U Žyrovicach daščentu raźbirajuć baročnuju carkvu XVIII stahodździa

Na apublikavanych u sacsietkach fota bačna, što draŭlanaja Hieorhijeŭskaja carkva na miascovych mohiłkach užo biez šaloŭki, dachu i kupała. Ludzi kažuć, što heta čarhovy akt vandalizmu ad Ruskaj pravasłaŭnaj carkvy, kali pad vyhladam rekanstrukcyi faktyčna znosicca piarlina biełaruskaha dojlidstva.

Chram sapraŭdy raźbirajuć da padmurkaŭ, jak vynikaje z prajektnaj dakumientacyi, raspracavanaj «Hrodnahramadzianprajektam». Prajektam rekanstrukcyi Hieohijeŭskaj carkvy Śviata-Uśpienskaha Žyrovickaha manastyra, hałoŭnym architektaram i navukovym kiraŭnikom jakoha adnačasova vystupaje Alena Sčasnaja, praduhledžana poŭnaja pierakładka vonkavych ścien z zamienaj truchlavych brusoŭ na novyja — staroha dreva zastaniecca nie tak šmat.

Pavialičyć

Chram zahadkavaha ŭzrostu

Carkva znachodzicca na manastyrskich mohiłkach, što raźmiaščajucca na vysokim pahorku na poŭnačy miastečka, na peŭnym addaleńni ad samoha manastyra. Pahorak vielmi vysoki — 13 mietraŭ, a tamu carkva, jakaja znachodzicca ŭ samym vysokim punkcie Žyrovicaŭ, dobra prahladajecca z roznych rakursaŭ.

Pavialičyć

Mohiłki na hetym pahorku ŭźnikli ŭ XVIII stahodździ paśla epidemii čumy. Paśla zakančeńnia Paŭnočnaj vajny spustošanaja miascovaść sutyknułasia z zaniapadam i chvarobami. Asabliva žorstkim stała maravaja pošaść, jakaja całkam spustošyła Žyrovicy i manastyr. 3 usiaje bracii vyžyŭ tolki adzin ijeramanach, jaki pachavaŭ bolš za 600 čałaviek, što zahinuli ŭ čas epidemii.

Pavialičyć

Pavialičyć

A voś z historyjaj uźniknieńnia samoj carkvy nie ŭsio tak adnaznačna. Pra jaje historyju mała što viadoma, archiŭnyja materyjały pra budaŭničyja i ramontnyja pracy adsutničajuć. U piśmovych krynicach i siarod daśledčykaŭ niama adzinaha mierkavańnia pra datu budaŭnictva carkvy.

U Dziaržaŭny śpis historyka-kulturnych kaštoŭnaściej jana ŭniesiena jak pomnik kanca XVIII stahodździa, 1790-m hodam jaje datujuć i sučasnyja historyki architektury. Pavodle mierkavańnia mastactvaznaŭca Alaksandra Jaraševiča, carkva, chutčej za ŭsio, pabudavana ŭ siaredzinie XVIII stahodździa, bo jaje ałtarny abraz «Cud Hieorhija nad źmiejem» byŭ napisany mastakom Nikadzimam Pračyckim u 1751 hodzie dla novaj carkvy.

Pavialičyć

Ale ruski historyk Pampiej Baciuškaŭ u vypusku «Pomniki ruskaj daŭniny ŭ zachodnich hubierniach» za 1868 hod piša: «Carkva draŭlanaja sv. Juryja, adbudavanaja bolš za 200 hadoŭ tamu nazad namahańniami manastyra i pieraniesienaja ŭ hetaje miesca starańniami ihumiena Hieorhija Šatałoviča».

Hetaj ža viersii prytrymlivajecca mastactvaznaŭca Tamara Habruś. U akcie abśledavańnia Hieorhijeŭskaj carkvy pradstaŭnikami Hałoŭnaha ŭpraŭleńnia pa spravach architektury pry Saviecie Ministraŭ BSSR, praviedzienaha ŭ 1946 hodzie, paznačana data — 1650 hod.

Pavialičyć

Pavialičyć

Ścieny chrama byli ašalavanyja haryzantalna ŭ XIX stahodździ. Na adnoj ź lisic, viertykalnych brusoŭ-ściažak, na hałoŭnym fasadzie vysiečany try nadpisy — 1846, MCD9VIII, XMJ.

Na paŭnočnaj uskrainie mohiłak zachavalisia ruiny muravanaj aharodžy z cahlanymi piłonami bramy, pabudavanyja ŭ siaredzinie XIX stahodździa ihumienam Mikałajem Redutam. Uschodniaja častka aharodžy, vidać, była razburana za savieckim časam, kali vajskoŭcy rabili hruntavy prajezd dla bolš pakataha spusku da vulicy i nie ŭmacavali stromki adchon. 

Pavialičyć

Pavialičyć

Što robiać

Kali koratka — Hieorhijeŭskuju carkvu płanuju razabrać da padmurkaŭ i sabrać nanoŭ. Praŭda, amal uvieś aŭtentyčny materyjał carkvy śpisany va ŭtyl: krokviennaja sistema dachu, pierakryćci, kanstrukcyja kupała, šaloŭka, karnizy, adlivy, padłohi, leśvica.

Pavialičyć

Navat ad samoha zruba, miarkujučy pa čarciažach, zastaniecca mienš za pałovu — tolki 40%. I heta pry tym, kali pry razborcy chrama raptam nie vyjaviacca «schavanyja defiekty» ŭ tych brusach, jakija chacieli paŭtorna vykarystać. Možna čakać, što dla vykanańnia farmalnaha adnaŭleńnia ŭ całkam novy zrub ustaviać paru starych brusoŭ. 

