Віталь Бандарук: Да Севярынца баяліся падыходзіць нават звычайныя зэкі

У адказ на пытанне, як вы сябе адчуваеце, былы палітвязень Віталь Бандарук смяецца: «Трошкі «раскумарыўся». І сам перакладае з турэмнага жаргону: «Прыходжу ў сябе».

А потым ужо сур'ёзна дадае: «Я вытрымаў, як і іншыя. І не перастаў верыць у справядлівасць. Гатовы ісці да канца і далей змагацца».

Віталь — адзін з 52 чалавек, якіх улады Беларусі выпусцілі з-за кратаў па дамоўленасці з адміністрацыяй Трампа 11 верасня і выдварылі з краіны.

Ён адседзеў у шклоўскай ПК-17 і магілёўскай турме №4 агулам 4,5 года.

Да заканчэння тэрміну яму заставалася крыху больш за два месяцы.

Віталь Бандарук расказаў «Салідарнасці», за што яго асудзілі на самай справе, як у калоніі перажываў пекла ў ШІЗА і меў шчасце пазнаёміцца з Паўлам Севярынцам ды іншымі годнымі людзьмі, і чаму сам з ПК-17 папрасіўся перавесціся ў турму для асабліва небяспечных злачынцаў.

«У вёсцы вельмі добра бачны кантраст паміж тым, што кажуць па ТБ, і тым, як жывуць людзі на самай справе»

— Да канца тэрміну мне заставалася 85 дзён. Дробязі, у параўнанні з тым, што ўжо адседзеў. Прычым я быў упэўнены, што мяне выпусцяць і нічога не дададуць, напярэдадні мне сніўся нябожчык-бацька, і сон быў вельмі добрым, — кажа суразмоўца.

Ён прызнаецца, што ў 2020 годзе ўпершыню ў жыцці галасаваў на выбарах:

— У мяне ў прынцыпе абвостранае пачуццё справядлівасці. Не скажу, што раней я нічога не заўважаў, але, як многія, аддаваў перавагу мірыцца з абставінамі або змагацца ў адзіночку.

Гэта пачуццё справядлівасці не давала мне жыць спакойна, яно прабівалася — і ў 2020 годзе запалілася настолькі, што больш я трываць не змог. Затрымалі мяне 14 красавіка 2021 года.

Абвінавачванні Віталю Бандаруку прад'явілі па пяці артыкулах. «Злачынства» па мерках беларускага рэжыму, ён сапраўды здзейсніў сур'ёзнае — будучы блогерам, расказаў у роліку пра бытавы выпадак, які характарызуе мясцовых чыноўнікаў.

І гэты ролік літаральна за пару гадзін набраў амаль два мільёны праглядаў:

— Я расказаў пра сітуацыю, якая давяла мяне да адчаю, прызнаю, што выказаўся даволі эмацыйна, нават з нецэнзурнай лексікай.

Праблема тычылася зямельнага ўчастка, які купіў у закінутай вёсцы. Нават не ведаю, ці засталіся там жыхары цяпер, тады было ўсяго пару дамоў. І такія вёскі ў Беларусі на самай справе ёсць у кожным раёне.

Участак каштаваў не як у горадзе, але таксама нятанна. Ён быў у такім жудасным стане, што ў зарасніках там нават каты з сабакамі пралезці не маглі.

Мы ўсё ачысцілі, прыбралі камяні, падрыхтавалі для будаўніцтва, але саму будоўлю вымушаныя былі крыху адкласці. Праз год з моманту пакупкі на ўчастак прыехала камісія з сельсавета: «Мы не бачым тут дома і нават катлавана, значыць, паедзем афармляць канфіскацыю ўчастка».

Яны нічога не забралі, бо на будаўніцтва адводзіцца тры гады, а не год, але нервы патрапалі. І я ў адказ на эмоцыях запісаў той ролік і зрабіў выснову, што, з аднаго боку, нам кажуць, трэба аднаўляць вёску, а з другога, адбіваюць ахвоту.

На самай справе гэта быў не першы мой ролік, які тычыўся праблем на сяле. Хутчэй, гэта была апошняя кропля. Так атрымалася, што больш за 10 гадоў таму я перабраўся ў вёску, купіўшы маленькі домік.

