«Vitajem, KDB Bresckaj vobłaści». Prahramist raskazaŭ, jak z kryminałkaj viartaŭsia ŭ Biełaruś
Brescki aktyvist Andrej Prystaŭka źjechaŭ ź Biełarusi ŭ 2022-m — atrymaŭ kryminałku na radzimie i pajechaŭ u Polšču pracavać. Adnak praz paŭtara hoda mužčyna vyrašyŭ viartacca ŭ Brest. Pra toje, čym skončyłasia historyja, Andrej raskazaŭ «Našaj Nivie».
«Bajsoł» abviaściŭ zbor, kab dapamahčy Andreju ŭładkavacca ŭ zamiežžy — paŭdzielničać možna tut.
«Pa vialikim rachunku, byŭ užo hatovy sieści»
Andrej raskazvaje, što ŭžo i nie pamiataje, kolki razoŭ jaho zatrymlivali ŭ 2020-m. Pravaabaroncy zafiksavali siem zatrymańniaŭ, ale, kaža mužčyna, ich było nie mienš za dziesiać.
Usio pačałosia ŭ lipieni 2020-ha, kali da prezidenckich vybaraŭ nie dapuścili amal usich niezaležnych kandydataŭ, potym Andrej amal nie prapuskaŭ paślavybarčyja pratesnyja maršy, a ŭ dadatak jašče i vychodziŭ unačy na pikiety z nacyjanalnym ściaham pad adździaleńnie milicyi.
U kastryčniku 2020-ha, paśla adnaho z zatrymańniaŭ, mužčyna pafarbavaŭ vałasy i baradu ŭ bieły i čyrvony kolery. Heta jon nazyvaje svaim piermanientnym adzinočnym pikietam:
«Chacieŭ, kab zaŭsiody było bačna — spadarstva, ja z vami nie zhodny. Jak reahavali inšyja? Mnie padajecca, što pieravažnaja bolšaść spačuvała. Niekatoryja ludzi padychodzili, paciskali ruku, ledź nie abdymali — kazali, małajčyna. A niekatoryja stavilisia niehatyŭna — maŭlaŭ, p*****s niejki.
Zdajecca, paru miesiacaŭ tak prachadziŭ. Pafarbavaŭ vałasy, farba vyliniała, ja znoŭ pafarbavaŭ».
Za svoj «piermanientny pikiet» Andrej nie atrymaŭ nijakich nastupstvaŭ ad siłavikoŭ. Raskazvaje, što tyja dzivilisia koleru jaho vałasoŭ, ale jon adkazvaŭ na pytańni prosta: heta kolery ściaha, jaki jon pavažaje. Za 2020-ty jon adsiedzieŭ u sumie nie mienš za 75 sutak i zapłaciŭ nie mienš za 100 bazavych vieličyń štrafaŭ.
U apošnija dni 2020-ha, kali Andrej adbyvaŭ čarhovy aryšt, da jaho baćkoŭ pryjšli ź pieratrusam i infarmacyjaj pra zaviadzieńnie kryminałki — aktyvist atrymaŭ spravu pa artykule 342 za ŭdzieł u pratestach. Ale, kaža mužčyna, dla jaho heta mała što źmianiła:
«Zrabiłasia trochi strašniej, bajaŭsia, što mahu ŭžo nie adkrucicca sutkami. Ale ničoha nie źmianiŭ u svaich pavodzinach, pa vialikim rachunku, byŭ užo hatovy sieści.
Vielmi šmat ludziej, jakich ja pavažaŭ za ich pazicyju, užo siadzieli. Napeŭna, heta prahučyć niepryhoža, ale dla mianie było b honaram padzialić ich los».
Kryminałka, adnak, amal nie ruchałasia. Andrej kaža, što jaho prosta trymali ŭ tonusie: časam vyklikali i nahadvali, što sprava viadziecca i pry pieršym vykliku treba pryjechać na dopyt. A adnojčy, kali niechta zładziŭ nievialički pikiet, Andreja zatrymali — maŭlaŭ, kali jość pikiet, chto moh jaho zładzić, aproč Prystaŭki?
«Čym ty nie zadavoleny?»