U prajekcie tłumačycca, što kanstrukcyi carkvy paškodžany nasiakomymi, hnillu i majuć padoŭžanyja raskoliny, a pavodle abśledavańnia, praviedzienaha «Hrodnahramadzianprajekt» u 2022-2024 hadach, ałtarnaja častka znachodzicca ŭ pieradavaryjnym stanie, a astatni zrub — u niepracazdolnym.

Pavialičyć

Paŭtorna vykarystany buduć vokny, dźviery, ikanastas, balustrada choraŭ i inšy dekor interjeraŭ. A taksama zachavajuć i adrestaŭrujuć elemienty, na jakich byli znojdzieny rośpisy i nadpisy: heta belka nad ikanastasam, šaloŭka ŭ ałtarnaj častcy i ŭ kładoŭcy, na hałoŭnym fasadzie — užo zhadanaja lisica z nadpisami i šaloŭka frantona, na jakoj byli vyjaŭleny namalavanyja palmavyja haliny i niesapraŭdnaje kruhłaje akno.

Pavialičyć

Restaŭracyjny prajekt detalovy i hruntoŭny, ale, jak dla pomnika architektury, pavodle jaho zachoŭvajecca nadta mała aryhinalnych elemientaŭ. Uźnikaje paradoks karabla Tesieja — kali ŭsie častki abjekta zamianić na novyja, ci zastajecca abjekt tym ža abjektam?

Kalarovyja supiarečańni

Jość i inšyja pytańni da prajekta. Naprykład, pa kalarovym rašeńni ŭ prajekcie možna zrazumieć, što chram stanie dvuchkalarovym — asnoŭny abjom zastaniecca zialonym (katałožny koler RAL 6021), a franton z rośpisam i vieža stanuć čamuści biełymi (Altweiss). 

Pavialičyć

Pavialičyć

Pavialičyć

Pavodle ž prykładzienaha da prajekta zaklučeńnia praviedzienyja navukova-prajektnym centram «Restabilis» daśledavańni pakazali, što

fasady pieršapačatkova, vierahodna, nie byli pamalavanyja ŭvohule, a pieršy raz byli pamalavanyja ŭ aranžava-karyčnievy koler (RAL 8023), a pry nastupnych ramontach — u roznyja adcieńni zialonaha. Čamu vybrany nie pieršapačatkovy karyčnievy koler i adkul uziaŭsia bieły — ŭ prajekcie nie tłumačycca.

Jość i bolš drobnyja rečy: u restaŭracyjnym zadańni, naprykład, prapisana adnaŭleńnie mietaličnych varotaŭ bramy, ale ŭ prajekcie ich niama zusim.

Lišnija mahiły

Pavialičyć

Pavialičyć

Jašče adzin vielmi dziŭny elemient ciapierašniaj restaŭracyi mohiłkavaj carkvy — pieranos adrazu 14 mahił, jakija raźmiaščalisia vakoł chrama, u inšaje miesca mohiłak. Ich pieranosiać, kab jany nie zaminali rabotam, ale asnoŭnaja pryčyna, vidać, u žadańni vykłaści brukam terytoryju vakoł carkvy.

Pavialičyć

Pavialičyć

U sacsietkach užo źjavilisia fotazdymki raskapanych mahił kala Hieorhijeŭskaj carkvy i vyniatych ź ich čałaviečych pareštkaŭ. 

Ci sapraŭdy varta było turbavać pareštki bolš jak dziasiatka ludziej tolki dla taho, kab zrabić pryhoža? Da mohiłkavych cerkvaŭ zaŭsiody ščylna prymykajuć mahiły — ci nie jość heta naturalnym histaryčnym asiarodździem dla pomnika? 

Chto vinavaty?

Hałoŭnaje pytańnie hetych rabot — ci byŭ taki abjem zamieny aŭtentyčnaha materyjału novym vyklučna adzinym varyjantam rekanstrukcyi chrama. Ź jaho vyciakaje i adkaz na pytańnie, ci varta da padmurkaŭ raźbirać staradaŭni chram. Pomniki draŭlanaha dojlidstva vyhladajuć jak kanstruktar, jaki možna razabrać i sabrać nazad, ale na praktycy ŭsio bolš składana. Časta vyjaŭlajecca, što razumieńnie draŭlanaj architektury stračana sučasnymi dojlidami i majstrami, i navat toje, što dobra zafiksavana, abmierana i vyčarčana, jany adnavić jak było nie mohuć.

Daloka chadzić nie treba, možna pahladzieć na toje, što atrymałasia z damkami, jakich pieranosili z adnaho kanca Paŭnočnaha zavułka ŭ Minsku ŭ suviazi z budaŭnictvam mietro, ci na siadzibu kniazioŭ Miaščerskich u Klimavičach, jakuju litaralna niadaŭna razabrali i adnavili z novych materyjałaŭ. Pomniki nie viarnulisia nazad — atrymalisia blizkija kopii, ale vielmi hrubyja i niedakładnyja.

Ci možna paŭtaryć Hieorhijeŭskuju carkvu takoj, jakoj jana była da razborki? Pakaža čas.

Ale kali nie, to chto budzie vinavaty? Prajektny instytut, jaki takoje rašeńnie zakłaŭ, navukovy kiraŭnik, jaki jaho pryniaŭ, čynoŭniki i ekśpierty, jakija patrabujuć nieviadoma čaho i ŭ ścipłyja terminy, siabry Rady pry Minkultury, jakija nie zaviarnuli takoje rašeńnie, budaŭniki, jakija nie ŭmiejuć budavać tak, jak budavali stahodździ tamu? Heta budzie na sumleńni kožnaha, chto pastaviŭ svoj podpis. 

• 0
• 0
• 0
• 3
• 0
• 1
• 1
• 0