Да гэтага жыў у прыватным сектары ў горадзе і быў упэўнены, што гэта нічым не адрозніваецца ад вёскі. Але калі трапіў у сапраўдную вёску, для мяне шмат што адкрылася па-іншаму.

Памятаю, пачыналася вясна, прыляталі птушкі, і з кожным днём іх спевы станавіліся прыгажэйшымі і аб'ёмнейшымі, стваралася ўражанне, быццам нехта дадае гучнасць. Гэта была сапраўдная асалода.

Наогул, паветра, найпрыгажэйшы лес надавалі велізарную энергію. У мяне нават здароўе палепшылася. Такія светлыя адчуванні вельмі прабіваюць і на творчасць, я стаў весці канал пра сваё загараднае жыццё.

Аднак акрамя спеваў птушак давялося сутыкнуцца з суровай рэальнасцю беларускай вёскі. Там, уявіце сабе, людзі да гэтага часу змагаюцца за святло на вуліцах, за ваду ў доме, за прадукты і доступ да медыцынскай дапамогі, літаральна за базавыя патрэбы, якія нібыта гарантуе сацыяльная дзяржава.

У вёсцы вельмі добра бачны кантраст паміж тым, што кажуць па ТБ, і тым, як жывуць людзі на самай справе.

У нашай вёсцы заставалася прыкладна з дзясятак дамоў, але, калі цямнела, адзіная вуліца ніяк не асвятлялася. Пры гэтым ліхтар у наяўнасці меўся. Бабулі ўспаміналі, што «тут не гарыць, можа, з 85 года».

Я даведаўся, што нават пры мінімальнай колькасці жыхароў асвятляльны прыбор павінен быць, як мінімум, адзін, і звярнуўся ў сельсавет.

Там запатрабавалі сабраць подпісы ў жыхароў, напісаць заяву, але і пасля гэтага ўгаворваць зрабіць ліхтар давялося яшчэ месяц.

У выніку яго ўсталявалі ў цэнтры, як і належыць, і святло загарэлася. Трэба было бачыць рэакцыю бабуль. Прыйшлі ўсе — і з нашай вёскі, і з такой жа паміраючай суседняй.

Яны хадзілі вакол ліхтара, як вакол навагодняй ёлкі, і радасна паўтаралі: «Вітальчык, ты зрабіў, лямпачка гарыць. Мы такое бачылі толькі ў маладосці».

Збірацца вечарам пад ліхтаром і вітаць яго ўключэнне ўжо стала нашай традыцыяй, але радасць доўжылася нядоўга. Праз некалькі дзён ліхтар не загарэўся.

Раніцай патэлефанаваў у сельсавет, кажу, можа, лямпачка перагарэла. А яны тлумачаць: «Мы на летні перыяд ва ўсіх вёсках выключаем вулічнае асвятленне».

Я прыстрашыў тады, што раскажу пра ўсё ў сваім блогу. На самай справе, беларускія чыноўнікі заўсёды вельмі баяліся агалоскі. Мяне яны называлі «карэспандэнтам», ставіліся насцярожана, калі не варожа, і стараліся пазбягаць лішні раз.

А я, у адрозненне ад ліхтара, працягваў асвятляць праблемы, барацьба ў нас не спынялася. І змагацца ў вёсцы, як сказаў, даводзілася за элементарнае.

Дзякуючы майму каналу, напрыклад, у нас сталі чысціць снег, падсыпаць разбітую дарогу. Але, вядома, не ўсё вырашалася нават з дапамогай блога.

Аўталаўка, якую чакалі як свята, спачатку прыязджала тры разы на тыдзень, а потым стала прыязджаць два. Адна жанчына ў нас была сляпая.

І вось будзе ў яе аўталаўка з прадуктамі ці не, залежала ад маральных якасцяў кіроўцы: адзін не ленаваўся і пад'язджаў да яе дома, дзе яна падыходзіла да брамкі, а іншы — не.

Зразумела, што і мы, суседзі, клапаціліся пра яе. Я наогул стараўся дапамагаць усім жанчынам у вёсцы, бо быў самы малады.

Бабулі мяне любілі, ставіліся як да сына, называлі ласкава «Вітальчык», частавалі рознымі прысмакамі. Належныя сацработнікі дабіраліся толькі раз на тыдзень.

