroda komi. Babula i dziadula byli staravierami, žyli ŭ poŭnaj izalacyi na race Piačora, dzie było 25 km da bližejšaha susieda. Žyli palavańniem, rybałkaj — prykładna tak, jak žyvuć indziejcy ŭ niekatorych rehijonach śvietu, — tłumačyć Taćciana. — A ŭ Babrujsku baćka pracavaŭ na sudnabudaŭničym zavodzie. Jon časta braŭ nas z saboj, i my pravodzili čas na race i ŭ lesie. Dumaju, mienavita tak mnie pieradałasia luboŭ da pryrody».
Taćciana Čypsanava jak fatohrafka supracoŭničaje z The New York Times i inšymi suśvietnymi miedyja. Letaś jana dałučyłasia da adukacyjnaj prahramy PhotoArtDoc i stała adnoj ź pieramožcaŭ Niezaležnaha biełaruskaha fiestyvalu fatahrafii PhotoArtDoc — prajekta Biełaruskaj niezaležnaj asacyjacyi fatohrafaŭ. U prajekcie «In My Shoes» fatohrafka daśledavała adnosiny sa svajoj 17-hadovaj dačkoj.
«Možna skazać, što ja svoječasova paznajomiłasia ź biełaruskim kamjunici, bo ciapier hetuju ŭznaharodu ja byccam mahu padzialić ź biełaruskimi fatohrafami», — kaža Taćciana.
Apošni raz jana była na radzimie ŭ 2015 hodzie.
«Ale my ŭsie, biełarusy, sočym i pieražyvajem toje, što adbyvajecca ŭ Biełarusi i va Ukrainie. Časam ja rablu historyi pra biełarusaŭ, ale redka. I heta zaŭsiody niejkija ciažkija historyi, naprykład, jak naš urad sprabuje dastać biełarusaŭ praź Interpoł. Biełarusy naahuł bajacca fatahrafavacca. Jany nie chočuć, kab biełaruskija ŭłady niešta pra ich viedali. Tamu jany tut siadziać cicha-cicha», — kaža Taćciana.
Konkurs World Press Photo pravodzicca z 1955 hoda i štohod adznačaje najlepšych fotažurnalistaŭ i dakumientalistaŭ, jakija raskazvajuć važnyja historyi praz kadr. U konkursie ŭdzielničajuć tysiačy prafiesijanałaŭ z usiaho śvietu, a pieramoha ličycca adnoj z samych prestyžnych uznaharod u śviecie fotamastactva.
U 2025 hodzie na konkurs World Press Photo było padadziena 60000 rabot ad 3778 fatohrafaŭ sa 141 krainy.
Taćciana Čypsanava — treciaja fatohrafka ź Biełarusi, jakaja stała pieramožcaj konkursu World Press Photo. U 2021 hodzie adnym ź pieramožcaŭ staŭ zdymak fotažurnalistki Nadziei Bužan, na jakim Volha Sieviaryniec čakaje svajho muža kala Akreścina. A ŭ 2020 hodzie pieramahła sieryja fota Taćciany Tkačovaj pra žančyn, jakija zrabili abort.
Uradženka Biełarusi, što žyvie ŭ Novaj Ziełandyi, pieramahła ŭ World Press Photo
«Ź biełaruskim pašpartam adčuvała siabie tak, niby na mnie cišotka ź bin Ładenam». Biełaruskaja piśmieńnica źmianiła Paleśsie na Novuju Ziełandyju
Bojki «rajon na rajon» i mocnaja kłasavaść. Jak biełarus paŭhoda pracavaŭ u Papua — Novaj Hviniei
Ciapier čytajuć
Prakurorski načalnik aburyŭsia nieabhruntavanymi zatrymańniami biełarusaŭ9
Kamientary
tak vielmi časta, kali praekt palityčny.