«Ideja ŭźnikła paśla zvanka vybarščycy». Biełaruskaja deputatka stvaryła sajt z tysiačami mahił
Deputatka Pałaty pradstaŭnikoŭ z Mahilova Halina Bialajeva zapuściła sajt «Niekropal Biełarusi», pryśviečany starym pachavańniam. Akramia fiksacyi i zboru źviestak pra pachavanych, joj davodzicca jašče i adnaŭlać histaryčnyja mahiły, jakija złodziei raskradajuć na mietał.
Historyju stvareńnia sajta ŭ śniežni 2024 hoda i niezvyčajnaha zacikaŭleńnia deputatki raskazvaje vydańnie komkur.info.
«Ideja ŭźnikła paśla zvanka majoj vybarščycy. Heta była žycharka Mahilova Iryna, jakaja zajmałasia hienieałahičnymi pošukami svaich prodkaŭ. Jana skazała, što chacieła b mieć u Biełarusi adkrytuju bazu, dzie možna było b šukać infarmacyju pra pachavańni. I ja padumała: sapraŭdy, čamu b nie zrabić takuju spravu?» — uzhadvaje Halina Bialajeva.
Dla Bialajevaj tema staradaŭnich mohiłak — nie vypadkovaja. Jana ŭžo šmat hadoŭ zajmajecca niekrapalistykaj, vyvučaje epitafii i historyi ludziej, pachavanych na biełaruskich mohiłkach. Jak historyk jana dobra viedaje, što ŭ pačatku XX stahodździa ŭžo isnavaŭ prajekt «Ruski pravincyjny niekropal», dzie apisvalisia pachavańni vybitnych asob Rasijskaj impieryi.
«Cełych vosiem hadoŭ ja šukała hetyja dakumienty i znajšła ich u Dziaržaŭnym archivie ŭ Pieciarburhu. Praź niekalki dzion ja vyjechała ŭ «Paŭnočnuju stalicu» Rasii. Try «ekśpiedycyi», nie adzin śpisany sšytak, zvyš 4700 pierapisanych epitafij, jakija naležać da pachavańniaŭ z bolš čym 800 nasielenych punktaŭ sučasnaj Biełarusi. Ale hetyja źviestki treba było jašče pravieryć, i my ź siamjoj u vychadnyja pačali abjazdžać biełaruskija mohiłki, šukać pachavańni sa śpisu».
Sajt «Niekropal Biełarusi» staŭ praciaham hetaj šmathadovaj pracy. Jon abjadnoŭvaje nie tolki histaryčnyja źviestki, ale i śviedčańni žycharoŭ, jakija pamiatajuć, dzie byli staryja pachavańni.
Ciapier na sajcie ŭžo bolš za 3400 staronak z pachavańniami, zroblenymi da 1945 hoda. A samyja rannija datujucca jašče XV stahodździem — 1471 hodam. Usio heta stvarajecca dziakujučy vałancioram, jakich ciapier 21 čałaviek.
«Našy vałanciory adzin z adnym i navat sa mnoj asabista nie znajomyja, žyvuć u roznych haradach Biełarusi i navat u roznych krainach. Siarod ich jość maci i dačka. Dziaŭčyncy ŭsiaho 8 hadoŭ, ale jana ŭžo ŭśviedamlaje, u jakim važnym histaryčnym prajekcie ŭdzielničaje», — raskazvaje Bialajeva.
Ale prajekt nie abmiažoŭvajecca zboram źviestak. U im šmat asabistych historyj. Naprykład, siamja z kanadskaha Vankuviera vielmi doŭha šukała mahiłu svajho prodka i ŭžo amal straciła nadzieju.
«I kali jany čarhovy raz uvodzili ŭ pošuku jaho proźvišča ŭ nadziei, što raptam niešta źmianiłasia, natrapili na naš sajt. Z dapamohaj našaha prajekta jany daviedalisia, što ich prodak byŭ pachavany na adnych sa starych minskich mohiłak. