Bialacki: Bolšaść ludziej nie padtrymlivaje Łukašenku, heta ja skažu adnaznačna

«Kolki ja kaštuju? Tonu kaliju? Tysiaču ton?»

— Jak vy ŭ kałonii daviedvalisia pra pieramovy ZŠA ź Biełaruśsiu? I ci spadziavalisia, što pačnucca masavyja vyzvaleńni?

— Tut treba pačać z taho, jak ja trapiŭ u turemnuju balnicu. Epapieja davoli doŭhaja — hod nie mahli mianie vyvieźci. Urešcie apynuŭsia ŭ Kaladzičach (havorka pra balnicu pry IČU u adnajmiennaj vioscy. — Zaŭv. red.). Heta było ŭ červieni. Zrabili mnie tam apieracyju na nazie. Pralažaŭ noč u reanimacyi. Nazaŭtra zranku (była subota, nakolki ja pamiataju, vychodny dzień) pryvoziać u pałatu — i voś možna było daciahnucca da radyjo. Ja ŭklučyŭ jaho i pačuŭ navinu, što vyzvalili pieršuju hrupu, što Cichanoŭski i inšyja palitźniavolenyja vyjšli na volu.

Naohuł, užo nie pieršy raz my sutykajemsia z takimi rečami, kali nabirajucca palitźniavolenyja, potym idzie niejki handal, a paśla kahości vyzvalajuć. Pieršy raz mianie vypuścili ŭ 2014 hodzie taksama takim čynam (u 2011 hodzie Alesia Bialackaha asudzili na 4,5 hoda kałonii ŭzmocnienaha režymu. — Zaŭv. red.). I ciapier, kali ja pačuŭ, što pajšła pieršaja hrupa, to zrazumieŭ — vidać, praces pačaŭsia. Bo Siarhiej Cichanoŭski, chutčej za ŭsio, usprymaŭsia Łukašenkam jak asabisty vorah, vypuścić jakoha było vielmi surjozna dla jaho. Heta byŭ pieršy sihnał.

I kali paśla balnicy pryvieźli mianie nazad u horackuju kałoniju, ja taksama adčuŭ, što cisk z boku administracyi staŭ mienšy. Kali raniej ja kožny miesiac atrymlivaŭ niejkaje parušeńnie, to tut na mianie na niejki čas nibyta zabylisia. Heta nie datyčyła inšych palitźniavolenych: u našaj kałonii byli ludzi, asudžanyja [užo paśla vyzvaleńnia Cichanoŭskaha] pa 411 artykule, za «hrubaje parušeńnie rasparadku» ŭnutranaha. Taksama palityčnyja źniavolenyja traplali ŭ BURy (barak uzmocnienaha režymu, ciapier jaho adpaviednik — PKT, pamiaškańni kamiernaha typu). Taksama jany traplali ŭ ŠIZA.

Pavialičyć

— Jak vy ličycie, uhoda — sankcyi ŭ abmien na vypusk ludziej — heta dobraja reč?

— Mianie achoplivajuć supiarečlivyja pačućci. Z adnaho boku, ja sapraŭdy rady i ščaślivy, što na voli. Mahu ŭbačyć svaju siamju, žonku, znajomych, siabroŭ, mahu realna žyć u volnaj krainie, jak by banalna ni hučali hetyja słovy. Jak kažuć, «pjanaje pavietra voli» i h. d., — usie hetyja banalnaści ciapier pra mianie. Pieršy dzień, kali paśla źniavoleńnia vyjšaŭ u Vilni, ja realna pjanieŭ ad hetaha pavietra.

Ale ź inšaha boku, jość pačućcio, viadoma, peŭnaj prykraści, tamu što heta prosta abmien, handal. Voś nas pamianiali na kalij. Kolki ja kaštuju? Tonu kaliju? Tysiaču ton? Ty atrymlivaješsia abmiennym tavaram. Jašče raz padkreślivaju: vielmi spadziajusia, što heta pieršy krok, što paśla vyzvaleńnia ŭsich palityčnych viaźniaŭ buduć nastupnyja kroki pa demakratyzacyi situacyi ŭ Biełarusi. Tamu što inakš hety abmien, mnie asabista pryjemny, pa vialikim rachunku nie maje sensu. Nam treba spyniać palityčnyja represii, kab ludzi mahli bolš-mienš volna žyć u krainie.