Я рабіў, што мог, — калоў дровы, рамантаваў платы, насіў ваду са студні. У некалькіх дамах стварыў прымітыўную сістэму з бочкай на гарышчы, з якой вада ішла прама ва ўмывальнік.

Тая сляпая бабуля пазней нават аформіла на мяне апеку, але я б і так яе даглядаў, вядома.

А якая праблема з медыцынай у сельскай мясцовасці, асабліва ў такіх вёсках. Неяк у суседа, дарэчы, былога супрацоўніка органаў, які пераехаў на пенсіі ў вёску, захварэла сэрца.

Быў вечар, ён выклікаў хуткую і дакалдыбаў да мяне, баяўся памерці адзін ноччу. Я яшчэ раз патэлефанаваў у хуткую, таму што ён бляднеў проста на вачах. Прыехалі толькі а 6-й раніцы, у шпіталізацыі суседу адмовілі, выпісалі таблеткі.

У гэтага чалавека, дарэчы, пасля таго выпадку вельмі змянілася меркаванне і пра медыцыну, і наогул пра ўладу.

— У 2021 годзе, расказваючы пра такія праблемы, вы разумелі, што па вас могуць прыйсці?

— Разумеў, але тады думаў, пакараюць штрафам ці, максімум, суткамі. Участковы са старшынёй сельсавета прыехалі да мяне ўвечары пасля выхаду роліка-мільённіка.

Яны прасілі яго выдаліць, а потым паабяцалі: «Калі не закрыеш рот, будуць рэпрэсіі». На гэтых словах участковы чамусьці засмяяўся.

Думаю, ён і данёс на мяне. Затым ужо следчыя ў каментарыях на маім канале выявілі і «здзек з дзяржсімвалаў», і «распальванне варожасці», і «абразу органаў улады», і «абразу Лукашэнкі».

Прычым, што цікава, па імені я яго не называў, як, дарэчы, і іншыя асуджаныя за яго абразу, з якімі потым сустрэўся ў засценках.

Атрымлівалася камічна, пісалі пра «таракана», «вусатую пачвару» і падобнае, ніхто не падпісваў, што гэта Аляксандр Рыгоравіч, але тыя, хто нас затрымлівалі і судзілі, апазнавалі па гэтых азначэннях менавіта яго, даючы адпаведны артыкул.

Натуральна, ніякіх доказаў на маім судзе прадстаўлена не было. Я ж наіўна меркаваў, што змагу сябе абараніць на падставе артыкула пра прэзумпцыю невінаватасці, таму што, згодна з ім, нельга выносіць прысуд па домыслах або здагадцы.

Але калі абвясцілі прысуд — 5 гадоў, у мяне пацяклі слёзы. Тады яшчэ такія тэрміны не часта давалі.

«Севярынец гэта пекла перажывае пастаянна. Я яму так і казаў: «Вы мой герой»

З жахам успамінае Віталь сумнавядомую шклоўскую ПК-17, куды быў накіраваны адбываць пакаранне. Менавіта там пры да гэтага часу афіцыйна не высветленых абставінах загінуў Вітольд Ашурак.

— Лічыцца, што турма №4 у Магілёве, куды я трапіў пасля ПК-17, вельмі страшнае месца. Там сапраўды адбываюць тэрмін самыя жорсткія забойцы, педафілы, гвалтаўнікі і нават людаеды.

Але нават там да палітвязняў ставяцца лепш, чым у Шклове. Як я зразумеў, шмат што залежыць ад начальства. У Магілёве начальнік ад падначаленых патрабаваў выразна выконваць законы.

Усе супрацоўнікі хадзілі з відэарэгістратарамі. Напрыклад, там на цябе не маглі напісаць, як у ПК-17, «нахалюгу», то-бок скаргу з абвінавачваннем у тым, чаго не здзяйсняў. Таму што ведалі, што начальнік запатрабуе ўсё пацвердзіць запісам.

Там можна і паскардзіцца на тое, што цябе абразіў супрацоўнік, і яго маглі пакараць. Пры мне аднаго за нейкія парушэнні нават звольнілі.

