Maksim Viniarski: Śmiešna čuć, što pratesty 2020‑ha adbylisia spantanna

— Chaču ŭspomnić svaju pieršuju akcyju pratestu. Heta byŭ pieršy Marš Svabody — 17 kastryčnika 1999 hoda. Ja vyjšaŭ na jaho całkam śviadoma. U majoj siamji było pryniata sačyć za padziejami ŭ krainie, i tamu ŭsie viedali, što adbyłosia ź Viarchoŭnym Savietam i kali pavinny byli adbycca prezidenckija vybary. Kali pieršyja vybary prezidenta prajšli ŭ 1994 hodzie, to nastupnyja pavinny byli być u 1999-m, a nie ŭ 2001 hodzie.

Ja byŭ u kursie taho, jak adbyŭsia dziaržaŭny pieravarot, jak u našaj siamji abmiarkoŭvali tak zvany «refierendum», na jakim nibyta prahałasavali za łukašenkaŭskuju kanstytucyju. Było vidavočna, što ŭłada pierastupiła ŭsie mahčymyja miežy. Da momantu Marša Svabody ŭžo nie było hienierała Juryja Zacharanki. Paźniej my daviedalisia, što ź im adbyłosia. Užo nie było Viktara Hančara i Anatola Krasoŭskaha — režym Łukašenki ich vykraŭ i zabiŭ.

Było jasna, što ciarpieć heta dalej — značyć samaŭchilacca ad udziełu ŭ žyćci krainy i tym samym dzialić adkaznaść za toje, što adbyvajecca. Ja ŭžo byŭ paŭnaletni, mieŭ prava hołasu i razumieŭ, što niasu hramadzianskuju adkaznaść za toje, što adbyvajecca. Ja bačyŭ, što sistema na ŭsich uzroŭniach źviartajecca da chłuśni, zapałochvańnia i hvałtu. I zrazumieŭ: z hetym treba niešta rabić.

Spačatku ja ŭstupiŭ u arhanizacyju «Małady front», a potym paznajomiŭsia z tymi, chto paźniej stajaŭ la vytokaŭ ruchu «Zubr»: Jaŭhienam Afnahielem i Paŭłam Juchnievičam. Niekatory čas my dziejničali paralelna, a ŭ 2004 hodzie ja całkam dałučyŭsia da «Zubra».

Usie prezidenckija vybary i palityčnyja kampanii, jakija prachodzili ŭ Biełarusi, my potym pieražyvali razam u hramadzianskaj kampanii «Jeŭrapiejskaja Biełaruś». Tak było da samaha 2020 hoda — i, mahčyma, tak budzie i dalej.

— Jakim vy zapomnili 2020 hod? Što stała dla vas samym mocnym uražańniem taho času?

— Padrychtoŭka da pratestaŭ 2020‑ha — heta była doŭhaja i, viadoma, vielmi składanaja i enierhajomistaja praca. Śmiešna čuć, kali chtości kaža, što ŭsio adbyłosia spantanna. 2020 hod staŭ niečakanaściu tolki dla tych, chto «pračuŭsia» tolki tady i ŭpieršyniu ŭbačyŭ mahčymaść dziejničać. Ale «Jeŭrapiejskaja Biełaruś» išła da hetaha z 2015 hoda. Užo ŭ 2017-m, padčas pratestaŭ suprać «darmajedskaha» dekreta, stali zrazumiełyja nastroi ludziej.

Dla padrychtoŭki da maštabnych akcyj pratestu my vykarystali parłamienckuju kampaniju 2019 hoda. My razumieli, što vybaraŭ u krainie niama, ale ŭsio adno stvarali inicyjatyŭnyja hrupy, vyłučali kandydataŭ, pravodzili pikiety i akcyi pratestu — prosta kab kantaktavać ź ludźmi, havaryć ź imi, rychtavać ich da nastupnaha etapu baraćby.