— Na vašuju dumku, Jeŭrasajuz taksama moža dałučycca i musić heta rabić razam z ZŠA? Bo samyja balučyja sankcyi dla Łukašenki — usio ž jeŭrasajuzaŭskija.

— Ja dumaju, sankcyjnaja palityka i palityčnyja vykazvańni Jeŭrasajuza, jaki nie pryznaje lehitymnaj uładu Łukašenki, vybary 2020 i 2025 hoda, źmieny Kanstytucyi, jakija adbylisia za hety čas, — heta nadzvyčaj važna, kab nam nie stracić aryjenciry, a što ž my budujem. Kali my chočam žyć u narmalnaj demakratyčnaj krainie, to nielha zapluščvać vočy na ŭsie hetyja transfarmacyi ŭ horšy bok i pačać admianiać sankcyi. Bo jakija pryčyny dla ich admieny? Toje, što vypuścili palitźniavolenych? Dyk inšych nabiaruć. Zakony ž zastalisia tyja samyja. Što, ciažka nabrać nastupnuju tysiaču pa Biełarusi z tych miljonaŭ, jakija žyvuć ciapier? Treba dabivacca pryncypovych źmienaŭ u struktury dziaržaŭnaha kiravańnia ŭ Biełarusi. Treba dabivacca svabodnych vybaraŭ. Biez hetaha katastrofy, jakija adbylisia ŭ 2020 hodzie, buduć paŭtaracca. Tamu pryncypovaja palityka Jeŭrasajuza pa pryznańni taho, što Biełaruś ciapier niesvabodnaja, niedemakratyčnaja i znachodzicca pad nielehitymnaj uładaj, nadzvyčaj važnaja.

Moža, niepryjemna, moža, ciažka ciapier. Ale słuchajcie, my tryvali nie adzin dziasiatak hadoŭ, pakul nie razvaliŭsia Saviecki Sajuz. Treba patryvać jašče? Značyć, budziem.

Davajcie bačyć jasnyja pierśpiektyvy, čym heta moža skončycca, i rabić zrazumiełyja kroki, a nie šukać niejki kampramis z faktyčna padluhami. Ź ludźmi, jakija narabili stolki złačynstvaŭ i nie adkazvajuć za ich nijakim čynam. Dumaju, što i palityka našych susiedziaŭ — Litvy i Polščy — u dačynieńni da Biełarusi, dy i ŭvohule ŭsiaho Jeŭrasajuza ciapier najbolš aptymalnaja.

— Padajecca, što Łukašenka vyłuzvajecca ź luboj situacyi i robić heta hadami. Ci mahčyma ŭvohule dabicca tych metaŭ, pra jakija vy kažacie?

— Pa-pieršaje, nielha paraŭnać situacyju, u jakoj jon znachodzicca ciapier, z toj, što była 30 hadoŭ tamu. Bo tady jon mieŭ realnuju padtrymku, lehitymnaść, vybary, u vyniku jakich jon staŭ prezidentam u 1994 hodzie, byli bolš-mienš spraviadlivyja. I sapraŭdy, my mieli jašče takoje saviecka-biełaruskaje hramadstva, kali šmat chto nastalhavaŭ pa Savieckim Sajuzie. Jany padtrymlivali i tyja źmieny, jakija im prapanavaŭ Łukašenka. My pracavali ŭ hramadstvie, dzie ludzi z demakratyčnym nastrojem byli ŭ mienšaści. Ale situacyja pamianiałasia. U 2020 hodzie my ŭbačyli, što pamianialisia pakaleńni, a moładź u bolšaści svajoj aryjentavanaja na Jeŭropu. Heta ludzi, jakija jeździać adpačyvać, vučycca, pa niejkich inšych spravach u krainy Jeŭropy, jakija chacieli b žyć narmalnym, spakojnym i cyvilizavanym žyćciom, nie bajacca havaryć toje, što jany dumajuć, jakija vielmi ceniać svaju hodnaść. I my heta čuli vielmi vyrazna, asabliva z 2015‑ha da 2020-ha, kali, ja liču, bolšaść biełarusaŭ stała aryjentavacca na Jeŭropu.