Там кантралёры заўсёды папярэджвалі: калі будзеце рабіць гэта, я складу рапарт, і вас будзе чакаць такое пакаранне.

У ПК-17 ніхто не папярэджваў, там проста выпісвалі пакаранні, для палітвязняў — самае распаўсюджанае за тое, што не павітаўся ці павітаўся няправільна.

Я трапіў туды ў студзені 2022 года. Пра Вітольда мне расказалі звычайныя зняволеныя, не палітычныя. Яго збівалі. Былі сядзельцы, якія нават у момант забойства знаходзіліся ў ШІЗА ў іншых камерах і чулі ўсё, што адбывалася.

Так атрымалася, што пасля я сядзеў у ШІЗА менавіта ў той камеры, дзе сядзеў і Вітольд. Яе ўсе ведаюць. Пра яго кажуць, што гэта сапраўды быў вельмі прынцыповы чалавек, які адмаўляўся пераходзіць на рускую мову, адмаўляўся выконваць розныя ідыёцкія патрабаванні.

Уся сістэма ПК-17 пабудавана на стукацтве, ёсць цэлая іерархія стукачоў. Ведаю, што цяпер і ва ўсёй краіне ўлады будуюць менавіта такую сістэму.

Наогул, нічога не магу сказаць добрага пра былога начальніка Шклоўскай калоніі — Аляксандра Карніенку. Сярод супрацоўнікаў там ёсць адкрытыя садысты, у тым ліку Павел Прохараў і Дзмітрый Удодаў.

Пры ўсім пры гэтым я б мог назваць і некалькі супрацоўнікаў, якія не парушалі закон, не перавышалі сваіх паўнамоцтваў, не здзекаваліся над намі, палітвязнямі, што дапамагала нам выжыць.

У той жа час сярод зняволеных я там сустрэў выдатных людзей. Мне пашанцавала пазнаёміцца з Паўлам Севярынцам.

Так атрымлівалася, што перасякаліся мы з ім у асноўным пры прызначэнні ці выкананні пакарання. Неяк мяне прыгатаваліся выдвараць у ШІЗА, ужо паклалі на брудную падлогу — рукі за галаву. Ляжу і чую па рацыі: «Там якая-небудзь «хата» ёсць?» (Гэта значыць свабоднае ШІЗА). — «Заўтра Севярынцу выходзіць». — «Анулюйце яму і выпускайце».

І прыводзяць Паўла, а мяне вядуць у яго камеру. Так я ўбачыў яго першы раз. Потым мы апынуліся ў адной чарзе «за пакараннямі», адкуль выклікалі на камісію ўсіх, на каго паступілі скаргі.

Я сам падышоў да яго і сказаў, што вельмі рады яго бачыць, што ведаю яго, глядзеў яго відэа. Пасля мы неаднаразова сустракаліся ў гэтай чарзе.

Неяк пытаюся, за што яго, а Павел адказвае: «За непрывітанне іду на пакаранне». Мы ўсе, у каго былі жоўтыя біркі, то-бок палітвязні, якія стаяць на 10-м прафуліку, заўсёды ішлі ў страі першымі.

Супрацоўнікі, якія сустракаліся на шляху і ў бок якіх звычайныя зэкі нават плявалі, патрабавалі ад нас вітацца так: «Здравствуйте, гражданін начальнік». Гэта была прыхамаць, нічога падобнага ў статуце не сказана, калі ідзеш у страі, ні з кім вітацца не павінен.

Але яны ўсё роўна пісалі на нас гэтыя скаргі, каб пасадзіць у ШІЗА, прычым не важна, павітаўся ты ці не.

І вось прыкладна праз месяц, калі ўжо і Павел адседзеў, і я, мы зноў сустракаемся ў той жа чарзе, і ён мне: «А цяпер, Віталік, іду на пакаранне за прывітанне».

Да Севярынца баяліся падыходзіць нават звычайныя зэкі. У сталовай ён сядзеў адзін. Я стараўся хаця б павітацца, калі атрымлівалася, садзіўся за столік побач, каб перагаварыць.

Бачыў яго некалькі разоў у царкве. Шчыра кажучы, я не баяўся да яго падыходзіць. Мяне і так неаднаразова кідалі ў ШІЗА, разам з ПКТ я там правёў 8 месяцаў.