Tamu 2020 hod staŭ vynikam šmathadovaj pracy i padrychtoŭki. Vuličnaja častka kampanii ŭdałasia amal całkam. Režym Łukašenki heta taksama razumieŭ: jašče z 2017 hoda ŭłady sprabavali zahadzia «złamać» aktyvistaŭ, zapałochać, izalavać. Kahości ŭdavałasia niejtralizavać, niechta znachodziŭ sposaby praciahvać baraćbu. Ale ŭsio ž u nas chapiła ludziej i dośviedu, kab sabrać podpisy, pravieści ahitacyju i vyvieści ludziej na vulicy.

Prablemy pačalisia, kali da pratestaŭ dałučylisia ludzi biez dośviedu, jakija nie da kanca razumiejuć, što takoje sapraŭdnaja baraćba za svabodu. Za svabodu nielha zmahacca pa vychadnych. Heta styl žyćcia. Na žal, častka tych, chto ŭpłyvaŭ na situacyju, hetaha nie razumieła.

Škada, što nie ŭdałosia realizavać kampaniju ekanamičnych strajkaŭ. Ludzi zrazumieli, što biez hetaha nie abyścisia, ale ŭžo paśla taho, jak pa vuličnych pratestach byŭ naniesieny ciažki ŭdar. Šmat lidaraŭ unutry krainy apynulisia ŭ turmach abo pad pastajannym ciskam. Kali stała jasna, što na vulicach niemahčyma praciahvać baraćbu, ludzi pryjšli da vysnovy, što treba poŭnaje spynieńnie supracoŭnictva z režymam — praz strajki i ekanamičny cisk.

Kali b hetaje razumieńnie pryjšło ŭ pačatku žniŭnia 2020 hoda, dumaju, siońnia my žyli b u svabodnaj krainie.

— Što dapamahała zachoŭvać siły i ŭnutranuju svabodu ŭ niavoli?

— Treba razumieć, što nichto z nas nie zmahajecca ŭ adzinočku. Vakoł zaŭsiody jość ludzi — tyja, kaho ty vybraŭ sam, i tyja, chto apynuŭsia pobač pa voli abstavinaŭ. Krynicaj siły ŭ niavoli stanoviacca mienavita ludzi pobač.

Pazbaŭleńnie svabody — heta nie zaŭsiody poŭnaja izalacyja. Bolšuju častku času ty znachodzišsia ź inšymi ludźmi. I važna šukać aporu ŭ ich stanoŭčych jakaściach, padtrymlivać ich, a nie ŭpadać u rospač. Kali tabie niechta dapamoh, ty sam pavinien być hatovy dapamahčy. Treba pašyrać aptymizm, a nie piesimizm.

Heta toje, čaho najbolš bajacca prysłužniki režymu. U kałonijach viaźniam navat zabaraniajuć dzialicca pamiž saboj čymści — cukierkaj, šakaładkaj. Za heta mahli adpravić u ŠIZA. Režym baicca mienavita ŭzajemadapamohi i salidarnaści pamiž ludźmi.

Tamu nie varta čakać dapamohi — pasprabuj zrabić niešta sam. Kali ty ŭžo apynuŭsia tam, azirnisia vakoł: kamu i čym možaš dapamahčy. Pabačyŭšy heta, inšyja zrobiać toje samaje. Heta jak śniežny kom, jaki niemahčyma spynić nijakimi pakarańniami.

Pryncypy, pavodle jakich varta žyć, kab prajści hety šlach, daŭno viadomyja: «Nie vier, nie bojsia, nie prasi».

Nie vier turemščykam i ich prysłužnikam. Nie bojsia pahroz. I nie prasi ničoha ŭ tych, chto ŭzurpavaŭ uładu. Darečy, mienavita heta najbolš razdražniaje turemščykaŭ. Jany chočuć, kab ty zaležaŭ ad ich, pastajanna niešta prasiŭ. A kali čałaviek ihnaruje ich «drobnyja padački» i spakojna trymajecca, jany stračvajuć nad im uładu.

— Vaša «vyzvaleńnie» akazałasia hvałtoŭnaj departacyjaj. Što vy adčuli, kali zamiest viartańnia na svabodu vas vyvieźli z rodnaj krainy?