Heta dziakujučy [u tym liku] tamu, što naš susied — Jeŭrapiejski sajuz, dziakujučy našaj pracy hramadskich aktyvistaŭ.

Kantakty sotniaŭ tysiač biełarusaŭ, što pabyvali ŭ Jeŭropie, dali plon. Ludzi pačali prosta nie razumieć uładu, a Łukašenka staŭ nie ich prezidentam. I heta my pačuli ŭ 2020 hodzie.

Tady stała vyrazna zrazumieła, što, kali zachoŭvać uładu takim dramatyčnym čynam, jak jon zrabiŭ, dalej usio prosta pieratvarajecca ŭ dyktaturu — mienšaść trymaje ŭładu, jaje bandaj možna nazvać, karumpavanaj častkaj ci praŭładnaj mafijaj. Ale nasamreč bolšaść ludziej nie padtrymlivaje ich i Łukašenku. Heta ja skažu adnaznačna. Heta my ŭbačyli na vybarach.

Dy i znachodziačysia ŭ kałonii, razmaŭlajučy z tysiačami ludziej za hety čas… Padtrymka voś takaja (pakazvaje palcami minimalny ŭzrovień). Voś stolki ludziej niejkim čynam havoryć pra jaho niešta dobraje. Dobraha słova pra Łukašenku ciapier nie pačuješ. Aŭtarytetu niama, pavahi niama. Hladziać na jaho jak na čałavieka, što prosta trymajecca sinimi palcami za hetuju ŭładu.

Pavialičyć

Šmat chto hałasavaŭ za Śviatłanu Cichanoŭskuju. Navat z tych siadzielcaŭ, ź ludziej vielmi dalokich ad palityki, jakija ź viosak i miastečak biełaruskich. Jany nie chočuć jaho. Prosta ŭsim jon užo aprykraŭ. Tamu pierśpiektyŭ u hetaha režymu niama.

Nu, a jak heta ŭsio budzie źmianiacca, pabačym. Dumaju, što samyja roznyja varyjanty mohuć być. Była sproba mirnaj revalucyi ŭ 2020 hodzie, jakaja natyknułasia na nieŭspryniaćcie, na varožaść. Ja dumaju, što hetym samym Łukašenka pastaviŭ kryž na svajoj palityčnaj karjery. Dy i ŭvohule, ja skazaŭ by navat, i pamiaci jaho. Tamu što ludziej, jakija ŭchvalajuć represii i padtrymlivajuć ich, navat siarod jahonych prychilnikaŭ nie tak šmat. Jakaja budzie jaho spadčyna paśla zakančeńnia hetaha pieryjadu? Nie dumaju, što jana choć niejkim čynam budzie aceńvacca stanoŭča.

«Moža, niejkija inšyja pryčyny zmusili jaho tak havaryć. Ja ŭsiaho nie viedaju»

— Jość mierkavańnie, što kali b u 2020‑m biełarusy pieramahli i ŭłada ŭ krainie źmianiłasia, to, mahčyma, i vajny z Ukrainaj nie było b. Jak vy ličycie, heta słušnaja dumka?

— Ja dumaju, što z umoŭnym ładam treba być aściarožnym. Bo nikoli nie možaš uličyć usich faktaraŭ. Nibyta my nie pamiatajem pra rasijskuju hvardyju, jakaja stajała na miažy ź Biełaruśsiu i čakała tolki sihnału, kab uvajści.

Rasijski prezident Uładzimir Pucin 27 žniŭnia 2020 hoda zajaŭlaŭ, što Alaksandr Łukašenka paprasiŭ jaho sfarmavać rezierv supracoŭnikaŭ pravaachoŭčych orhanaŭ. Pavodle Pucina, hety rezierv musiŭ być vykarystany, kali situacyja pačnie vychodzić z-pad kantrolu, kali «ekstremisckija elemienty piarojduć peŭnyja miežy, prystupiać prosta da razboju, pačnuć padpalvać mašyny, damy, banki, sprabavać zachapić administracyjnyja budynki i h. d.» U śniežni MUS Biełarusi zaklučyŭ damovu pra supracoŭnictva z Rashvardyjaj.

