ZŠA nie pieršy raz u historyi viaduć handlovyja vojny. Ci prynosili pośpiech papiarednija?

Palityka amierykanskaha pratekcyjanizmu

U minułych stahodździach ZŠA niekalki razoŭ udzielničali ŭ handlovych vojnach — zvyčajna jany ich i pačynali. Ad vajny z tankami, artyleryjaj, samalotami i tysiačami vajskoŭcaŭ ź vintoŭkami handlovaja vajna adroźnivajecca tym, što dziaržavy zamiest zabojstvaŭ ludziej uvodziać kvoty i sankcyi, pavyšajuć pošliny na tavary.

Adnym ź pieršych i hučnych prykładaŭ była handlovaja vajna pamiž ZŠA i Kanadaj paśla Hramadzianskaj vajny ŭ XIX stahodździ: tady krainy pačali ŭvodzić macniejšyja pošliny. U 1879 hodzie situacyja dajšła da takoj stupieni, što kanadski ŭrad uvioŭ nastolki vysokija mytnyja pošliny, što šerah bujnych amierykanskich kampanij pieranieśli vytvorčaść u Kanadu, kab abychodzić hetyja pošliny.

U takim ža stanoviščy akazalisia i jeŭrapiejskija krainy, ale paźbiahali kanfrantacyi z amierykancami. U 1880-ja hady Hiermanija i Francyja zabaranili impart śvininy z Złučanych Štataŭ, ale jak tolki amierykanski ŭrad tolki pačaŭ pahražać mierami ŭ adkaz — jeŭrapiejskija partniory adrazu zdalisia.

Adnak užo pad kaniec XIX stahodździa ZŠA stali mocnym hulcom u suśvietnaj ekanomicy, tamu za dziejańniami amierykanskaha ŭrada pry ŭviadzieńni lubych pošlin pilna nazirali. U toj ža čas amierykanskaja ekanomika cierpić ad kankurencyi z boku jeŭrapiejskich vytvorcaŭ, a ŭ Štatach adbyvajecca Panika 1893 hoda, paśla jakoj pavialičvajucca pratekcyjanisckija pohlady.

Pavialičyć

Panika na biržy ŭ 1893 hodzie. Malunak Frenka Łeśli, maj 1893 hod.

Panika 1893 hoda — heta najbujniejšy ekanamičny kryzis u Złučanych Štatach Amieryki da Vialikaj depresii. Jaho hałoŭnaj pryčynaj byŭ krach niekalkich bujnych kampanij, asabliva čyhunačnych, z-za pazykaŭ. U toj ža čas amierykanski ŭrad padtrymlivaŭ nie tolki załaty standart, ale i srebny. Z-za hetaha mnohija amierykanskija banki nie mieli dastatkovaha reziervu zołata i nie zmahli vytrymać napłyvu klijentaŭ, jakija chacieli zabrać svaje hrošy. Z-za kryzisu zakrylisia tysiačy pradpryjemstvaŭ i sotni bankaŭ, rezka pavysiłasia biespracoŭje, bankrotami stali sielskahaspadarčyja pradpryjemstvy. Kryzis praciahvaŭsia da 1897 hoda.

U 1890-ja hady Respublikanskaja partyja padtrymlivała palityku pratekcyjanizmu i razam z hetym vysokija mytnyja pošliny. Adnym z klučavych prychilnikaŭ vysokich taryfaŭ byŭ respublikaniec Uiljam Mak-Kinli, jaki dvojčy vyjhravaŭ prezidenckija vybary. Jašče da svajho prezidenctva Mak-Kinli inicyjavaŭ uviadzieńnie zakonu, jaki padniaŭ siaredniuju mytnuju staŭku amal da 50%.

Na toj čas dziaržaŭny biudžiet ZŠA atrymlivaŭ najbolšy adsotak dachodu mienavita z-za pošlin. Da taho ž respublikancy imknulisia padtrymać amierykanskich pramysłoŭcaŭ i stvaryć bolš pracoŭnych miescaŭ paśla recesii, vyklikanaj Panikaj 1893 hoda.

U 1897 hodzie Mak-Kinli zaniaŭ prezidenckuju pasadu — darečy, jon prezident, najbolš šanavany Donaldam Trampam, — i paspryjaŭ pryniaćciu zakona ź jašče bolš vysokimi pošlinami. Pavodle roznych acenak, hety zakon pryvioŭ da rostu cenaŭ na spažyvieckija tavary ŭ ZŠA amal na 25% za dziesiać hadoŭ.

