Як пасля 20 гадоў працы ў ІП або прыватнай фірме можна застацца без пенсіі? Аказваецца, вельмі лёгка
Многія ІП і іх былыя супрацоўнікі, калі выходзяць на пенсію, сутыкаюцца з праблемай. У адных аказваецца недастаткова страхавога стажу, каб выйсці ў адпачынак па ўзросце, а іншых чакае толькі мінімальная пенсія. Тлумачым.
Ілюстрацыйны здымак. Фота: «Наша Ніва»
Як і колькі трэба працаваць, каб выйсці на пенсію?
У Беларусі для прызначэння працоўнай пенсіі па ўзросце з 2025 года неабходна мець не менш за 20 гадоў страхавога стажу.
Пад страхавым стажам маецца на ўвазе той перыяд, калі выплачваліся абавязковыя страхавыя ўзносы ў Фонд сацыяльнай абароны насельніцтва.
Перыяд службы ў войску (за выключэннем тэрміновай ваеннай службы пасля 1 студзеня 2020 года), дзённага навучання ў ВНУ і знаходжання ў дэкрэтным адпачынку не залічваецца ў страхавы стаж — толькі ў працоўны.
Іншая важная акалічнасць — пры вылічэнні стажу працы пасля 1 ліпеня 1998 года ўлічваецца ўзровень заробку, з якога выплачваліся страхавыя ўзносы. Калі ўзносы выплачаныя з заробку, ніжэйшага за мінімальны, страхавы стаж змяншаюць з улікам папраўчага каэфіцыента.
Праз гэтыя і іншыя акалічнасці многія беларусы сутыкнуліся з тым, што, дасягнуўшы пенсійнага ўзросту (58 гадоў для жанчын і 63 для мужчын), выйсці на пенсію яны не змаглі.
Напрыклад, у чытачкі, якая каля 20 гадоў працавала прадаўцом у ІП, выйсці на пенсію ў 58 не атрымалася. У яе не назбіралася 20 гадоў страхавога стажу, хоць яна і адпрацавала больш за 20 гадоў.
Як так адбылося?
Рэч у тым, што сярод ІП даволі распаўсюджанай была практыка найму супрацоўнікаў на 0,5 ці нават 0,25 стаўкі, што ўплывала на памер зарплаты «на паперы». Напрыклад, па стане на 2025 год мінімальны заробак у Беларусі складае 726 рублёў.
Калі супрацоўнік уладкаваны на 0,5 стаўкі, то зарплата «на паперы» можа быць усяго 363 рублі. З гэтай сумы і робяцца адлічэнні ў ФСАН, падатковую і пенсійны фонд.
Фактычная зарплата магла быць у некалькі разоў большай, але паколькі яна выдавалася ў канверце, то ніякімі падаткамі і ўзносамі не абкладалася.
Да моманту выхаду на пенсію такі статус-кво многім падаваўся цалкам прымальным.
0,5 стаўкі — яшчэ не прысуд
Але не ўсе людзі, якія працуюць менш, чым на стаўку, могуць трапіць у пенсійную пастку.
Важным застаецца памер зарплаты. Напрыклад, калі чалавек працуе на 0,5 стаўкі, але атрымлівае за гэта 1000 рублёў, то ніякіх праблем у яго не будзе, і кожны год, адпрацаваны на 0,5 стаўкі, будзе цалкам залічвацца ў страхавы стаж, бо зарплата ў яго вышэйшая за мінімальную, а значыць, па лініі ФСАН ідуць дастатковыя адлічэнні для паўнавартаснага налічэння страхавога стажу.
Яшчэ адной праблемай для тых, хто доўгі час працаваў на ІП, з'яўляецца той факт, што ў перыяд з 1 студзеня 2008 года па 21 мая 2014 года індывідуальныя прадпрымальнікі маглі браць на працу толькі людзей з ліку блізкіх сваякоў.
З гэтай сітуацыі ІП выходзілі па-рознаму: нехта адкрываў юрыдычныя асобы, часам адкрывалі ІП на прадаўца, а частка пакідала прадаўца сабе ў памочнікі, якія юрыдычна працаўладкаванымі не былі, бо закон забараняў наймаць людзей з вуліцы.
Як вынік, праца на 0,5 стаўкі плюс 5 гадоў неафіцыйнай працы прывялі жанчыну да таго, што ў яе не назбіралася 20 гадоў страхавога стажу, патрэбнага для выхаду на пенсію ў 58.
Хто яшчэ з прыватнага сектару ў зоне рызыкі?
Але пры выхадзе на пенсію расчароўваюцца не толькі тыя, хто працавалі на ІП, але і самі прадпрымальнікі.
Рэч у тым, што беларускія ІП могуць рабіць адлічэнні ў ФСАН у памеры 35% не ад фактычнага заробку, а ад мінімальнага, які цяпер складае 762 рублі (то-бок адлічэнні ў фонд — 267 рублёў на месяц).
У выніку атрымліваецца, што ІП, які на працягу 20 гадоў робіць толькі мінімальныя адлічэнні ў ФСАН, пры выхадзе на пенсію можа разлічваць толькі на мінімальную працоўную пенсію па ўзросце — сёння гэта 460 рублёў. Што ў два разы менш за сярэднюю пенсію па краіне — 932 рублі.
Пры гэтым няважна, наколькі вялікія падаткі плаціў ІП, бо на памер пенсіі ўплываюць толькі адлічэнні ў ФСАН.
З аналагічнай сітуацыяй пры выхадзе на пенсію сутыкаюцца і ўласнікі фірм, якія прызначаюць сабе мінімальны заробак, а асноўны даход ад вядзення бізнэсу атрымліваюць праз вывад дывідэндаў. У выніку нават уласнік фірмы з добрым даходам можа атрымаць 460 рублёў пенсіі.
Каментары
Яны плоцяць 10% падатак ад даходу.
З гэтых 10% ідзе 60% у ФСАН (на пенсійны ўнёсак).
То бок 6% ад даходу.
Каб ішоў поўны стаж трэба, каб гэтая сума была 29% ад мінімалкі.
29% ад 762 р = 221 р.
Для гэтага падатак на профдаход трэба заплаціць 368 р.
Для гэтага даход павінен быць 3680 р. у месяц.
Даход 3680 у месяц
Падатак на профдаход 10% = 368 р. у месяц.
З яго 60% ідзе у пенсійны фонд ФСАН. 60% ад 368 р.= 220 р.
= 1 месяц стажу. За які будзе мінімальная пенсія.
Калі даход у тры разы меньшы у самазанятага, то ўсё дзелім на 3.
Стаж таксама. За месяц працы залічаць 10 дней страхавога стажу.
А каб атрымаць права на пенсію трэба 20 гадоў страхавога стажу.
То бок самазанятаму з даходам 1220 рублёў у месяц, каб набраць 20 гадоў страхавога стажу трэба працаваць 60 гадоў. Пасля чаго ён атрымае права на пенсію.