Dva hady tamu ZŠA prysłali samalot i zabrali ŭ dyktatara Nikarahua 222 palitviaźniaŭ. Što ź imi adbyvałasia dalej?
Heta była nie amnistyja i nie vyzvaleńnie, a departacyja z pazbaŭleńniem hramadzianstva. Šeść krain prapanavali vyhnańnikam abaronu abo hramadzianstva. Ale situacyja ŭnutry Nikarahua anitrochi nie palepšała. I pakazalna toje, što zrabili ź biskupam, jaki ad departacyi admoviŭsia.
Ranicaj 9 lutaha 2023 hoda 222 palityčnych źniavolenych, siarod jakich siem byłych kandydataŭ u prezidenty na vybarach 2021 hoda, žurnalisty, lidary studenckaha ruchu padčas pratestaŭ 2018 hoda i pravaabaroncy, pasadzili ŭ aŭtobusy i pavieźli ŭ aeraport stalicy Nikarahua Manahua, dzie ich užo čakaŭ samalot, zafrachtavany ŭradam ZŠA. Bolšaść navat nie viedała, što adbyvajecca. Ich prosta pastavili pierad faktam.
Urad prezidenta Artehi nazvaŭ heta «adnabakovym rašeńniem ab departacyi zdradnikaŭ radzimy».
Na nastupny dzień paśla rejsa kišenny parłamient Nikarahua ŭ ekstrannym paradku pryniaŭ zakon, jaki dazvoliŭ pazbaŭlać hramadzianstva asob, pryznanych «zdradnikami».
Usich 222 pasažyraŭ hetaha rejsa, a paźniej — jašče 94 dysidentaŭ u vyhnańni, pazbavili nie tolki pašpartoŭ, ale i ŭsich hramadzianskich pravoŭ i majomaści na radzimie. Jany stali apatrydami — ludźmi biez hramadzianstva.
Čałaviek, jaki skazaŭ «nie»
Ale na bort padnialisia nie ŭsie. Adzin čałaviek, biskup horada Matahalpa Rałanda Alvares, kateharyčna admoviŭsia pakidać krainu. Jon byŭ adnym z samych hučnych i paśladoŭnych krytykaŭ režymu Artehi.
Adroźnieńnie jaho situacyi ad astatnich było ŭ tym, što jon nie byŭ u turmie, a pad chatnim aryštam u rezidencyi ŭ Manahua. Kali ŭłady pryjšli zabrać jaho, kab pavieźci razam z astatnimi, jon adkryta zajaviŭ, što nie pakinie krainy, bo choča zastavacca sa svaimi viernikami. U vyniku jaho nie stali siłaj sadzić u samalot. Mahčyma, dyktatar Arteha nie chacieŭ psavać adnosiny z Vatykanam.
Jaho admova paciahnuła za saboj imhniennuju i pakazalna žorstkuju reakcyju ŭładaŭ. Užo na nastupny dzień biskup Alvares byŭ abvieščany zdradnikam, pazbaŭleny hramadzianstva i asudžany na 26 hadoŭ źniavoleńnia.
Amal hod biskup zastavaŭsia samym viadomym palitviaźniem krainy. Pad ciskam Vatykana i mižnarodnaj supolnaści ŭ studzieni 2024 hoda režym Artehi vysłaŭ Alvaresa — ale nie ŭ ZŠA, a ŭ Vatykan. Razam ź im adpravili jašče 15 śviataroŭ i dvuch sieminarystaŭ u Vatykan. Jany taksama byli pazbaŭlenyja hramadzianstva.
Čym zajmajucca apazicyjaniery ŭ vyhnańni
Vysłanyja ŭ ZŠA 222 palitźniavolenyja atrymali śpiecyjalny jurydyčny status — tak zvany «humanitarny parol» na dva hady. Heta nie viza i nie status biežanca, a ekstranny dazvoł na ŭjezd i znachodžańnie ŭ krainie, jaki dazvoliŭ im lehalna žyć i, što samaje važnaje, atrymać prava na pracu.
Jurydyčny status vyhnańnikaŭ atrymaŭ kančatkovaje vyrašeńnie ŭ śniežni 2023 hoda, kali Kanhres ZŠA pryniaŭ asobny zakon. Jon daŭ 222 byłym palitviaźniam prava padać zajavu na atrymańnie statusu pastajannaha rezidenta (hryn-karty), abychodziačy standartnuju i vielmi praciahłuju praceduru atrymańnia palityčnaha prytułku.
Kab vyrašyć prablemu biezhramadzianstva, stvoranuju režymam Artehi, Arhiencina, Čyli, Kałumbija, Mieksika i Ispanija prapanavali abaronu abo hramadzianstva ŭsim vysłanym. Niekatoryja skarystalisia hetaj prapanovaj.
Paśla vysyłki byłyja palitviaźni nie spynili svaju hramadska-palityčnuju dziejnaść, a pradoŭžyli jaje z-za miažy, vykarystoŭvajučy novyja mahčymaści dla zvarotu da mižnarodnaj supolnaści.
