Культура11

У Барысаве адрамантуюць унікальную Шухаўскую вежу

Гіпербалоіднай канструкцыі хутка споўніцца сто гадоў. Разабраліся, чым адметныя збудаванні інжынера Шухава і ў якім сёння стане вежа ў беларускім райцэнтры.

Шухаўская вежа ў Барысаве. Фота: Wikimedia Commons

Барысаўскія ўлады шукаюць таго, хто распрацуе праграму работ на бягучы рамонт. Гэта абавязковы этап для аб’ектаў, якія з’яўляюцца гісторыка-культурнымі каштоўнасцямі. Статус помніка рэспубліканскага значэння вежа мае з 2011 года. 

Вадацяжная вежа ў Барысаве была пабудаваная ў 1927 годзе для патрэб экіпіроўкі паравозаў пры руху цягнікоў праз станцыю Барысаў. Сёння яна размешчаная на рагу вуліц Энгельса і Гастэлы, пасярод прыватнага сектара ў Новабарысаве. Вышыня вежы складае каля 27 метраў. На ствале размяшчаецца драўляны шацёр, які прадухіляў бак ад ахаладжэння і замярзання ў ім вады. 

Гіпербалоідную канструкцыю ўвёў у архітэктуру ў канцы XIX стагоддзя расійскі інжынер і архітэктар Уладзімір Шухаў (1853-1939). Усяго было пабудавана каля 200 такіх вежаў, 11 з якіх дайшлі да нашых дзён. У Беларусі ў якасці воданапорных вежы Шухава пабудавалі на станцыях Пухавічы, Коханава, Барысаў і Сцяпянка. З іх захаваліся толькі дзве, што робіць іх унікальнымі гістарычнымі аб’ектамі.

Знутры сеткавага ствала вадацяжнай вежы ў Барысаве. Фота: Wikimedia Commons

Другая вежа, узведзеная ў 1929 — 1932 гадах, знаходзіцца на станцыі Коханава ў вёсцы Звянячы Талачынскага раёна. Яе прызналі гісторыка-культурнай каштоўнасцю толькі ў 2019 годзе.

Шухаў паспяхова скончыў Маскоўскае тэхнічнае вучылішча і прайшоў гадавую стажыроўку ў ЗША. Ён распрацоўваў праекты для першых расійскіх нафтаправодаў і нафтаперапрацоўчага завода. Яму ўдалося ўпершыню ў свеце прымяніць для будаўніцтва вежавых збудаванняў сеткавыя абалонкі. Ён жа ўвёў у архітэктуру форму аднаполаснага гіпербалоіда вярчэння, стварыў першыя ў свеце гіпербалоідныя канструкцыі, на якія атрымаў патэнт яшчэ ў 1899 годзе.

Шухаў на ровары тыпу «Павук». Фота: Wikimedia Commons

Канструкцыя, распрацаваная Шухавым, жорсткая і добра захоўвае сваю форму пад уздзеяннем знешніх сіл. Небяспечная для вышынных збудаванняў ветравая нагрузка для такіх сеткавых канструкцый невялікая. Гэтая асаблівасць робіць гіпербалоідныя канструкцыі трывалымі, нягледзячы на невысокую матэрыялаёмістасць.

Першая ў свеце гіпербалоідная вежа Шухава ў Ніжнім Ноўгарадзе. 1896 год. Фота: Wikimedia Commons

Да гэтай формы пасля звярталіся многія выдатныя архітэктары. Пабудаваная ў 1963 годзе ў порце японскага горада Кобэ 108-метровая гіпербалоідная вежа па тыпу шухаўскай выстаяла ў адным з самых разбуральных у гісторыі землятрусаў, які адбыўся ў 1995 годзе. Канчаткова сеткавыя абалонкі ў сучасную практыку будаўніцтва ўвялі Рычард Бакмінстэр Фулер і Норман Фостэр.