Pavialičyć

Uiljam Mak-Kinli — lubimy prezident Donalda Trampa

U karotkaterminovaj pierśpiektyvie palityka Mak-Kinli mieła źmiašany efiekt. Z adnaho boku, niekatoryja haliny amierykanskaj pramysłovaści raśli, a kankurencyja z boku zamiežnych kampanij źnižałasia, z-za pošlin ros dziaržaŭny biudžiet krainy. Ź inšaha boku, adbyłosia rezkaje padaražańnie tavaraŭ, paciarpieli sielskahaspadarčyja eksparciory, bo zamiežnyja rynki zakryvalisia ŭ adkaz.

Dla inšych dziaržaŭ taksama byli roznyja nastupstvy. Kanada straciła dostup da amierykanskaha rynku, aryjentavałasia na ŭłasny rynak i suviazi z Brytanskaj impieryjaj. Jeŭrapiejskija krainy šukali kampramis ci ŭzmacniali ŭłasnuju pratekcyjanisckuju palityku.

U ZŠA sam fakt vysokich pošlin staŭ važnaj palityčnaj temaj. Demakratyčnaja partyja patrabavała ich źmiakčeńnia i nazyvała pratekcyjanizm pryčynaj manapolij i vysokich cen. Sam Uiljam Mak-Kinli pad kaniec žyćcia pierahledzieŭ ułasnaje staŭleńnie da takoj palityki: za dzień da svajoj śmierci ŭ 1901 hodzie jon vystupiŭ za ŭzajemnyja handlovyja damovy ź inšymi krainami, što aznačała padtrymku bolš svabodnaha handlu zamiest izalacyi.

Vialikaja depresija i novyja handlovyja vojny

U kancy 1920-ch hadoŭ ZŠA paśla niekalki dziesiacihodździaŭ svabodnaha handlu viarnulisia da žorstkaha pratekcyjanizmu. U 1929 hodzie pačałasia Vialikaja depresija: amierykanskija fiermiery i pramysłoŭcy sutyknulisia z rezkim padzieńniem cen i dachodaŭ. Asabliva mocna paciarpieła sielskaja haspadarka, kali abvalilisia ceny na amierykanskaje zbožža.

Usio heta pryviało da patrabavańniaŭ abaranić unutrany rynak ad zamiežnaj kankurencyi. U 1928 hodzie prezident Hierbiert Huvier padčas vybarčaj kampanii abiacaŭ padniać pošliny, kab dapamahčy fiermieram. Spačatku mierkavałasia, što pošliny abmiažujucca sielskahaspadarčymi tavarami, ale pad ciskam roznych halin pramysłovaści i łabistaŭ ich pavysili pa ŭsich siektarach ekanomiki.

U 1930 hodzie byŭ pryniaty Akt ab taryfach Smuta-Choŭli. Zakon značna pavysiŭ amierykanskija pošliny, a staŭki na sotni pazicyj tavaraŭ dasiahnuli rekordnych uzroŭniaŭ.

Reakcyja amierykanskich partnioraŭ była chutkaj i simietryčnaj: dziasiatki krain na praciahu dvuch hadoŭ pavyšali pošliny ci ŭvodzili abmiežavańni na amierykanskija tavary. U chutkim časie ekspart amierykanskich tavaraŭ u jeŭrapiejskija krainy i Kanadu skaraciŭsia na 40%.

Pavialičyć

Uiljam Choŭli i Ryd Smut — pa ich imionach nazvali znakamity Akt ab taryfach 1930 hoda

U pačatku 1930-ch hadoŭ śviet uvajšoŭ u sapraŭdnuju handlovuju vajnu, dzie ŭsie byli suprać usich. Kožnaja kraina imknułasia pierałamić kryzis na svaju karyść za košt susiedziaŭ. Vyniki akazalisia razburalnymi dla ŭsich bakoŭ: mižnarodny handal skaraciŭsia — suśvietny ekspart i impart pamiž 1929 i 1934 hadami abvaliŭsia prykładna na 65%. U samoj Amierycy zamiest abiacanaha azdaraŭleńnia ekanomiki nastupiŭ šok.