U kancy 2022-ha kampanija, dzie mužčyna pracavaŭ prahramistam, častkova rełakavałasia ŭ Polšču, i aktyvist skarystaŭsia hetaj mahčymaściu. Na paŭtara hoda, da nastupnaha pryjezdu ŭ Biełaruś, jon apynuŭsia ŭ Hdańsku:
«Pieršyja paŭhoda ja prosta źjazdžaŭ z hłuzdu, hryz ścieny, bo chacieŭ nazad u Biełaruś. Mnie było vielmi niekamfortna. Potym supakoiŭsia i nasamreč palubiŭ Hdańsk, i kali pryjšoŭ čas źjazdžać, jechaŭ ź vialikaj tuhoj.
Mnie zrabiłasia kamfortna ź ludźmi, horadam, moram, ja vielmi lublu mora. I akramia taho, što ja vielmi sumavaŭ, ja jašče i duža mocna bajaŭsia. Ja vielmi rassłabiŭsia za paŭtara hoda, advyknuŭ bajacca milicyjanieraŭ, zatrymańniaŭ».
Kali Andreju było tak dobra ŭ Polščy, dyk čamu ž jon pajechaŭ nazad? Mužčyna tłumačyć, što prajekt, ź jakim pracavała jaho kampanija, skončyŭsia, i jon zastaŭsia biez pracy. Šmat chto ź jaho kaleh paśla hetaha viarnuŭsia ŭ Biełaruś.
Andrej sprabavaŭ znajści pracu pa śpiecyjalnaści ŭ Polščy, ale dla hetaha jamu nie chapiła viedańnia movy — biełarus praktyčna nie razmaŭlaje pa-polsku i nie zdolny prajści sumoŭje na anhlijskaj movie. Tym časam kampanija, dzie jon pracavaŭ u Breście, paabiacała ŭziać Andreja nazad u štat, kali jon vierniecca ŭ krainu. Baćka mužčyny chvareŭ na rak, i heta taksama paŭpłyvała na rašeńnie Andreja.
U lipieni 2024-ha bieraściejec pryjechaŭ na Radzimu. Biełarusy, jakija viartajucca ŭ krainu paśla 2020-ha, časta adznačajuć, jak jana źmianiłasia. U Andreja inšaje ŭražańnie:
«Praktyčna ničoha nie pamianiałasia. Žyćcio nie zrabiłasia horšym z-za sankcyj. Nie adčuvajecca vajny, jakaja na samoj spravie blizka, Brest litaralna staić na miažy z Ukrainaj, ale niejak usio zvyčajna.
Ale mnie padałosia, što vielmi źmianilisia nastroi, pabačyŭ pa hutarkach z maimi siabrami. Časta čuŭ: «Čym ty nie zadavoleny, što tabie nie padabajecca?» Maŭlaŭ, ty musiš być udziačny režymu i Alaksandru Ryhoraviču ŭ pryvatnaści, ty prahramist i atrymlivaješ dobryja hrošy».
Andrej miarkuje, što ŭ takich nastrojaŭ dźvie pryčyny: šmat biełarusaŭ demakratyčnych pohladaŭ vyjechali, a tyja, chto zastaŭsia i prytrymlivajecca raniejšaj pazicyi, prosta bajacca vykazvacca.
«Toje, što ja zmoh pražyć z tatam apošnija miesiacy — padarunak losu»
U hety raz bieraściejec pražyŭ u Biełarusi paŭhoda. Stan jaho baćki, chvoraha na rak, paharšaŭsia, i ŭrešcie mužčyna pamior. Andrej zastavaŭsia z baćkam da apošniaha i dla hetaha pierabraŭsia ŭ Viciebsk, dzie tady žyli jaho rodnyja. Potym pachavaŭ baćku i žyŭ u Viciebsku z maci.
Spačatku siłaviki jaho nie čapali:
«Mnie było vielmi kamfortna ŭ Biełarusi ŭ apošnija miesiacy. Dumaju, u śniežni [2024-ha] u mianie byŭ pieršy majačok — siłaviki zaprasili pastavić podpis pad niejkaj papierkaj. Padumaŭ: pryjechali, voś ja pryjedu jaje padpisvać i zastanusia tam. Ale padpisaŭ i pajšoŭ dachaty, nibyta jašče bolš upeŭniŭsia, što ŭsio narmalna.
A ŭ studzieni 2025 hoda mianie zatrymali i pasadzili na 7 sutak. Tut užo było ciažka sabie kazać, što ŭ krainie adliha. Tym bolš ja ŭ kamiery byŭ nie adziny zatrymany pa palitycy, ludzi pastajanna prychodzili i ich sudzili pa ekstremisckich artykułach».