Vielmi imavierna, što była b akupacyja Biełarusi z boku Rasii. Takaja ž, jak kali jany pasprabavali hvałtam zachapić Ukrainu. Ale historyju nielha pierapisać. Toje, što adbyłosia, možna analizavać, razvažać, jakija pamyłki byli. Adnak ja liču, što, pa vialikim rachunku, ich nie było. Była, moža, niedaśviedčanaść peŭnaja, niavopytnaść ludziej, jakija akazalisia na čale pieramienaŭ. Dzieści, mahčyma, była pavolnaść, dzieści nie chapiła rašučaści i śmiełaści.

Ale ja bajusia davać niejkija prahnozy, što voś, kali b my zrabili tak, to pieramahli b. Heta zanadta samaŭpeŭnienaja acenka, uličvajučy toje, što šmat u čym naša palityčnaja budučynia i ŭvohule žyćcio Biełarusi zaležać ad taho, što adbyvajecca ŭ Rasii. Jak ni škada, jak heta ni paradaksalna, ale my zaležym ad hetaha. I tamu ja vielmi pieražyvaju za toje, što adbyvajecca z rasijska-ŭkrainskaj vajnoj. Vielmi b chaciełasia, kab jana skončyłasia i niejkim čynam usio ž transfarmacyja nastupiła ŭ pierśpiektyvie taksama ŭ Rasii. Bo jana naš susied. Litoŭcy kažuć: «My vielmi chacieli, kab u vas usio było dobra, bo nam patrebnaja stabilnaja Biełaruś». Dyk, a nam patrebnaja stabilnaja demakratyčnaja Rasija, nam patrebnyja stabilnyja ŭschodnija miežy. Choć ciapier pra heta nichto i nie havoryć.

— Ciapier vielmi burna abmiarkoŭvajuć słovy Viktara Babaryki padčas pres-kanfierencyi. Jon daŭ intervju ŭkrainskamu błohieru Uładzimiru Zołkinu, dzie toj pytaŭ i pra Krym. Babaryka nie vykazaŭsia adnaznačna, čyj jon, pra vajnu taksama abciakalna adkazaŭ. Jak vy pastavilisia da jaho zajavaŭ?

— Ja ni ŭ jakim razie nie źbirajusia asudžać choć kaho z palityčnych źniavolenych. Samaje istotnaje — absalutnaja bolšaść vytrymała. Heta byŭ vielmi surjozny ŭdar i vielmi lohka było złamać čałavieka, maralna pierakanać u tym, što niama nijakich pierśpiektyŭ, nijakaha sensu trymać pazicyju, zmusić jaho pajści na supracoŭnictva. Vielmi niamnohija pajšli na heta. I heta vialiki honar dla biełaruskich palityčnych źniavolenych i ŭvohule dla demakratyčnych siłaŭ. U nas mała pierabiežčykaŭ. Jość takija, nie budziem nazyvać ich. Ale heta realna adzinki. Tysiačy, dziasiatki tysiač čałaviek, što trapili pad vał represij, ich hodna vytrymali.

Što da palityčnaj budučyni [Babaryki]… Pahladzim. Ludzi vyskačyli ź vielmi abmiežavanaj prastory. Moža, ź nierasstaŭlenymi palityčnymi akcentami, majučy nievialiki palityčny dośvied papiaredni, bo naohuł zajmalisia zusim inšymi spravami. Mahčyma, zarana patrabavać ad ich niejkich śpiełych vykazvańniaŭ.

Chacia mnie taksama prykra nakont Kryma, vajny z Ukrainaj. Heta sprava absalutna zrazumiełaja. Navat tam, u źniavoleńni, ty moh atrymać dastatkova infarmacyi, hledziačy «60 minut» i tuju samuju Skabiejevu (havorka pra rasijskuju prapahandystku Volhu Skabiejevu), adsiejvajučy prapahandysckuju łuchtu, šumavińnie, hruntujučysia na faktyčnych materyjałach, prymać svaje rašeńni. U kałonii my heta abmiarkoŭvali. Tam nie adzin i nie dziesiać čałaviek, jakija zajmajuć słušnuju pazicyju što da hetaha kanfliktu, usprymajuć Rasiju jak ahresara i pieražyvajuć za Ukrainu. Bolš za toje, niekatoryja z vyzvalenych z našaj kałonii dałučylisia da vajskovaha supracivu na baku Ukrainy paśla taho jak vyjšli [na svabodu]. Da nas dachodzili źviestki, što hetyja ludzi ŭžo vajujuć u biełaruskich padraździaleńniach USU.