Шухаўская вежа ў порце японскага горада Кобэ вытрымала адзін з найбольш разбуральных землятрусаў у краіне. Фота: Wikimedia Commons

Служба на карысць Радзімы і ўсеагульнае прызнанне ў СССР самому інжынеру шчасця не прынесла. Апошнія гады жыцця Шухава былі азмрочаныя палітычнымі рэпрэсіямі 1930-х гадоў, пастаяннай бояззю за дзяцей, беспадстаўнымі абвінавачваннямі, смерцю жонкі, звальненнем са службы пад ціскам бюракратычнага рэжыму. Усё гэта падарвала яго здароўе, прывяло да расчаравання і дэпрэсіі. Апошнія ягоныя гады прайшлі ў адзіноце. Ён трагічна загінуў пасля няшчаснага здарэння, у якім інжынер атрымаў цяжкія апёкі 80% цела.

Дзве 128-метровыя вежы Шухава на беразе Акі. 1988 год. Фота: Wikimedia Commons

Усе правы на свае вынаходніцтвы і ўсе ганарары Шухаў перадаў савецкай дзяржаве. Але адкупіцца ад рэпрэсіўнай машыны ягонай сям’і гэта не дапамагло. Пасля ягонай смерці быў рэпрэсаваны сярэдні сын інжынера, які памёр ад сухотаў у высылцы, і прыёмны сын, якому ён даў адукацыю.

Пасля таго, як вадацяжная вежа ў Барысаве страціла сваю асноўную функцыю, яе выкарыстоўвалі як рэзервовую для водазабеспячэння горада. У апошнія гады яна была закінутая і прыйшла ў поўны заняпад.

Фрагмент сеткавага каркаса вадацяжнай вежы ў Барысаве. Фота: Wikimedia Commons

Абследаванне, праведзенае ў 2023 годзе, засведчыла карозію металу апорнага кольца і злучальных элементаў каркаса, заклёпак, гаек і анкерных балтоў, правісанне і аслабленне цяжоў. Але ўсе гэтыя дэфекты не выглядаюць крытычнымі, нягледзячы на паважны ўзрост вежы, якая амаль не ведала значных рамонтаў.

«Наша Нiва» — бастыён беларушчыны

ПАДТРЫМАЦЬ

Каментары1

  • Макс
    06.09.2024
    Выстаяла на зло ўсім. Дзіўна, што бамжы на металалом не расцягнулі

Цяпер чытаюць

Пад Мінскам адбыўся магутны выбух на газавым трубаправодзе7

Пад Мінскам адбыўся магутны выбух на газавым трубаправодзе

Усе навіны →
Усе навіны

Беларуска абурылася коштам лісічак у 55 рублёў за кілаграм3

Сярэдні заробак «бруднымі» складае 911 даляраў4

Адначасова дзве аварыі пад Мінскам, пацярпелі некалькі чалавек. Людзі кажуць пра зачараваны ўчастак трасы

«Пакуль не чуў, каб беларусаў дэпартавалі». Амерыканскі адвакат пра міграцыйную палітыку ЗША пры Трампе2

Купалаўскі тэатр прапаноўвае новую паслугу: цяпер там можна пабрацца шлюбам13

Крутога айцішніка, які вярнуўся з Грузіі, асудзілі па чатырох палітычных артыкулах10

У Амурскай вобласці Расіі разбіўся самалёт з 49 чалавекамі на борце

Два малыя браты атрымалі моцныя апёкі пры распальванні лазні

Ходзіць легенда, што Озі Осбарн адкусіў галаву жывому кажану. А што ж адбылося насамрэч?2

больш чытаных навін
больш лайканых навін

Пад Мінскам адбыўся магутны выбух на газавым трубаправодзе7

Пад Мінскам адбыўся магутны выбух на газавым трубаправодзе

Галоўнае
Усе навіны →

Заўвага:

 

 

 

 

Закрыць Паведаміць