Тое, што мы перажывалі ў ШІЗА, — гэта пекла. ПКТ адрозніваецца толькі наяўнасцю ложка, але яго адбіралі за любое парушэнне, якое самі ж і прыдумлялі.

Там і летам холадна, у перыяд без ацяплення вясной і восенню — страшна холадна, а зімой быццам бы з ацяпленнем, але адчуванне было такое, што падлога наогул са спецыяльным астуджэннем, быццам фрэон туды запусцілі.

Летам, калі тапкі на тонкай падэшве, яны часам прымярзалі. Ногі апухалі, калені раздзімаліся. ШІЗА — гэта рэальны катаванне, знаходзіцца там фізічна балюча, гэта ўсё роўна, што табе ў калена забіваюць цвік.

І вось Севярынец гэта пекла перажывае пастаянна. Але ён вельмі стойкі, я яму так і казаў: «Вы мой герой».

Ужо ў турме я пазнаёміўся з яшчэ адным цудоўным чалавекам, з якім мы нават пасябравалі, — Аляксандрам Капшулем. Ён былы юрысконсульт «Нафтана».

Ён таксама мой герой. Прыклад такіх людзей мяне вельмі падтрымліваў.

Капшуль нічога не баіцца, выдатна ведае закон і выконвае яго. Ён піша скаргі, прычым так граматна, што супрацоўнікам турмы нічога не застаецца, як рэагаваць. 

«Былі рады кожнаму лішняму кавалачку хлеба. Але за вынас яго давалі 10 сутак»

Віталь кажа, што здзекі ў ПК-17 давялі яго да таго, што ён сам папрасіўся перавесціся на больш жорсткі рэжым — у турму.

— У мяне была мэта — выжыць, я, можна сказаць, «не газаваў», для сябе вырашыў, што буду казаць «здравствуйте, гражданін начальнік», і іншым раіў паступаць таксама. Асабліва пачаткоўцам, якія наіўна думалі, што, ведаючы закон, могуць штосьці даказаць.

Я казаў ім: «Хлопцы, мы ў палоне, і мы павінны выжыць, павінны выйсці жывымі». Дарэчы, Севярынец таксама ўсім, і мне ў тым ліку, раіў трываць, трымацца, казаў, што мы патрэбны людзям на свабодзе.

Але ўсё роўна я не заўсёды вытрымліваў. Аднойчы абвясціў галадоўку. На мяне чарговы раз паступіла скарга за тое, што нібыта ў 12 гадзін не павітаўся з кімсьці ў адным месцы.

Гэта быў абсалютна непрыкрыты падлог, таму што ўсе выдатна ведалі, у 12 гадзін я павінен знаходзіцца на прамзоне і знаходзіўся там.

Мяне выклікалі на камісію, каб прызначыць пакаранне, і начальнік пытаецца: «Ты прызнаеш віну?». Кажу, вы мяне зараз судзіце за тое, чаго я фізічна не мог зрабіць, паглядзіце камеры з прамзоны.

А ён: «Вось я зараз цябе пакараю, а потым буду разбірацца і камеры глядзець». І я абвясціў галадоўку, патрабуючы спыніць перавышаць паўнамоцтвы супрацоўнікам у дачыненні да зняволеных з 10-м прафулікам.

У нас нават выбару не было: калі не прызнаеш віну — дадуць 15 сутак ШІЗА, калі прызнаеш — значыць, будуць катаваць 10 суткамі. Далей могуць прадоўжыць нібыта за дадатковыя парушэнні.

— Як вы вытрымалі галадоўку?

— Я вытрымаў амаль пяць сутак на адной вадзе, прычым гэта была мая першая галадоўка ў жыцці. Шчыра кажучы, сам быў у шоку ад свайго арганізма, але, думаю, мне тады дапамагла мая злосць.

Я рэальна быў такі злы, што перастаў выконваць патрабаванні — прыбірацца, рабіць зарадку, нават да сцяны не падскокваў, калі адкрывалася вочка.

Мне за тыя дні выпісалі 27 парушэнняў, а я сказаў, мне ўсё роўна, я і так у ШІЗА, а адказнасць за стан свайго здароўя перакладаю на вас.