— Z adnaho boku, heta absalutny niehatyŭ. Čarhovaje «dno», kali ludziej niezakonna pazbaŭlajuć hramadzianstva, navat nie sprabujučy prykrycca zakonam.

Ale adnačasova ja adčuŭ radaść, kali ŭbačyŭ pobač svaich siabroŭ: Jaŭhiena Afnahiela, Andreja Vojniča, Dźmitryja Kazłova, Mikałaja Statkieviča, Hienadzia Fiadyniča, Uładzimira Mackieviča. My stolki hadoŭ išli razam, i ŭ toj momant mnie było prosta radasna znoŭ bačyć hetych ludziej.

Usie, chto siońnia ŭdzielničaje ŭ represijach, pavinny razumieć: śviet maleńki i kruhły. Za ŭsio daviadziecca adkazać. Tyja, chto apraŭdvajucca «zahadami», nie paźbiehnuć adkaznaści. I kali nie siońnia, to paśla padzieńnia režymu, kali ŭłada vierniecca da naroda, jany stanuć pierad zakonam. Tady, pa mienšaj miery, ź imi zrobiać pa spraviadlivaści.

— Što, na vaš pohlad, źmianiłasia ŭ biełaruskim hramadstvie za apošnija hady?

— Padčas našaha vydvareńnia asabliva vidać, jak pavinien siabie pavodzić čałaviek, jaki adčuvaje adkaznaść za krainu. Heta pakazaŭ prykład Mikałaja Statkieviča. Jon razumieŭ nastupstvy, ale nie dazvoliŭ siabie hvałtoŭna vyvieźci. Heta ŭčynak sapraŭdnaha lidara.

Na hetym fonie dziŭna vyhladajuć tyja, chto da kanca nie adkazali na pytańni, jakija im byli zadadzienyja, a ciapier robiać vyhlad, što «adkazvajuć za krainu». Jość ludzi, jakija starajucca adciahnuć uvahu hramadstva ad hałoŭnaha — ad taho, što ŭ Biełarusi nie spynienyja palityčnyja represii.

Uvieś hety «handal» losami palitviaźniaŭ moh by mieć sens, kali b jon vioŭ da sapraŭdnych palityčnych pieramien — spynieńnia represij i vyzvaleńnia ŭsich źniavolenych. Ale tarhavacca za toje, dzie buduć znachodzicca adzin-dva čałavieki, — u kałonii, u vysyłcy ci pad chatnim aryštam, — nielha nazvać vyzvaleńniem.

My vychodzili nie dziela hrantaŭ i pasad. My vychodzili, kab źmianiłasia žyćcio krainy. Hety praces nie imhnienny. Da nas byli ludzi, jakija płacili svabodaj, zdaroŭjem, a časam i žyćciom za šaniec Biełarusi na budučyniu. Buduć ludzi i paśla nas. Važna razumieć, na čyim ty baku: na baku maryjanietak, zaniepakojenych asabistym pijaram, ci na baku tych, chto nasamreč hatovy nieści adkaznaść za budučyniu Radzimy.

— Što b vy chacieli skazać biełarusam — i tym, chto zastaŭsia ŭ krainie, i tym, chto za miažoj?

— Palityčnaja situacyja vakoł našaj krainy moža źmianicca ŭ luby momant. Dla mianie niesumnienna adno — ja źbirajusia viarnucca ŭ Biełaruś. Budučynia krainy chvaluje mianie nie mieniej, čym raniej, a, mabyć, navat bolš.

Ja ŭpeŭnieny, što ŭ nas jość šaniec vyrašyć hetuju prablemu i viarnuć krainu sabie. Hałoŭnaje ciapier — nie ŭpadać u isteryki, nie škadavać siabie, nie zajmacca samakapańniem. U nas jość kraina, i ŭ nas jość abaviazak za jaje zmahacca.

I ja pierakanany — u hetaj baraćbie my abaviazkova pieramožam.

• 3
• 1
• 0
• 1
• 0
• 0
• 0
• 1