U toj, apošni, raz Andreja zatrymali kala karaokie ŭ Viciebsku. Jon vychodziŭ z taksi la ŭstanovy i ŭbačyŭ, jak siłaviki zatrymlivajuć niekaha, spytaŭ u ich, što adbyvajucca. Tyja adreahavali — maŭlaŭ, kali taki razumny, pajedziem z nami. U telefonie mužčyny znajšli fota z BČB-ściaham i zhatavali jamu administratyŭku za «adzinočny pikiet».
Andrej raskazvaje, što paśla vyzvaleńnia zrazumieŭ — niama nijakaj harantyi, što jaho nie zatrymajuć znoŭ:
«Praź dzień mianie rankam razbudziŭ zvanok — maŭlaŭ, vitajem, KDB Bresckaj vobłaści. U mianie serca ŭpała nižej za nyrki. Spytali, ci ja ŭ Viciebsku, i potym skazali, što, napeŭna, maje sens pieradać maju spravu viciebskim kaleham.
Paabiacali, što sa mnoj źviažucca praz tydzień. Ja pačuŭ pra tydzień, pakłaŭ słuchaŭku, sieŭ u mašynu i źbieh».
Tak u studzieni 2025-ha Andrej apynuŭsia ŭ Šviecyi. Vybraŭ hetuju krainu, tamu što paličyŭ, što ŭ joj vysoki ŭzrovień demakratyi, tamu Andreju ź jaho aktyvisckim minułym buduć tam radyja. Ale nasamreč spracavała Dublinskaje pahadnieńnie, zhodna ź jakim u bolšaści vypadkaŭ uciakač, jaki pretenduje na prytułak u Jeŭrasajuzie, musić atrymlivać jaje ŭ krainie pieršaha ŭjezdu ŭ ES.
Tak atrymałasia i z Andrejem:
«Ja pryjechaŭ u šviedskaje mihracyjnaje ahienctva i paprasiŭ palityčny prytułak. Niedzie paŭhadziny sa mnoj hutaryli vielmi kanstruktyŭna i spačuvalna. Potym dajšli da pytańnia, ci jość u mianie dakumient niejkaj ź jeŭrapiejskich krain, i ja pakazaŭ polski dazvoł na žycharstva. Prosta na vačach jany pamianialisia. Kažuć, ciapier sprava pojdzie pa Dublinskim pahadnieńni, i 99%, što ciabie ekstradujuć u Polšču.
U vyniku Andreju dazvolili dajechać u Polšču samastojna, tolki paprasili zrabić tam fota, kab dakazaŭ, što jon nasamreč u Polščy. Ciapier mužčyna znoŭ žyvie ŭ Hdańsku, u siaredzinie sakavika jon padaŭ dakumienty na mižnarodnuju abaronu. Razumieje, što moža być składana znajści pracu pa śpiecyjalnaści i pryjdziecca pajści ŭ kurjery ci na budoŭlu, ale i nie choča hublać navyki prahramista.
Pra toje, što viartaŭsia ŭ Biełaruś, Andrej nie škaduje:
«Dla mianie vielmi vialiki plus, što ja zdoleŭ pažyć z tatam apošnija miesiacy i pachavać jaho. Mnie było b našmat bolš składana, kali b ja byŭ tut i pačuŭ pra ŭsio, što było z tatam, pa telefonie ad mamy. Liču: toje, što ja zmoh pražyć ź im apošnija miesiacy — padarunak losu».
«Bajsoł» abviaściŭ zbor, kab dapamahčy Andreju ŭładkavacca ŭ zamiežžy — paŭdzielničać možna tut.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ«Chtości daviedaŭsia, dzie my trymajem hrošy, i padmianiŭ ich». Eks-palitviaźnia ź siamjoj abrabavali ŭ Hruzii
Biełarus pajšoŭ da kalinoŭcaŭ praz Homielskuju vobłaść. Voś što było ź im dalej
«Skazali: Ejsmant na ciabie vielmi zły». Ksienija Łuckina — pra padziei na BT u 2020-m, kałoniju i ciažkuju chvarobu
Ciapier čytajuć
Na BT zrabili film pra toje, jak biełarusy ledź vyžyvajuć u Jeŭropie. Kab zapisać videa, hierojaŭ žorstka padmanuli4
Kamientary