«Трэба ўкаранiцца ў апазіцыю ў Польшчы». Прадпрымальнiк расказаў, як яго завербаваў КДБ пасля праверкі на мяжы
Валянцін — прадпрымальнік аднаго з беларускіх раённых гарадоў. Яму прапанавалі выбіраць: або калонія, або свабода і супрацоўніцтва са спецслужбамі. Валянцін выбраў другое, пiша «Люстэрка».
Валянцін (імя зменена) кажа, што перад паездкай у Беларусь чысціў тэлефон. Але, відаць, не да канца. У адной з перапісак засталася спасылка на пост з тэлеграм-канала Nexta, якую сілавікі і знайшлі. Таксама яны праверылі графу «Пошук» у гэтым жа месенджары — у гісторыі застаўся кантакт «Байпол», хоць беларус пачысціў перапіску і выдаліў чат з арганізацыяй.
— Супрацоўнік паведаміў: «Вы нікуды не едзеце, выносьце рэчы», — успамінае Валянцін. — Прыехала міліцэйская машына, і мяне адвезлі ў РАУС. Там забралі другі тэлефон і ноўтбук. Пачалі складаць адміністрацыйку за рэпост экстрэмісцкіх матэрыялаў.
Акрамя таго, у мяне ўбачылі перапіску з дзяўчынай інтымнага характару. Мы скідвалі адно аднаму фатаграфіі, і, хоць гэта было асабістае, яны (сілавікі) завялі крымінальную справу за распаўсюджванне парнаграфіі.
Мужчыну аформілі ў ІЧУ аднаго з абласных гарадоў. На наступны дзень яго павезлі на паліграф. Валянцін кажа, што супрацоўнік, які суправаджаў яго, не прадставіўся і быў у цывільным адзенні. Беларуса пасадзілі на крэсла, надзелі датчыкі і сталі задаваць пытанні. Цікавіліся, ці ўдзельнічаў ён у пратэстах, што менавіта там рабіў, за каго галасаваў, ці ёсць у яго сувязі з апазіцыяй, чаму перапісваўся з «Байпол».
— Калі ўсё скончылася, мяне вярнулі ў ІЧУ. Не памятаю, двое ці трое сутак я там сядзеў, — успамінае ён. — Потым мяне адвялі ў кабінет, дзе я сустрэўся з супрацоўнікам КДБ. Ён сказаў, што паліграф не пацвердзіў мае словы з нагоды апазіцыі. Маўляў, на пытанне, ці меў я з імі нейкія сувязі, адказаў: «Не», а дэтэктар хлусні паказаў адваротнае. Гаварыў пра «Байпол», распаўсюджванне порна, а потым рэзюмаваў: «Справы твае кепскія». Маўляў, мне інкрымінуюць пасобніцтва тэрарызму (у жніўні 2022‑га «Байпол» прызналі тэрарыстычнай арганізацыяй).
Сказаў, маўляў, зараз едзем у Мінск і ўжо там будзем вырашаць, што далей з табой рабіць. У той жа час ён бачыў мой пашпарт і шэнгенскія візы.
Прапанаваў: «Можаш выйсці пад падпіску аб супрацоўніцтве з КДБ. І ўсе справы мы закрыем». Разумею, ёсць шанец вырвацца. Пытаюся: «Што трэба рабіць?» Адказвае: «Трэба ўкараніцца ў апазіцыю, якая ў Польшчы знаходзіцца».
Ужо пазней супрацоўнік спецслужбы агучыў падрабязнасці.
Валянціну трэба было напісаць членам Каардынацыйнай рады, прадставіцца бізнесменам, зрабіць ахвяраванне і «пачаць дыялог». КДБ нават абяцала вылучыць сродкі, калі гэта будзе неабходна. Для чаго трэба было ўкараніцца, яму не патлумачылі. Беларус мяркуе: так сілавікі хацелі ведаць, што рыхтуе апазіцыя да прэзідэнцкіх выбараў 2025 года.