Najbolš zaŭvažnymi na mižnarodnaj arenie stali byłyja kandydaty ŭ prezidenty Fieliks Maradźjaha, Chuan Siebaśćian Čamora, Kryścijana Čamora Baryjas i Miedarda Majrena. Jany aktyŭna ŭdzielničajuć u kanfierencyjach, pracujuć ź mižnarodnymi pravaabarončymi arhanizacyjami i analityčnymi centrami, kab padtrymlivać uvahu da situacyi ŭ Nikarahua.
Žurnalisty z zakrytaha ŭładami telekanała Canal 15 (100% Noticias), siarod ich kandydat u prezidenty Mihiel Mora, adnavili prafiesijnuju dziejnaść u emihracyi.
Adnak asabistyja ambicyi i staryja ideałahičnyja roznahałośsi, jakija isnavali jašče da aryštaŭ, nie źnikli i ŭ emihracyi. U vyniku sproby stvaryć adziny front raźbivajucca ab unutranyja sprečki, što značna źnižaje efiektyŭnaść ich namahańniaŭ.
«Mižnarodnaja supolnaść straciła vieru ŭ nikarahuanskuju apazicyju. Za šeść hadoŭ im nie ŭdałosia sfarmulavać vyrazny błok suprać dyktatury, i, što jašče tryvožna, im nie ŭdałosia zarekamiendavać siabie ŭ jakaści alternatyvy dla nikarahuancaŭ», —
pisała internet-vydańnie Divergentes.com u 2024 hodzie sa spasyłkaj na dypłamatyčnyja krynicy.
Jak źmianilisia adnosiny Artehi i ZŠA
Vysyłka 222 viaźniaŭ była adnabakovym krokam Artehi, jaki ZŠA nazvali «kanstruktyŭnym», ale heta nie pryviało da narmalizacyi adnosin.
Analityki ličać, što metaj Artehi było nie palepšyć adnosiny, a pazbavicca ad samych upłyvovych apanientaŭ, abiezhałović apazicyju ŭnutry krainy i źnizić vydatki na ŭtrymańnie viadomych viaźniaŭ.
ZŠA i ES pradoŭžyli palityku sankcyj suprać pradstaŭnikoŭ režymu Artehi za parušeńni pravoŭ čałavieka i niazdolnaść spynić kantrabandu mihrantaŭ. U svaju čarhu Arteha pradoŭžyŭ represii. Tak, u śniežni 2023 hoda byli aryštavanyja 11 pastaraŭ, jakich pryznali vinavatymi ŭ admyvańni hrošaj i asudzili na terminy ad 12 da 15 hadoŭ źniavoleńnia, a taksama prysudzili štraf na ahulnuju sumu amal $1 miljard.
Adnak u vieraśni 2024 hoda, paśla pieramovaŭ z ZŠA, hetyja śviatary apynulisia na voli čarhovaj hrupy vyzvalenych — jašče 135 palitźniavolenych vyvieźli ŭ Hvatemału. Tam im dali prava padać zajavu na atrymańnie adpaviednaha pravavoha statusu ŭ ZŠA. Pradstaŭnik Dziarždepartamienta ZŠA zajaviŭ, što nijakaj kampiensacyi naŭzamien urad Artehi nie atrymaŭ.
Na siońnia abiedźvie krainy majuć svaje dypłamatyčnyja pradstaŭnictvy, ale na ŭzroŭni časovych pavieranych.
Pavodle infarmacyi Amnesty International, za 2024 hod u Nikarahua palitźniavolenymi byŭ pryznany 151 čałaviek. Da kanca hoda 45 ź ich zastavalisia pad vartaj.
Usiaho z 2023 hoda hramadzianstva byli pazbaŭleny 452 nikarahuancy.
U lipieni 2025 hoda Arteha vystupiŭ z pramovaj, u jakoj zaklikaŭ svaich prychilnikaŭ špijonić za susiedziami, «kab nie zastałosia miesca dla terarystaŭ, zmoŭščykaŭ i zdradnikaŭ, bo jany buduć viedać: jak tolki ich vykryjuć, ich zatrymajuć i pryciahnuć da kryminalnaj adkaznaści».
Nikarahua razam z Paŭnočnaj Karejaj i Biełaruśsiu było ŭ 2022 hodzie adnoj sa žmieńki krain, jakija padtrymali ŭvarvańnie Rasii va Ukrainu. I ciapier Manahua zastajecca na tych samych pazicyjach.
Kamientary
I nielha hetych dvuch tyranaŭ paraŭnoŭvać.
Nikarahuanski Baćka - mačo, mocny mužyk poŭny enierhii i kreatyvu. Bajec. Baraćbit. Pracuje 24/7. Jaho lubiać žančyny i dzieci, i jon lubić žančyn i dziaciej. Mužčyny pavažajuć i raŭniajucca. Jon tytan siarod tyranaŭ.
Biełaruski Baćka - złamany źniasileny čałaviek, žyćciovyja siły i enierhija pakinuli jaho, jon praktyčnaja harodnina, razburany fizična i mientalna, zdolny tolki siadzieć na bierazie raki i hladzieć, jak mima prapłyvajuć žoŭtyja listočki sarvany vosieńskim vietram.
Jaho nichto nie pamiataje, jamu nichto nie piša.
I tolki čakać śmierć - zbavicielnicu.