«Čornaja subota»: dzień, kali śviet stajaŭ na parozie jadziernaj vajny
27 kastryčnika 1962 nad Kubaju razhulaŭsia štorm. Z strataśfiery jon vyhladaŭ, jak vializnaje voka, jakoje vyračyłasia ŭ kosmas i, zdavałasia, złaviesna padmirhvała biaźmiežnaj pustacie i choładu: maŭlaŭ, usie tam budziem. I vielmi chutka. Piša Alhierd Bacharevič.
Štarmiła nia tolki nad Kubaj. Tresła ŭsiu suśvietnuju palityčnuju systemu. Śviet adčuŭ siabie raptam papiarovym karabielčykam, jaki trapiŭ u pralnuju mašynu. Karybski kryzis, Chruščoŭ i Kienedzi z bojehałoŭkami zamiest hałovaŭ, rakiety, Kastra, padvodnyja łodki, i znoŭ Chruščoŭ, i znoŭ Kienedzi...
Takoj była mova taho kastryčnika, zrazumiełaja ŭsim niezaležna ad nacyjanalnaści. Ale i ŭ hetym chruščoŭska-kienedzievym śviecie byli kutočki, dzie žyćcio išło svaim čaradom i nie źbirałasia spyniacca praź niejkija tam Karyby.
Naprykład, mienavita ŭ hety dzień Saviet ministraŭ BSSR vydaŭ pastanovu № 606 «Pra dalejšaje pavieličeńnie vyrabu halantarejnych tavaraŭ i zabieśpiačeńni lohkaj pramysłovaści furnituraj i azdablenčymi materyjałami».
Nasielnictva chacieła miru i furnitury, nasielnictva chacieła žyć dalej i zusim nie źbirałasia hinuć praź niejkuju tam Kubu-luboŭ maju. I furnitura i mir pieramahli.
A ŭsio mahło vyjści inakš. Uviečary taho dnia, jaki paźniej nazavuć čornaj subotaj, u štarmavym niebie nad Kubaj zasiekli amerykanski samalot U-2. Paśla praciahłaj varažby na štabnych ramonkach niechta ź nia samych vysokich savieckich čynoŭ nia vytrymaŭ i addaŭ zahad źbić parušalnika.
Pilot major Andersan staŭsia adzinym zabitym na hetaj tak i nie abvieščanaj vajnie, a jaho mašyna — hałoŭnym ekspanatam havanskaha Muzeju revalucyi. Paśla takoha raźvićcia padziej ni ŭ koha nie zastałosia sumnieńniaŭ, što jadziernaja vajna pačniecca ŭžo siońnia.
Žyvyja padrychtavalisia zajzdrościć miortvym, vykonvajučy volu partyi i ŭradu. U ZŠA padličyli, što savieckija rakiety mohuć adnym macham źniščyć vosiemdziesiat miljonaŭ amerykancaŭ. U SSSR padličvali, kolki zastaniecca raboŭ i ci zmohuć jany prakarmić tych, dla kaho było padrychtavanaje bambaschovišča. Ale sastupać nie chacieŭ nichto.
Jość rečy važniejšyja za čałavieka. Mižnarodny prestyž, naprykład. Parytet, ź jakoha ŭpaści lohka, jak z parapeta. Pra toje, što ŭ ich jość rozum, palityki čamuści pryhadvajuć u apošni momant.
Elita nacyi, što parobiš. Zahnanaja ŭ kut, historyja śviedčyć, što im treba čaściej pra heta nahadvać: tykać palcam, tvaram, nosam... Bić pa rukach. I, kali nia słuchajucca, pazbaŭlać sałodkaha i cacak. A to ž nijak nie nahulajucca. I palcy viečna ŭ čymści lipučym. Dobra, kali nie ŭ kryvi.
Kamientary