«Vierchni pavierch — heta nieba, tam anioły, misteryja, vieščuny». Navapołacki majstar adnaviŭ staražytnuju batlejku
Majstar narodnych ramiostvaŭ Andrej Recikaŭ z Navapołacka adnaviŭ nacyjanalnuju batlejku — narodny lalečny teatr, prydumany ŭ XVIII stahodździ. Hety teatr ažyvaje tolki raz na hod — na Kalady, piša vydańnie Gorod214.
Kiraŭnik Narodnaha teatra lalek «Kapialuš» Navapołackaha centra ramiostvaŭ i tradycyjnaj kultury Andrej Recikaŭ uznaviŭ adzin ź vidaŭ batlejki, uklučany ŭ śpis historyka-kulturnych kaštoŭnaściaŭ Biełarusi.
Hety typ lalečnaha teatra byŭ raspaŭsiudžany ŭ našym rehijonie ŭ XVIII-XIX stahodździach. Paśla 1864 hoda jon byŭ zabaronieny, i ŭ siaredzinie XX stahodździa na terytoryi Biełarusi nie zachavałasia nivodnaj aryhinalnaj pryłady.
Da adnaŭleńnia ŭnikalnaha narodnaha teatra niepasredna datyčny viadomy ŭ Navapołacku majstar Andrej Recikaŭ, jaki praciahvaje paśpiachova raźvivać hety vid tradycyjnaha mastactva.
«Viciebski žłob» zasnavany na złučeńni statyčnych lalek, batlejki i teatra cieniaŭ. Pramych jeŭrapiejskich anałahaŭ takoj pryłady nie było. Nazva «žłob» pachodzić ad słova «jaśli» (karmuška dla chatnich žyvioł), u jakija, pavodle jevanhielskaha apoviedu, Baharodzica jak u kałysku pakłała novanarodžanaje niemaŭla Isusa.
Teatr lalek maje vyhlad trochhałovaj carkvy z adnoj nišaj, dzie znachodziacca nieruchomyja lalki, i tryma z ruchomymi dyskami dy plaskatymi kardonnymi fihurkami. Ad žaru śviečki płaścinki pačynajuć ruchacca i adbivać cieni na ekranach. Tak razyhryvajucca scenki na temu Rastva.
U prynahodnym telesiužecie, źniatym dla telekanała «Mir 24», pakazali, jak heta adbyvajecca.
«U XVIII stahodździ «Viciebski žłob» vyklikaŭ u ludziej kulturny šok. Čatyry draŭlanyja pakoi, składzienyja ŭ vyhladzie doma. U kožnym — svoj siužet, ale ŭsio na adnu temu», — tłumačyć karespandent.
Andrej Recikaŭ raskazvaje, jak uładkavany teatr:
«Prostaja skrynia, zaciahnutaja papieraj papiarosnaj abo tkaninaj biełaj. Usio kružycca, i fihurki źjaŭlajucca. Na praciahu 10 chvilin źjaŭlajecca šmat fihurak. Usio idzie pa kole. Heta začaroŭvaje».
Batlejka nie pierakładajecca na inšyja movy. Nazva pachodzić ad słova «Batlejem» abo «Viflejem». Heta lalečny teatr ź biblejskimi historyjami.
Andrej Recikaŭ havoryć:
«Heta madel śvietu. Vierchni pavierch — nieba, tam anioły, misteryja, vieščuny. Nižni pavierch — heta ziamla. Unizie — car Irad, drama, źbićcio niemaŭlataŭ, śmierć. Razyhryvałasia scena Rastva, misteryi, pakłanieńnie vieščunoŭ, pastuški, śpiavalisia kaladnyja kanty, psałmy. Pakazvałasia vielmi mała, litaralna dva tydni žyŭ teatr. Hetaja batlejka — cieniavaja misteryjalnaja, biblejskaja, heta mienavita kaladny cud».
«Pakul tut absalutna daminuje siehmient niepalityčny». Da muziejnych vystaŭ ideałohija pakul nie dabrałasia
Śladami Usiasłava Čaradzieja, batlejka, draŭlanyja fihurki. U Biełarusi jość vielmi kłasnyja miescy, jakija varta naviedać uzimku
U Italii pabudavali batlejku z 240 ton piasku
Ułady hetaj jeŭrapiejskaj katalickaj krainy chočuć karać škoły, jakija admianiajuć kaladnyja śpiektakli i simvoliku
Ciapier čytajuć
«Z maskalom havary, da kamień za pazuchaju dziaržy». My daviedvajemsia ŭsio bolš novaha pra Kastusia Kalinoŭskaha — palityka, jakoha ciapier nie chapaje2424
Kamientary
o, błahodariu.. tak ibudu dumať tiepieŕ o sosiediach tiech čto śvierchu