Dla ZŠA historyja z Aktam ab taryfach Smuta-Choŭli stała vialikim urokam. Faktyčna jon i zaviaršyŭ epochu palityki vialikich pošlin u ZŠA. Administracyja Franklina Ruźvielta pryniała novy kurs i pryznała, što dalejšaja padtrymka handlovaj vajny tolki pieraškadžaje vychadu ź Vialikaj depresii. Amierykancy stali prasoŭvać palityku pošuku kampramisaŭ i kaapieracyi ŭ handli, a nie kanfrantacyi praz pošliny. Ale tak było niadoŭha…

Bananavyja, kurynyja vojny i kanflikt ź japoncami

Paśla Druhoj suśvietnaj vajny suśvietnaja ekanomika ŭvajšła ŭ pieryjad libieralizacyi handlu: šmatbakovyja pahadnieńni źnižali pošliny, handlovyja vojny stanavilisia ŭsio bolš redkimi. Adnak čas ad času amierykanski ŭrad ustupaŭ u łakalnyja handlovyja sprečki. Takija kanflikty byli mienš maštabnymi i vyrašalisia chutčej, čym u papiarednija hady.

«Kurynaja vajna»

U 1960-ja hady pamiž ZŠA i Jeŭropaj adbyłasia «kurynaja vajna». Da pačatku 1960-ch amierykanskaja ptuškahadoŭčaja pramysłovaść rezka naroščvała vytvorčaść. Tannaje kurynaje miasa chłynuła na rynki Zachodniaj Jeŭropy i pačała kankuravać ź miascovaj pradukcyjaj. Jeŭrapiejskija krainy ŭbačyli ŭ hetym pahrozu, tamu jeŭrapiejcy (Francyja i Zachodniaja Hiermanija) uviali pošliny na impart amierykanskaj kurycy. Amierykanskija eksparciory stracili značnuju častku rynku.

Amierykanski ŭrad abviaściŭ pakiet adpaviednych pošlin. Hałoŭny ŭdar byŭ nakiravany pa aŭtamabilnaj pramysłovaści Jeŭropy, pad sankcyi trapili i niekatoryja inšyja tavary. Jeŭrapiejskija krainy, jakija apynulisia pad udaram, admovilisia ad dalejšaj eskałacyi, a amierykancy admianili častku pošlin, tamu hetaja vajna nie vielmi mocna paŭpłyvała na suśvietny handal.

Handlovaja vajna ź japoncami

U 1980-ja hady amierykanskaja ekanomika sutyknułasia ź fienomienam vializnaha handlovaha deficytu adnosna Japonii. Amierykanskija ŭłady abvinavačvali Japoniju ŭ niadobrasumlennaj kankurencyi: ličyłasia, što japoncy trymali ŭnutrany rynak zakrytym dla zamiežnych tavaraŭ i dempinhavali pa cenach.

Administracyja Ronalda Rejhana abrała taktyku cisku i prymusiła Tokia pahadzicca na šerah damovaŭ, jakija faktyčna abmiežavali japonski ekspart. Adnosiny Japonii i ZŠA byli takimi napružanymi, što jany zaklučyli pamiž saboj bolš za sto handlovych pahadnieńniaŭ i miemarandumaŭ za niekalki hadoŭ. A paźniej asnoŭnym azijackim kankurentam dla amierykancaŭ staŭ Kitaj.

«Bananavaja vajna»

U 1990-ja hady novym pradmietam dla handlovaj sprečki pamiž ZŠA i Jeŭropaj staŭ, na pieršy pohlad, niaznačny pradukt — banany. Na toj čas jeŭrapiejskija krainy ŭžo ŭtvaryli Jeŭrasajuz, stvaryli adziny rynak i ŭviali śpiecyjalny režym impartu bananaŭ. Śpiecyjalny režym davaŭ pieravahu impartu bananaŭ z byłych kałonij jeŭrapiejskich dziaržaŭ u Karybskim basiejnie, Afrycy i cichaakijanskim rehijonie.

Banany z Łacinskaj Amieryki, dzie pracavali bujnyja amierykanskija kampanii, abkładalisia vysokimi pošlinami, što abmiažoŭvała ich dolu na jeŭrapiejskim rynku. Jak dziaržava Złučanyja Štaty nie ekspartavali banany, ale vystupili ŭ abaronu intaresaŭ transnacyjanalnych kampanij i łacinaamierykanskich partnioraŭ.

