Nievuctva dazvalaje prarasijskim aktyvistam adčuć svaju idejnuju pieravahu nad «biełarusizatarami» i kazać, što niama nijakaj biełaruskaj kultury, a ŭsio skradziena ŭ palakaŭ.
Krynicaj biassprečnaha dokazu polskaści vieraščaki pasłužyŭ kurtaty artykuł u ruskamoŭnym raździele Vikipiedyi, jakaja tymi ž samymi prarasijskimi aktyvistami pry patrebie adkidajecca va ŭsich inšych niazručnych vypadkach i nazyvajecca iłžyvaj.
U hetym artykule pryviedziena mierkavańnie polskaha piśmieńnika i etnohrafa Vinceta Pola.
U luboj inšaj situacyi mierkavańnie ŭdzielnika antyrasijskaha paŭstańnia 1831 hoda, jakim źjaŭlajecca Pol, było b pahardliva vyśmiejana bondaraŭcami, ale ŭ takoj spravie, jak «vykryćcio» biełarusizataraŭ, i sam čort dla ich siabar.
U knizie «Poezyje Wincentego Pola», vydadzienaj u 1857 hodzie, polski aŭtar pisaŭ:
«Jość staraja prykazka: Za karala Sasa papuščaj pasa, i pra jaje viedaje amal kožny. Mienš viadomy dalejšy praciah hetaj piesieńki — Za karala Sasa łyžkaj kaŭbasa.
Da dobrych jakaściaŭ kuchara naležała, kab jon umieŭ padać kaŭbasu na niekalki dziasiatkaŭ straŭ. Na vieraščaku padadzienaja kaŭbasa była narezanaja, pierakładziena łustami sała i palitaja vostraj padliŭkaj — heta byłaja zručnaja kulinarnaja vydumka z časoŭ Saskich; kaŭbasu, padadzienuju na vieraščaku, jeli łyžkaj — adsiul i prykazka. Dobry šlachiecki kuchar umieŭ padać kaŭbasu na dvanaccać straŭ — panski na dvaccać čatyry. Kaŭbasa była vialikim ryčahom u pryvatnym i publičnym žyćci — i bieź jaje nie razumieli śniadanku ŭ dni, volnyja ad postu.
Vieraščak byŭ znakamitym kucharam Aŭhusta III, i ad jaho pajšła nazva sposabu padačy kaŭbasy».
Kuchar Vieraščaka zhadvaŭsia tolki ŭ hetaj knizie, ale viersija pra pachodžańnie nazvy ad jaho imia akazałasia nadzvyčaj žyvučaj. Mahčyma, tamu, što patłumačyć nazvu redkaj stravy praz polskuju movu nijak nie atrymlivałasia.
Šmattomny «Etymałahičny słoŭnik biełaruskaj movy» pierakazvaje viersiju pra kuchara Vieraščaku, ale ŭpeŭniena nazyvaje polskaje wereszczaka zapazyčanym ź biełaruskaj movy.
U «Etymałahičnym słoŭniku polskaj movy», składzienym słavistam Alaksandram Bruknieram i vydadzienym u 1927 hodzie, značeńnie słova tłumačycca praz «od wrzasku», heta značyć ad vieraščańnia.
Bruknier taksama pierakanany, što słova pazyčana z rusinskaj (to bok starabiełaruskaj ci staraŭkrainskaj) movy, bo tam, dzie ŭ hetym słovie -ere-, u polskaj musiła b być -rze- ci -rzo-.
Toje, što słova maje ŭschodniesłavianskaje pachodžańnie, paćviardžaje i toj fakt, što ŭ ruskaj movie jość taksama strava, jakuju nazyvajuć vierieŝáha abo vierieŝánka — heta jaječnia. Pa łohicy bondaraŭcaŭ i nazvu dla ruskaj jaječni «skrali» ŭ palakaŭ?
Vidać, Bruknier, a śledam za im i ruskija movaznaŭcy Uładzimir Dal i Maks Faśmier, mieli racyju i nazvy straŭ źjavilisia, bo sała, miasa i jajki vieraščać, piščać, patreskvajuć na haračaj skavaradzie.
Ale što, kali sapraŭdy taki kuchar byŭ? Jak užo vyšej było adznačana, słova takoje ŭ polskaj movie ŭtvarycca nie mahło, a značyć kuchar z takim imiem musiŭ być nie ź miascovych.
A voś na Biełarusi dobra viadomy šlachiecki rod Vieraščakaŭ hierba «Kaścieša», jaki pachodziŭ z bajar Kobrynščyny. Heta značyć, što, chutčej za ŭsio, jon byŭ na hetaj ziamli jašče ŭ časy ruskich kniastvaŭ.
Pieršyja piśmovyja zhadki pra Vieraščakaŭ adnosiacca da pačatku XV stahodździa. U pieršaj čverci XIX stahodździa dvor Vieraščakaŭ u Tuhanavičach byŭ adnym z hałoŭnych miescaŭ sustrečy paviatovaj šlachty.
U čas kanikuł u 1820—1821 hadoŭ siudy pryjazdžaŭ Adam Mickievič, jaki sustreŭ tut svajo vialikaje kachańnie — Marylu Vieraščaku, jakoj pryśviaciŭ značnuju častku svajoj paetyčnaj spadčyny.
Ci nie hety fakt, źviazany ź bijahrafijaj najvialikšaha paeta taho času, staŭ pryčynaj, čamu imia Vieraščakaŭ było na słychu ŭ mnohich palakaŭ, a paśla było pieraniesiena ŭ śviadomaści ludziej praz asobu karaleŭskaha kuchara na nievytłumačalnuju nazvu stravy? Vyhladaje, što tak.
U lubym razie, ź jakoha boku da vieraščaki nie padydzi, a znajści ŭ joj štości spradviečna polskaje, što było b «skradziena» niejkimi podłymi biełarusizatarami, niemahčyma.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ
Kamientary
...
i, da - "razdraj"(jakoby pa-biełarusku)) - eto čisto sriednierośsijskaja FIENIA