Адзінае, уставаў да сцяны, калі прыходзіла праверка. І вось на пятыя суткі заходзіць праверка, я ўстаю — у мяне замутненне, у вачах пацямнела, і я ўпаў.

Стукнуўся галавой аб плітку, пацякла кроў. Вартаўнік спалохаўся. Пасля таго, што адбылося з Вітольдам, яны сталі баяцца падобных інцыдэнтаў.

Начальнік загадаў аказаць мне медыцынскую дапамогу. Але ён сышоў, і ніякай дапамогі мне ніхто не аказаў. Сапраўды гэтак жа ніхто не аказаў дапамогу, калі мне моцна пашкодзілі руку.

З камеры на прагулку ў ПК-17 палітвязняў выводзяць цяпер у вельмі жорсткай форме — як асуджаных на пажыццёвае. Нам апраналі на галаву альбо чорны мяшок, альбо маску, якая закрывае паўтвару, нахілялі ўніз галавой, рукі ў наручніках трэба было падняць максімальна ўверх за спінай, і за іх яшчэ цягнулі.

А побач заўсёды бег сабака, які вельмі моцна брэхаў. Гэта нават псіхалагічна было складана вытрымаць. Часам маску на твары ўдавалася крыху зрушыць мімікай, і праз шчыліну я бачыў свае ногі і сківіцу сабакі.

Аднойчы ў змене быў той самы садыст Прохараў. Ён заўсёды задзіраў твае рукі так, што можна было стукнуцца галавой аб плітку падлогі.

Сказаў яму, што не магу ісці ў такім становішчы, а ён раззлаваўся: «Ах ты, пачвара бчбэшная», — і даў мне па руках так, што раздаўся хруст.

Адна мая рука адразу звісла, потым паглядзелі, яна распухла і пачала сінець. У мяне слёзы цяклі — і ад злосці, што не магу даць здачы, і ад шалёнага болю.

Пасля кожны дзень да мяне прыходзілі на праверку, усе бачылі, як бездапаможна боўталася мая рука, сіняя і апухлая, але толькі на трэці дзень трапіўся супрацоўнік, які запатрабаваў аказаць мне медыцынскую дапамогу. Аднак ён выйшаў, за ім зачынілі дзверы і пра мяне зноў забыліся.

Я сам неяк прымотваў руку адзеннем і стараўся не турбаваць. Не мог спаць на гэтым баку, было вельмі балюча. Нарэшце да мяне прыйшоў галоўны опер, убачыў сваімі вачыма, што з маёй рукой, і пацікавіўся, ці буду я пісаць скаргу на Прохарава.

Сказаў, што нічога пісаць не буду, але папрасіў адправіць мяне «на крытую», гэта значыць у турму. Разумеў, што не магу больш вытрымліваць гэты халадзільнік і гэтыя адносіны.

Я нічога не ведаў тады пра турму №4 акрамя таго, што ўсіх ёю палохалі. Але нават гэта мяне не спыніла ў той момант. Рука мая, на шчасце, аказалася не зламанай, відавочна, быў моцны вывіх, зажывала недзе два месяцы.

Пасля затрымання ў СІЗА мяне ўзважвалі, і я важыў больш за 120 кг, на самай справе быў даволі буйны. І вось калі мяне ўзважылі ў ПК-17, аказалася, што я важыў ужо 65 кг.

Нават іх доктар, убачыўшы такую розніцу, спалохалася і прасіла за мяне адміністрацыю. На самай справе толькі за 10 сутак у ПКТ ці ШІЗА можна было страціць да 10 кг. На фоне рэзкага пахудання ў мяне павылазілі ўсялякія балячкі.

Ежа, якой кармілі, была зусім пустой, без вітамінаў і мікраэлементаў, давала толькі эфект імгненнага насычэння.

Так атрымалася, што не было каму перадаваць мне перадачы, атаварвацца я мог на невялікую суму. Пачуццё голаду было пастаянным. У сталовай зэкі-злачынцы, якія часта ўвогуле не елі турэмную ежу, аддавалі часам свае порцыі.

Раніцай мы снедалі, а потым амаль тры кіламетры ішлі на прамзону. Пакуль даходзілі, ужо зноў хацелася есці. Сапраўды гэтак жа пасля абеду.

