«Šlachami BNR»: historyki sabrali pad adnoj vokładkaj adrasy BNR z usioj krainy
1 sakavika ŭ Minsku, u adukacyjnym centry «Prapilei», prezientavali knihu «Šlachami BNR. Da 100-hodździa abviaščeńnia Biełaruskaj Narodnaj Respubliki».
Kniha daje mahčymaść, pryjechaŭšy ŭ luby abłasny biełaruski horad (i niekatoryja rajonnyja), iści ad adrasa da adrasa, uspaminajučy padziei stohadovaj daŭniny i imiony aŭtaraŭ biełaruskaj niezaležnaści.
Bo dziejačy BNR — heta ž nie tolki Minsk. Nie tolki Rada z słavutaha fota. Heta sotni ludziej pa ŭsioj krainie — palitykaŭ, śviataroŭ, nastaŭnikaŭ, sialan, sałdataŭ… Heta dziakujučy ich achviaram i pracy Biełaruś zmahła «vyrulić» urešcie ŭ niezaležnaść pry kancy XX stahodździa.
«Šlachami BNR» skłali dzieviać historykaŭ z usioj krainy. Kožny ź ich daśledavaŭ ślady i adrasy Biełaruskaj Narodnaj Respubliki ŭ peŭnym rehijonie. Heta kalektyŭny ŭniosak vykładčykaŭ Jeŭrapiejskaha humanitarnaha ŭniviersiteta i jašče šerahu navukoŭcaŭ u śviatkavańnie stahodździa BNR. Prafinansavaŭ vydańnie taksama EHU.
Adkryvaje ž knihu artykuł zamiežnaha ciapier historyka Zachara Šybieki, jaki žyvie ŭ Izraili.
Daśledčyk sprabuje adkazać na pytańnie, jakoje časta ŭźnikaje ŭ suviazi z BNR: čamu stalicaj staŭ Miensk, a nie Vilnia?
My zanurajemsia ŭ składanaści biełaruska-litoŭskich uzajemadačynieńniaŭ u 1918-19 h.
Pra stalicu Biełarusi piša znaŭca Minska Siarhiej Chareŭski, jaki byŭ inicyjataram i ruchavikom vydańnia hetaj knihi.
Cud, ale ŭ Minsku, adznačaje jon, niahledziačy na vajennyja razbureńni i «mirnaje rujnavańnie», zachavalisia amal usie adrasy BNR — navat budynak, dzie była abvieščanaja Niezaležnaść.
Haradzieniec Andrej Čarniakievič pisaŭ pra druhuju stalicu BNR — Hrodna. Siudy pierajechaŭ urad, kali ŭ Miensk zajšli balšaviki. Jaho tekst najbolš paśladoŭna vytrymany ŭ stylistycy puciavodnika dla razhornutaj ekskursii pa Hrodnie 1918—19-ha.
Mahiloŭskija historyki Alaksandr Ahiejeŭ i Ihar Puškin z honaram raspaviali, što samuju masavuju padtrymku Biełaruskaja Narodnaja Respublika mieła ŭ ich rodnym horadzie: 31 sakavika 1918, padčas haradskoha schodu ŭ Mahilovie 400 delehataŭ prahałasavali za niezaležnaść.
Ihar Puškin emacyjna davodziŭ, što Mahiloŭ spradvieku byŭ adnym z samych biełaruskich haradoŭ — u 1916-m biełarusami ŭ im zapisałasia 20% nasielnictva. U toj čas ni Minsk, ni Hrodna takim pachvalicca nie mahli. U Mahilovie navat patomnaja radavitaja šlachta zapisvałasia biełarusami, a rodnaj movaj paznačała biełaruskuju.
I mienavita za padtrymku BNR, adznačyŭ daśledčyk, Mahiloŭ z prychodam balšavikoŭ u 1919-m z hubiernskaha zrabiŭsia paviatovym horadam. (Mahiloŭskaja vobłaść była nanoŭ utvoranaja tolki ŭ 1938-m.)
Doktar mastactvaznaŭstva z Bresta Iryna Łaŭroŭskaja ŭpisała ŭ knihu bieraściejskija adrasy Alaksandra Ćvikieviča i hienierała Bułak-Bałachoviča.
Jość mierkavańnie, što mienavita ź bieraściejskich Hrajeŭskich kazarmaŭ vajskovaje złučeńnie Bałachoviča vyjšła ŭžo Biełaruskaj narodnaj armijaj.
Siudy z Hrodna pierasialilisia dziejačy BNR Łukaš Dziekuć-Malej, pierakładčyk Jevanhiella na biełaruskuju movu, i Adam Trypus.
Haradzienka Ina Sorkina pryśviaciła svoj tekst słucka-kapylskamu rehijonu.
Słuckaje paŭstańnie 1920-ha niemahčyma nie zhadać: jano było prykładam masavaha ŭzbrojenaha zmahańnia za niezaležnaść.
Navat u Homieli, pieradadzienym niemcami Ukrainie, byli sproby stvaryć instytut kamisara BNR. Homielščyna źviazanaja z takimi imionami, jak Pałuta Badunova, Mitrafan Doŭnar-Zapolski, Jazep Niaciecki, Jaŭsiej Kančar. Pra heta raskazała historyk Valancina Lebiedzieva.
Historyk Juraś Bačyšča cytuje nieviadomyja raniej dakumienty z archivaŭ Muzieja pamiaci achviar hienacydu ŭ Vilni, jakija tyčacca biełaruskich dziejačaŭ pačatku XX st. — ksiandza Adama Stankieviča i vykładčycy Vilenskaj biełaruskaj himnazii Aleny Lekant.
Pry kancy knihi — ilustravany dadatak na sorak staronak.
Nabyć vydańnie možna budzie ŭ kniharaspaŭsiudnikaŭ.
Kamientary