U Polščy žyvuć dziasiatki tysiač biełaruskich palituciekačoŭ, i nie dziva, što jany sprabujuć hurtavacca vakoł adno adnaho. Jaskravy prykład — refarmavanaja baptysckaja carkva, jakaja adkryłasia niadaŭna ŭ Varšavie, zasnavanaja tryma siabrami-słužycielami, dvoje ź jakich — biełarusy.
Takoj carkvoj, jak hetaja, kiruje rada starejšyn. U vypadku z hetym prychodam rada składajecca z troch čałaviek, dva ź jakich — biełarusy: pastar Taras Cialkoŭski, a taksama žurnalist i aktyvist Źmicier Chviedaruk. Treci starejšyna taksama mocna źviazany ź Biełaruśsiu, bo jon pražyŭ u našaj krainie 8 hadoŭ, hutaryć pa-biełarusku, pa-rusku i pa-ŭkrainsku. Paźniej jon pierajechaŭ u Rasiju, potym — va Ukrainu, i paśla pačatku vajny — u Polšču.
U hutarcy z «Našaj Nivaj» Taras tłumačyć, što chacia carkvu i zasnavali vychadcy ź Biełarusi, ale ž adkrytaja jana nie tolki dla ich: «Chutčej heta carkva dla raśsiejanych u našym rehijonie ludziej, bo carkva — heta zaŭsiody takoje miesca, jakoje pieraŭzychodzić usie nacyjanalnaści i dzie ŭsie narody źbirajucca razam. Carkva — heta miesca adzinstva, nadnacyjanalny instytut, jana nie moža być tolki dla ruskich ci kitajcaŭ.
Zbolšaha da nas prychodziać biełarusy, bo heta ludzi, jakija viedali naša słužeńnie ŭ Biełarusi, ale taksama jość i ŭkraincy, tatary, ruskija, amierykancy. Carkva ŭ nas ruskamoŭnaja, tamu jana chutčej dla ludziej, jakija pryjechali siudy za apošnija paru hadoŭ ci raniej».
Jak vyrašyli arhanizavać svoj prychod? Taras raskazvaje, što pastarstva dla jaho i inšych starejšyn — duchoŭny zaklik, i ŭ takija kryzisnyja časy, jak zaraz, jon adčuvaje asablivuju nieabchodnaść pasłužyć ludziam, tym, što sprabujuć asensavać svajo žyćcio i znajści nadzieju. Carkva, tłumačyć Cialkoŭski, u hetym vielmi dapamoža:
«Pohlad na carkvu budzie adroźnivacca ŭ zaležnaści ad taho, chryścijanin čałaviek ci nie. Kali čałaviek nie chryścijanin, jon moža ŭsprymać carkvu jak histaryčny atavizm, jaki straciŭ svaju nieabchodnaść u sučasnym śviecie, ci jak instytut, dzie śviatary nibyta parazitujuć na niedaśviedčanaści inšych ludziej. Ale dla chryścijan carkva — heta sposab abjadnać uvieś śviet, raźjadnany na častki. Viadoma, što carkva časta była krynicaj nie tolki dabra, ale i pakut i duchoŭnaha hvałtu, ale heta nie prynižaje jaje sensu».
U dadatak, biełarusy bačyli praktyčnuju nieabchodnaść u takoj carkvie: «U Varšavie isnuje patreba jašče ŭ dziasiatkach, kali nie ŭ sotniach novych cerkvaŭ, jak dla palakaŭ, tak i dla zamiežnikaŭ. Tut vielmi vialikaja ruskamoŭnaja dyjaspara, z pačatku vajny ŭ Varšavu pierajechała kala 300 tysiač ruskamoŭnych. Častka ź ich pažadajuć dałučycca da polskamoŭnych cerkvaŭ i ŭvohule intehravacca ŭ polskaje hramadstva, ale ž dla inšych heta tolki časovy dom. Jany nie chočuć patracić hety čas daremna i žadajuć dałučycca da niejkaj carkvy».
Zasnavać prychod u Polščy, tłumačyć Cialkoŭski, našmat praściej, čym u Biełarusi. Na Radzimie pry harvykankamach isnuje asablivy orhan, jaki sočyć za dziejnaściu cerkvaŭ — adździeł pa spravach relihij i nacyjanalnaściej. U Biełarusi, ličyć Cialkoŭski, hety orhan nie byŭ niezaležnym: «Hety adździeł zaŭsiody kuryravali kadebešniki, bo jany, napeŭna, bačyli ŭ relihii niejkuju pahrozu».
U Polščy takija orhany taksama isnujuć, ale ž ich kantralujuć supolnaści viernikaŭ, a nie śvieckaja ŭłada. Taras nazyvaje paradaksalnym toje, što ŭ Biełarusi śvieckija čynoŭniki mahli vyrašać niejkija bahasłoŭskija pytańni. U Polščy ž isnujuć vialikija sajuzy cerkvaŭ, i kali toj ci inšy prychod da ich naležyć, heta nadzialaje jaho lehalnym statusam.
Farmalna biełarusy adkryli carkvu 4 vieraśnia. Na malitoŭny schod pryjšło niedzie 100 čałaviek z ulikam haściej, u dalejšym biełarusy raźličvajuć, što na bohasłužeńniach budzie źbiracca kala 70 chryścijan.
Pamiaškańnie dla carkvy biełarusy arandujuć u piedahahičnaha ŭniviersiteta. Cialkoŭski kaža, što heta pakazvaje, nakolki polskaje hramadstva adkrytaje da chryścijan, bo ŭ Biełarusi niemahčyma sabie ŭjavić, kab dla bohasłužeńniaŭ možna było arandavać lekcyjnuju zału anałahičnaha ŭniviersiteta.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ
Kamientary