Tatarstan, jaki z 1990-ch hadoŭ pazicyjanavaŭ siabie jak samastojnaja dziaržava, jakaja dobraachvotna abjadnałasia z Rasijaj, bolš nie źjaŭlajecca takim pa Kanstytucyi. Papraŭki ŭ zakon pazbavili jaho apošnich atrybutaŭ samastojnaści. Tatarstan bolš nie maje ni pasady prezidenta, ni suvierenitetu, nośbitam jakoha byŭ šmatnacyjanalny narod. Jość i inšyja źmieny, raskazvaje «Idel.Realija».
Praŭki ŭ Kanstytucyju padpisaŭ učora prezident Tatarstana Rustam Minichanaŭ. Źmieny ŭstupajuć u siłu z 6 lutaha.
Usiaho 64 praŭki.
Hałoŭnaja ź ich — Minichanaŭ pierastaje być prezidentam da zakančeńnia svaich paŭnamoctvaŭ. Novaja pasada budzie nazyvacca «kiraŭnik — Rais Respubliki Tatarstan» (rais z arabskaha aznačaje načalnik abo staršynia).
Z artykuła 1 Kanstytucyi Tatarstana prybranyja zhadki pra suvierenitet i damovu ab raźmiežavańni paŭnamoctvaŭ. «Respublika Tatarstan — demakratyčnaja pravavaja dziaržava ŭ składzie Rasijskaj Fiederacyi», — havorycca ŭ novaj redakcyi. Da hetaha Tatarstan byŭ dziaržavaj, «abjadnanaj z Rasijskaj Fiederacyjaj Kanstytucyjaj Rasijskaj Fiederacyi, Kanstytucyjaj Respubliki Tatarstan i Damovaj».
Zamiest suvierenitetu źjaŭlajecca termin «dziaržaŭnaść».
Zhadka suvierenitetu vyklučajecca i ź inšych artykułaŭ Kanstytucyi Tatarstana. Naprykład, u artykule 3 šmatnacyjanalny narod bolš nie «nośbit suvierenitetu». «Ułada ŭ Respublicy Tatarstan ažyćciaŭlajecca jaje šmatnacyjanalnym narodam niepasredna, a taksama praz orhany dziaržaŭnaj ułady i orhany miascovaha samakiravańnia», — havorycca ŭ novaj redakcyi dakumienta.
Taksama słova «suvierenitet» vyklučajecca z artykuła 94, dzie raniej havaryłasia, što prezident Tatarstana zabiaśpiečvaje suvierenitet Respubliki. U artykule 121 hierb, ściah i himn Tatarstana ciapier adlustroŭvajuć nie suvierenitet, a dziaržaŭnaść.
Taksama vyklučajucca zhadki damovy z bolšaści artykułaŭ. Zastajecca tolki norma, što «moža być zaklučany dahavor ab raźmiežavańni pradmietaŭ viadzieńnia i paŭnamoctvaŭ» u budučyni.
Stračvaje siłu artykuł 21 ab hramadzianstvie Tatarstana. «Hramadzianin Rasijskaj Fiederacyi, jaki pastajanna pražyvaje na terytoryi Respubliki Tatarstan, jość hramadzianinam Respubliki Tatarstan», — havaryłasia raniej u hetym artykule.
Taksama prybirajecca artykuł 15, dzie było skazana, što «Respublika Tatarstan adchilaje hvałt i vajnu jak srodak vyrašeńnia sprečak pamiž dziaržavami i narodami», a «prapahanda vajny zabaraniajecca».
Taksama vyklučajecca pałažeńnie, što «aryšt, zaklučeńnie pad vartu i ŭtrymańnie pad vartaj dapuskajucca tolki pavodle sudovaha rašeńnia».
U novaj redakcyi niama pałažeńnia, što «deputat Dziaržaŭnaha Savieta, jaki nie apraŭdaŭ davieru vybarščykaŭ, moža być adklikany».
Vyklučajecca šerah paŭnamoctvaŭ parłamienta Tatarstana. Naprykład, jon bolš nie maje prava tłumačyć zakony Respubliki i ŭstaloŭvać sistemu orhanaŭ vykanaŭčaj ułady rehijona. Kandydaturu premjer-ministra Respubliki parłamient budzie tolki ŭzhadniać, a nie zaćviardžać, jak raniej. Akramia taho, Dziaržsaviet nie budzie ŭzhadniać kandydata na pasadu prakurora Respubliki.
Zamiest Kanstytucyjnaha suda Tatarstana budzie Kanstytucyjny saviet.
U novaj redakcyi Kanstytucyi Tatarstana bolš niama patrabavańnia, što kandydat na pasadu kiraŭnika Respubliki pavinien vałodać dziaržaŭnymi movami — ruskaj i tatarskaj. U novaj redakcyi tolki skazana, što kiraŭnik «pry ažyćciaŭleńni svaich paŭnamoctvaŭ vykarystoŭvaje dziaržaŭnyja movy». Ale z hetaha nie vynikaje, što kiraŭnik respubliki viedaje movu.
Kiraŭnik (rais) moža syści ŭ adstaŭku ŭ suviazi sa strataj davieru prezidenta Rasii. A taksama zmoža pieraabiracca biaskoncuju kolkaść razoŭ (raniej było prapisana, što nie bolš za dva terminy zapar).
Novy zakon dazvalaje Minichanavu znoŭ pajści na vybary kiraŭnika Tatarstana.
Ciapier čytajuć
«Kab Biełaruś nie addali Pucinu ŭ jakaści suciašalnaha pryza». Cichanoŭskaja zaklikaje ŭklučyć biełaruskaje pytańnie ŭ mirnyja pieramovy Ukrainy i Rasii3434
Kamientary