— Вырашыў: падпішу паперу аб супрацоўніцтве, але нічога выконваць не буду, абы з'ехаць, — кажа мужчына. — Потым мяне назад заводзяць у камеру, а на наступны дзень выпускаюць.
На волю бізнесмен выйшаў са спецыяльным пазыўным. Таксама за ім замацавалі спецслужбіста-куратара.
Пасля вызвалення Валянцін купіў новы тэлефон і звязаўся ў Telegram з прадстаўніком КДБ, як тыя і прасілі. Адзначае, што наладзіць кантакт было неабходна, інакш яго б не выпусцілі з краіны.
— Паведаміў супрацоўніку, што збіраюся ў дарогу. Ён: «Добра, наступныя ўказанні дадзім вам пазней», — распавядае суразмоўца.
Калі быў на мяжы з Польшчай, усвядоміў, што праз некалькі месяцаў заканчваецца беларускі пашпарт. Можна было сысці з аўтобуса прама там. Але мужчына кажа, што ў моманце не зразумеў гэта зрабіць.
— Да таго ж справы былі. Не атрымлівалася застацца, — тлумачыць мужчына.
Паведамленне куратара з КДБ сябе чакаць не прымусіла. Але пра ліст у Каардынацыйную раду гаворкі не ішло.
З'явілася іншае заданне. Напрыклад, падскочыць па адрасе, дзе сустракаюцца мясцовыя беларусы, і паглядзець, хто туды ходзіць.
Па словах Валянціна, ён цягнуў час, тлумачыў, што прыязджаў, а там было зачынена. Але яго папрасілі наведацца яшчэ раз. У выніку схадзіў, але, запэўнівае, ніякіх прозвішчаў спецслужбам не называў.
— Разумеў, што так доўга не змагу. Але трэба было яшчэ раз вярнуцца ў Беларусь, — апісвае ён.
Час падціскаў, таму праз паўтара месяца яму прыйшлося ехаць назад. Перад вяртаннем у Беларусь Валянцін спытаў у куратара, ці можна яму прыехаць, той не пярэчыў. Да таго ж, адзначае суразмоўца, кагэбіст стрымаў слова і справу аб парнаграфіі ў дачыненні да яго закрылі.
Калі Валянцін апынуўся ў Беларусі, супрацоўнік КДБ прапанаваў сустрэцца. Мужчына пагадзіўся.
— Мы сядзелі ў кавярні, гутарылі. Ён быў вельмі ветлівы. Прыехаў з нейкім чыноўнікам, — кажа беларус. — У іх былі пытанні… Маўляў, разумееце, санкцыі, краіна абкладзена, і яны больш даведваліся з нагоды таго, як увозіць нейкія тавары з-за мяжы ў Беларусь, якія плацяжы, транзакцыі, як гэта можна абыходзіць. Пра апазіцыю не пыталіся. А што пытацца, я ж не займаўся палітыкай. Вось ім трэба было канкрэтна нейкія заданні выконваць.
Як толькі новы пашпарт быў гатовы, мужчына адразу ж выехаў у Еўропу, фактычна ў адзін канец. Кажа, ужо за мяжой выдаліў усю перапіску з кагэбістам і заблакаваў яго.
— Мне пісалі і тэлефанавалі з іншых нумароў. Не падымаў — разумеў, што гэта яны, і блакаваў. Потым званкі спыніліся. Са мной звязвацца яны спрабавалі нядоўга, — тлумачыць ён і дадае, што з-за таго, што адбывалася, моцна перажываў.
Валянцін кажа, што пайшоў на такі крок як крайнюю меру і не лічыць, што гэта было супрацоўніцтва з КДБ.
— Я нічога такога не перадаваў, — сцвярджае ён. — Я гэта рабіў проста, каб цягнуць час, паспець вярнуцца другі раз і вырашыць асабістыя пытанні.
Цяпер чытаюць
За забойства чалавека ў ІЧУ Барысава арыштавалі двух зэкаў-рэцыдывістаў і 26‑гадовага міліцыянера Кляшчонка1
Каментары