Ciažka skazać [čamu Babaryka tak vykazaŭsia]. Moža, niejkija inšyja pryčyny zmusili jaho tak havaryć. Ja ŭsiaho nie viedaju. Heta bolš, ja dumaju, pytańni, jakija možna zadać samomu Viktaru. Moža, trochi paźniej, nie ciapier. Chaj jon aklamajecca, pryjdzie ŭ siabie.

— «Lusterka» vybrała čałavieka hoda. Im staŭ Mikoła Statkievič. Ja dumaju, vy viedajecie pra jaho ŭčynak. Jak aceńvajecie?

— Vysakamužny. I na jaho moh pajści nie kožny, viadoma. Ale, viedajučy Mikołu užo bolš za tryccać hadoŭ, viedajučy jahonuju mužnuju pazicyju, ja razumieju, što takoje zrabić moh tolki jon. Ja heta caniu. Heta jaho asabisty vybar — praciahvać baraćbu takim čynam. Bo kali ŭ krainie jość palitźniavolenyja — palityki, hramadskija dziejačy, pravaabaroncy, — heta vyrazny pakaźnik taho, što ŭ krainie adbyvajecca, što jość vializnyja prablemy z pravami čałavieka, što jość dyktatura, jakaja trymaje palityčnych apanientaŭ u turmach. Taki šlach składany. Treba mieć niejmaviernuju ćviordaść, kab vytrymać jaho, ja [heta] hłyboka pavažaju. I dumaju, što pytańnie nakont Ukrainy i Kryma dla Mikoły nikoli nie stajała. Bo heta čałaviek z vyraznaj ćviordaj pazicyjaj. Vielmi spadziajusia, što raniej ci paźniej, pažadana raniej, jon usio ž akažacca na voli.

— Vy taksama ŭ 2021 hodzie viarnulisia ŭ Biełaruś. Daradca Śviatłany Cichanoŭskaj Dzianis Kučynski raskazvaŭ mnie, jak vy prajazdžali ŭ Vilnius viasnoj i sustrakalisia ź joj u hateli. Kali vy zajavili, što pajedziecie ŭ Biełaruś nazad, jana pytała, ci nie strašna vam. Vy adkazali: chaj režym baicca, — i pajechali. A nieŭzabavie vas zatrymali. Čamu vy zrabili taki vybar? Nie škadujecie pra jaho?

— Nie toje što viarnuŭsia, byli karotkačasovyja pajezdki pa spravach. Dalej praciahvać pracu ŭ Biełarusi — heta było śviadomaje rašeńnie. Na toj čas, kali ŭžo išli vałam masavyja represii, my, pravaabaroncy, byli zadziejničanyja ŭ dapamozie, u acency situacyi, zbory infarmacyi, dzie chto siadzić, jakija terminy, kaho kudy skiroŭvać — vielizarny abjom pracy. Nielha było ŭsio kidać i ŭciakać. Častka arhanizacyi źjechała — heta było našaje rašeńnie, kab mieć mahčymaść praciahvać pracu i ŭ vypadku aryštaŭ.

Urešcie, kali ŭ lipieni 2021 hoda jany adbylisia, to ŭ źniavoleńni pakinuli try asoby — mianie i maich siabroŭ Valancina Stefanoviča i Uładzimira Łabkoviča.

Tady tak było treba. Uciakać my nie mahli. My musili pryniać hety ŭdar ad uładaŭ. Źniavoleńnie pravaabaroncaŭ było vielmi mocnym sihnałam dla Jeŭrapiejskaha sajuza, dla ŭsioj mižnarodnaj supolnaści, što ŭ Biełarusi adbyvajecca niešta nie toje. Iduć masavyja represii, traplajuć u turmu žurnalisty, pravaabaroncy, palityčnyja i hramadskija aktyvisty. Uciakać nie vypadała. Voś i my vyrašyli zastacca. Urešcie ja atrymaŭ dziesiać hadoŭ turmy, ź ich adbyŭ čatyry z pałovaj. Nie škaduju, što my pryniali tady takoje rašeńnie.

