Pamiatajecie ŭkrainku, jakuju rasijanie pryviazali da słupa? Tyja, chto jaje katavaŭ, za hady vajny amal usie zahinuli. A voś što robić ciapier jana
Fota ŭkrainki Iryny Doŭhań, pryviazanaj da słupa ŭ Daniecku ŭ 2014 hodzie, razyšłosia pa ŭsim śviecie. Dziakujučy tamu, što jana trapiła tady ŭ abjektyŭ kamier, jana i zastałasia žyvaja. Voś što stała z udzielnikami toj historyi paźniej.
Da 2014 hoda Iryna Doŭhań žyła ŭ horadzie Jasinavataja Danieckaj vobłaści. Jaje muž Raman mieŭ budaŭničy biźnies, sama Iryna pracavała kaśmietołaham va ŭłasnym sałonie. Paśla pačatku vajny na Danbasie stała dapamahać ukrainskim vajskoŭcam, jakija byli dysłakavanyja niepadalok, praduktami, adzieńniem i finansami.
U žniŭni 2014‑ha žančynu zatrymali bajcy bataljona «Uschod». Akupanty prydumali lehiendu, što jana razam z dačkoj «raskidvała majaki» dla karekciroŭki abstrełaŭ škoł i damoŭ. Na praciahu piaci dzion jaje trymali ŭ pałonie i katavali.
Žančyna ŭspaminaje: siarod rasijskich šturmavikoŭ samymi žorstkimi byli asieciny i čačency, jakija padrabiazna apisvali, jak jany buduć hvałcić jaje da śmierci.
Kulminacyjaj ździekaŭ stała publičnaja akcyja ŭ centry Daniecka, što adbyłasia 25 žniŭnia 2014 hoda. 53‑hadovuju žančynu pastavili da słupa, paviesiŭšy na šyju tabličku z nadpisam «Jana zabivaje našych dziaciej — ahient karnikaŭ». Da źbićcia dałučyli miascovych žycharoŭ.
Vyratavała vypadkovaść: brazilski fatohraf Maŭrysia Lima zrabiŭ zdymak, jaki apublikavała hazieta The New York Times. Mižnarodny rezanans prymusiŭ kamandzira bataljona «Uschod» Alaksandra Chadakoŭskaha vyzvalić Irynu. Žančynu prymusili padpisać papieru, što jana nie maje majomasnych pretenzij, a zatym vyvieźli z Daniecka.
Pra svajo dalejšaje žyćcio žančyna raskazała ŭ intervju vydańniu «Ukrainskaja praŭda».
Ad adaptacyi da pravaabarončaj dziejnaści
Pavodle słovaŭ Iryny, paśla vyzvaleńnia jana razam ź siamjoj i chatnimi žyviołami pierajechała ŭ Kijeŭ. Spačatku im daviałosia spać u mašynie.
Žančyna adznačaje, što šmat hadoŭ jana nie mieła nijakaj dapamohi ad dziaržavy. Jaje siamji davodziłasia vyžyvać ź minimumam hrošaj.
U 2014 hodzie jana pryjechała ŭ Kijeŭ u siniakach, z razryvam barabannaj pieraponki i hłuchatoj na adno vucha, ale nivodzin śpiecyjalist nie prapanavaŭ ničoha elemientarnaha: prajści abśledavańnie, zadakumientavać paboi. U toj ža čas jaje atakavali žurnalisty, prasili dać intervju.
«Ale jany pierabiehli mianie, jak statak bujvałaŭ, skazali niekalki dobrych słoŭ i pabiehli dalej rabić svaju pracu», — kaža Iryna.
Ale ŭ hetaj publičnaści byŭ i advarotny bok: adno ź intervju Iryny ŭbačyŭ adnakłaśnik jaje muža i zaprasiŭ siamju žyć da siabie ŭ Kijeŭskaj vobłaści.
Praź niejki čas Iryna z mužam źniali nievialikuju dvuchpakajovuju kvateru kala stancyi mietro «Minskaja», zabraŭšy da siabie jašče adnu žančynu ź Jasinavataj, jakaja žyła na vakzale.
Kab zarabić hrošy, Iryna pacichu pačała viartacca da kaśmietałohii, sprabujučy prymać klijentaŭ doma. U toj čas joj dapamahali staryja danieckija klijenty, jakija pierajechali na padkantrolnuju terytoryju, ale psichałahična praca była jašče bolš źniasilvajučaj.
«Kožnaja žančyna prychodzić i raskazvaje pra svoj bol i ciažkaści, a ŭnutry ciabie prosta rana», — uspaminaje jana.
U 2015 hodzie Iryna z mužam ŭleźli ŭ daŭhi i kupili damok na Kijeŭščynie.