Былі рады кожнаму лішняму кавалачку хлеба. Але за вынас яго давалі 10 сутак. У сталовай стукачы сачылі, каб ніхто не схаваў гэты кавалак хлеба.

Чорны называлі «чарнуха», а белы — «бялуха». Калі вынесеш «бялуху», гэты кавалак можна было абмяняць у іншых зняволеных на лыжку кавы.

— Што дапамагала вам у такіх жудасных умовах жыць?

— Вера ў Бога, вядома, і маё пачуццё справядлівасці.

«Далі новы тэлефон — я на яго гляджу і не ведаю, як падысці, быццам зноў вучышся хадзіць»

— Як вас вывозілі 11 верасня?

— Яўгена Афнагеля забралі з прагулкі яшчэ а 10-й раніцы 10 верасня, але мы тады не ведалі, куды і навошта. І тут на вячэрняй праверцы мяне папярэдзілі, каб прачнуўся а 3-й гадзіне ночы.

Мы ўсе зноў задумаліся, куды цяпер мяне пераводзяць. Думак пра вызваленне не было. Да таго ж ужо сказаў, што рыхтаваўся выходзіць праз два з паловай месяцы.

У поўнай разгубленасці прапанаваў Аляксандру Капшулю і яшчэ аднаму чалавеку, з якім меў зносіны, папіць гарбаты на развітанне. А 3-й ночы мяне перавялі ў суседні будынак, дзе было СІЗА. Шмон праводзіў сам намеснік начальніка турмы, што мяне вельмі здзівіла. Ён гэтым не займаўся.

Потым зайшоў здаравіла ў масцы, мяне вывелі за ім, нехта вынес мае рэчы. Звычайна мы ўсё цягнем самі. Рэчы кінулі ў багажнік, мяне пасадзілі на задняе сядзенне і папярэдзілі, калі не буду сядзець смірна, паеду «ў багажніку ў масцы і наручніках».

Мяшок на галаву мне не насоўвалі, і я ўвесь час сачыў за дарогай. Мы выехалі з Магілёва ў бок Мінска, праехалі горад, праехалі паварот на Брэст.

Пытаюся, куды едзем, агрызнуліся: «Табе не трэба ведаць». Збочылі ў лес і паехалі ўглыб. У мяне рэальна сталі ўзнікаць аналогіі з расказамі Алкаева (былы начальнік мінскага СІЗА, які напісаў кнігу пра знікненне і забойства апанентаў Лукашэнкі, — С.).

Спыніліся, адчыняюцца дзверы, кажа выйсці і ўзяць сумку. Думаю, няўжо зараз прама тут скажа ўцякаць. А ён: «Шмоткі грамадзянскія ёсць? Пераапранайся».

Я выдыхнуў, зразумеў, раз пераапранулі, забіваць не будуць. Потым адзін другому сказаў: «На кропку газані», і мы паехалі ў бок Літвы. «Кропка» была каля аўтобусаў, да якіх усе з'язджаліся.

На шчасце, у мяне пашпарт не адабралі. Я чалавек не сентыментальны, але потым шмат разоў хаваў слёзы. І калі нас вітаў Джон Коўл, і калі ў амерыканскай амбасадзе ў Вільні сустрэлі нашы беларусы, а потым на прэс-канферэнцыі на наступны дзень, калі спяваў «Вольны хор».

Пасля ўжо была суцэльная радасць — наразмаўляўся з блізкімі, пакуль па тэлефоне, які мне падарылі. Таксама ўручылі грашовую дапамогу. Я вельмі ўдзячны ўсім за клопат.

Яшчэ я з вамі размаўляю пасля вельмі смачнага сняданку.

— А што стала галоўным здзіўленнем на свабодзе?

— Каля пяці гадоў таму ў апошні раз трымаў у руках тэлефон. Трэба сказаць, што з любымі гаджэтамі я тады меў зносіны абсалютна свабодна, валодаў у дасканаласці некаторымі праграмамі.

І вось мне далі новы тэлефон — я на яго гляджу і не ведаю, як падысці, быццам зноў вучышся хадзіць.

• 13
• 0
• 0
• 1
• 0
• 21
• 7
• 4