— Kali b ciapier byŭ taki vybar, vy b pajechali na radzimu?

— Ciapier? Voś u hetaj situacyi? Vidać, lepiej usio ž mnie być tut chacia b tamu, što treba pieradychnuć, bo byŭ vytrymany voś hety čas pastajannaha cisku — maralnaha, psichałahičnaha i fizičnaha. Siły čałavieka nie biaźmiežnyja, treba raźličvać svaje siły i nieści stolki, kolki možaš, skažam tak. Viartacca ciapier nie vypadaje. Ty vierniešsia i budzieš aryštavany praź niekalki dzion. Mabyć, ja ŭsio ž bolš zrablu ciapier tut, ale ź ćviordaj vieraj, što raniej ci paźniej my tudy vierniemsia. Ale pažadana raniej, viadoma.

«Mnie b chaciełasia, kab adbyŭsia sud nad łukašyzmam i ludzi, što budavali hetuju sistemu, svajo atrymali»

— U intervju Deutsche Welle vy paraŭnoŭvali svoj pieršy i druhi termin i adznačali, što sistema zrabiłasia bolš žorstkaj. Ci jość u vas adkaz, čamu jana ciapier takaja?

— Kali paraŭnać usie raniejšyja zatrymańni, jakija adbyvalisia [ŭ Biełarusi] z 1995 hoda non-stop, nie było nivodnaha hoda, kali nie było palityčnych źniavolenych. Ale ich było piać, tryccać, paśla vybaraŭ 2010 hoda — kala sta. Ale nie tysiačy, jak ciapier. Ciapier było pryniataje palityčnaje rašeńnie kančatkova raspravicca z tymi parastkami demakratyi, demakratyčna nastrojenymi aktyvistami, žurnalistami i hramadzianskaj supolnaściu Biełarusi. Rašeńnie adnaznačna złačynnaje. Heta złačynstva suprać ułasnaha naroda, jakoje nijakim čynam nie ŭmacoŭvaje ni aŭtarytet, ni mahčymaści hetych uładaŭ. Tak, niejki čas jany jašče pabuduć. Adnak ja pierakanany, što surjoznych pierśpiektyŭ u ich niama.

— Z uładami zrazumieła. Ale, naprykład, vykanaŭcy — heta zvyčajnyja biełarusy. My ŭsie z adnoj krainy, čamu jany iduć na heta?

— Ludzi, pa-pieršaje, prystasoŭvajucca da roznych situacyj. Pa-druhoje, nie ŭsie spres sadysty ŭ kałonii, jość častka tych, što šukajuć kankretnuju vyhadu dla siabie. Try-čatyry asoby, jakija hetym zajmajucca, robiać karjeru, na ich pabudavanaja represiŭnaja sistema abychodžańnia z palitźniavolenymi. Astatnija supracoŭniki staviacca niejtralna ci navat sa spačuvańniem.

Ideałahična pierakananych, jakija b bili siabie ŭ hrudzi, što ja za Łukašenku… Nie, takich ja nie bačyŭ, jak ni dziŭna, navat tam, na samym uschodzie Biełarusi. Horackaja kałonija. Čatyrnaccać kiłamietraŭ ad miažy z Rasijaj.

Pavialičyć

— Represii ažyćciaŭlali tysiačy. Heta nie tolki Łukašenka, Cierciel i hetak dalej. Jak vy ličycie, kali ŭ Biełarusi adbuducca demakratyčnyja pieramieny, što z takimi ludźmi rabić? Lustracyja, prosta prymireńnie ci inšy šlach?

— Biezumoŭna, musić prajści, jak mnie padajecca, praces lustracyi. Bo kali my chočam dabicca spraviadlivaści, jana musić datyčyć nie tolki palitźniavolenych, jakija buduć reabilitavanyja, ale i kataŭ. Heta vielmi važna. A ŭžo ŭ jakim vyhladzie heta budzie — pytańnie budučyni, bo jość roznyja varyjanty razrulvańnia situacyi.