Pierałomnym momantam staŭ 2018 hod. Irynu zaprasili dać pakazańni ab vajennych złačynstvach u Mižnarodnym kryminalnym sudzie ŭ Haazie. Byŭ sabrany vialiki kiejs pra vajennyja złačynstvy Rasii na Danbasie. Doŭhań — adna sa 174 paciarpiełych.
Paśla hetych śviedčańniaŭ da Iryny źviarnułasia pradstaŭnica mižnarodnaha fondu Denisa Mukviehie, kanhalezskaha doktara, jaki atrymaŭ Nobieleŭskuju premiju miru za dapamohu žančynam, jakija paciarpieli ad seksualnaha hvałtu, źviazanaha z kanfliktam u Konha.
Irynie prapanavali abjadnać takich žančyn va Ukrainie i dałučycca da SEMA — hłabalnaj sietki achviar seksualnaha hvałtu na vajnie, jak asobnaja arhanizacyja. Słova sema na movie suachili aznačaje «havaryć».
Paśla poŭnamaštabnaha ŭvarvańnia Rasii ŭ 2022 hodzie dziejnaść arhanizacyi «SEMA Ukraina» značna pašyryłasia. Ciapier u joj kala 80 členaŭ.
Iryna raskazvaje, što adrazu paśla vyzvaleńnia paŭnočnaj Kijeŭščyny pajechała pa vioskach, jakija byli ŭ akupacyi, źbirać śviedčańni pra sieksualny hvałt. Paźniej dziasiatki žančyn źviarnulisia ŭ arhanizacyju pa psichałahičnuju, miedycynskuju i materyjalnuju dapamohu.
Spraviadlivaść zamiest pomsty
Jak zaŭvažaje Iryna, za hady, što prajšli z momantu katavańniaŭ, bolšaść jaje kataŭ zahinuła: častka — u Siryi, inšyja — padčas vajny va Ukrainie paśla 2022 hoda. Alaksandra Chadakoŭskaha, jaki addaŭ zahad jaje adpuścić, svaje ž abvinavacili ŭ «zdradzie», i jaho karjera była razburanaja.
Jana zhadvaje, jak u 2023‑m joj masava pačali zvanić i pisać: «Said miortvy!» — pra hibiel adnaho ź jaje mučycielaŭ.
Adnak sama Iryna padkreślivaje, što śmierć kataŭ nie pryniesła joj pačućcia spraviadlivaści: «Ja liču, što złačynstva možna spynić tolki tady, kali ŭvieś śviet ubačyć usiu žorstkaść pakarańnia, u adpaviednaści z tym, nakolki vialikim było ździejśnienaje złačynstva».
Siońnia Irynie Doŭhań 63 hady. Jana praciahvaje ŭznačalvać svaju arhanizacyju. Jaje hałoŭnaja zadača — źbirać śviedčańni, dapamahać paciarpiełym i damahacca pryciahnieńnia da adkaznaści kamandziraŭ i vykanaŭcaŭ vajennych złačynstvaŭ na mižnarodnym uzroŭni.
«Ja baču realnuju karyść ad taho, što rablu. U 63 hady vielmi ciažka być karysnaj na froncie, a danieści śvietu ŭsiu hłybiniu rasijskaj podłaści — heta taksama važnaja praca.
Jeŭrapiejski śviet uvieś taki talerantny: suprać vajny, suprać žorstkaści. Jeŭrapiejcy chavajucca za hetaj talerantnaściu, niby pad ciopłaj miakkaj koŭdraj. Im lohka admiežavacca ad vajskoŭcaŭ, jakija abrali šlach supracivu sa zbrojaj: maŭlaŭ, sami zrabili svoj vybar, viedali, što mohuć zahinuć.
A voś kali havoryš pra biezabaronnuju cyvilnuju žančynu, jakuju hetyja rasijskija nieludzi bili prykładam, łamali rebry, hvałtavali ŭsiu noč, jašče i zarazili hiepatytam S — tut užo ciažka schavacca pad koŭdru. Maja zadača ciapier — znachodzić u śviecie ludziej, jakich heta sapraŭdy zakranie, jakija nie zmohuć adviarnucca ci zatknuć vušy», — kaža pravaabaronca Iryna Doŭhań.
Apošni hod pravaabaronca zmahałasia ź jašče adnym voraham — rakam. Na ščaście, chvaroba ciapier adstupiła.
«Usio žyćcio ja sumniavałasia, ci rablu pravilna, ale ciapier sumnievaŭ zusim niama. Ja chaču paśpieć zrabić maksimum za adviedzieny mnie čas. I jašče bolš atrymlivać asałodu ad žyćcia», — dadaje Iryna.
Kamientary