Amierykanski ŭrad ličyŭ, što palityka Jeŭrasajuza parušaje pryncyp svabodnaha handlu, tamu byŭ padrychtavany pazoŭ u Suśvietnuju handlovuju arhanizacyju (SHA). Praź niekalki hadoŭ paśla raźbiralnictvaŭ SHA vyniesła rašeńnie na karyść ZŠA i abaviazała Jeŭrasajuza pryvieści palityku ŭ adpaviednaść z praviłami svabodnaha handlu: spačatku jeŭrapiejskija krainy admaŭlalisia vykonvać heta rašeńnie, ale paśla pahrozaŭ amierykancaŭ uvieści 100%-ja pošliny adrazu ž pahadzilisia. Adnak kančatkova kanflikt zaciahnuŭsia amal na 20 hadoŭ, pahadnieńnie pamiž ZŠA i Jeŭrasajuzam zaklučyli tolki ŭ 2012 hodzie.

Ci pracujuć handlovyja vojny?

Dośvied minułaha stahodździa jaskrava demanstruje, što handlovyja vojny časta lohka pačynajucca, ale pryvodziać da ciažkich nastupstvaŭ dla inicyjataraŭ i ich partnioraŭ. Złučanyja Štaty prajšli praź niekalki chvalaŭ handlovych kanfliktaŭ, i jany nie prynosili im adnaznačnaj karyści. Čamu ž jany ich pačynali?

Pa-pieršaje, asnoŭnyja pryčyny handlovych kanfliktaŭ ZŠA byli vyklikanyja ŭnutranymi prablemami: ekanamičnyja kryzisy (Panika 1893 hoda ci Vialikaja depresija), cisk pramysłovaha ci ahrarnaha łobi, palityčnyja ideałohii (pratekcyjanisckaja daktryna respublikancaŭ). Handlovyja vojny čaściakom uźnikali jak reakcyja na biespracoŭje i ekanamičnyja ciažkaści — urad ZŠA spadziavaŭsia praz abaronu rynku vyrašyć hetyja prablemy.

Amierykancy najčaściej pavyšali taryfy, jak heta adbyłosia pry Mak-Kinli i Huviery. Akramia hetaha, vykarystoŭvalisia sankcyi i kvoty: ad adrasnych pošlin na kankretnyja tavary da prymusu i abmiežavańniaŭ ekspartu.

Reakcyja inšych krain na amierykanskija dziejańni — to bok, uviadzieńnie taryfaŭ — była simietryčnaj ci adaptyŭnaj. U adkaz na pavyšeńnie pošlin jany taksama padymali taryfy abo navat całkam spyniali impart niekatorych tavaraŭ ZŠA. Niaredka ŭtvaralisia alternatyŭnyja handlovyja błoki: Vialikabrytanija i jaje kałonii, naprykład, zhurtavalisia padčas Vialikaj depresii, kab mienš zaležać ad ZŠA.

Inšy typ reakcyi — pieramovy i kampramis: krainy sa słabiejšymi ekanomikami, naprykład, Japonija ŭ 1980-ja hady, čaściej išli na ŭmovy amierykancaŭ, kab paźbiehnuć paharšeńnia kanfliktu.

Ekanamičnyja i palityčnyja nastupstvy handlovych vojnaŭ akazvajucca pieravažna niehatyŭnymi.

Ekanamična: padčas bujnych kanfliktaŭ tarmazicca rost, rezka skaračajecca suśvietny handal i pakutujuć usie ŭdzielniki. Navat mocnaja ekanomika ZŠA moža panieści straty, bo ekspartnyja haliny buduć u zaniapadzie, spažyŭcy buduć płacić bolš, miery ŭ bok zamiežnikaŭ, naadvarot, nanosili škodu amierykanskim fiermieram i vytvorcam.

U palityčnym płanie handlovyja vojny pryvodziać da paharšeńnia adnosin pamiž krainami, rostu nacyjanalizmu i niedavieru. Pratekcyjanisckaja palityka 1930-ch hadoŭ pakazała, što biez supracoŭnictva ekanamičnyja prablemy tolki paharšajucca, a palityčnyja kanflikty abvastrajucca.

• 9
• 0
• 1
• 0
• 0
• 1
• 1
• 1