Mnie chaciełasia b, kab adbyŭsia sud nad łukašyzmam. I kab ludzi, što budavali hetuju sistemu, svajo atrymali. Ja liču, što heta było b spraviadliva. A ŭ jakoj formie, jak što — užo niuansy.

«Ja tam ledź nie krykam skazaŭ, što heta nievierahodna, niemahčyma»

— Chto pieršy vam skazaŭ, što vy nobieleŭski łaŭreat, i jak vy heta ŭspryniali?

— Była vielmi bytavaja situacyja. Ja tady siadzieŭ u SIZA i išoŭ znajomicca z kryminalnaj spravaj. U nas tam 210 tamoŭ, my chadzili štodzień ciaham miesiaca. I voś u adzin z hetych dzion u kastryčniku [2022 hoda] idu — šerah źniavolenych staić. I adzin ź ich kaža: «Aleś, ty nibyta nobieleŭskim łaŭreatam staŭ». Ja nie pavieryŭ, ale naściarožyŭsia — što heta takoje, što za čutki chodziać? I zajšoŭ u kabiniet, dzie ŭžo siadzieła advakatka i śledčyja. Tady advakatka skazała: tak, sapraŭdy, vy stali nobieleŭskim łaŭreatam. Tak, pra heta ŭsie pišuć, havorać. Jana skazała heta nie ad siabie, a što pračytała heta ŭ srodkach masavaj infarmacyi.

U mianie była vielmi emacyjnaja reakcyja. Ja tam ledź nie krykam skazaŭ, što heta nievierahodna, niemahčyma. Śledčaja siadzieła i ŭśmichałasia, vyhlad u jaje byŭ trochi durnavaty. U toj dzień ja ŭžo dakładna nie čytaŭ nijaki tom čarhovy, a sprabavaŭ niejak asensavać, što adbyłosia.

Kali hladzieć na šancy [atrymańnia premii], jany byli nievialikija. Tak skłałasia situacyja. I sama jana — vielmi važna — była dadzienaja ludziam, jakija zmahalisia za svabodu. Heta nie asabista maja premija, jana była pryciahnieńniem uvahi da trahičnaj situacyi z pravami čałavieka, z demakratyjaj u Biełarusi.

— U momant, kali vy zrazumieli, što vy nobieleŭski łaŭreat, vy dumali, jak adreahuje na heta Łukašenka? Ci nie było aściarohi, što jon moža ŭzmacnić represii abo, naadvarot, aptymizm, što nobieleŭskaha łaŭreata vypuściać z-za krataŭ?

— Nie, ja staviŭsia absalutna spakojna. Možna šmat čaho sabie nafantaziravać. Lepiej žyć zychodziačy ź situacyi, u jakoj znachodzišsia. Tamu ja staviŭsia niejak tak: «Nu, jość i jość». A što da pazicyi Łukašenki i ŭładaŭ, to jany staralisia nie nadavać hetamu nijakaj uvahi, kab źmienšyć samu vahu.

Faktyčna jašče try hady paśla taho, jak ja staŭ nobieleŭskim łaŭreatam, mnie daviałosia prabyć u turmie, i prabyć na ahulnych asnovach. Nie było mnie nijakaj VIP-kamiery. Jany, naadvarot, sprabavali prynizić značeńnie hetaj premii i pakazać, što jana dla ich ničoha nie značyć. Nakolki heta ŭdałosia — nie viedaju, bo čas, pakul nobieleŭski łaŭreat siadzić u turmie, — heta vyklik usiamu cyvilizavanamu hramadstvu. I ŭrešcie heta stała jašče adnoj pryčynaj, čamu ja akazaŭsia na voli, bo trymać nobieleŭskaha łaŭreata ŭ turmie nie zusim dobra.

— Što vy zrobicie z hrašovaj častkaj premii?

— Ja jašče nie atrymaŭ hetych hrošaj, ale viedaju, što jany pojduć na ŭmacavańnie mahčymaściaŭ majoj pravaabarončaj pracy.

• 8
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 2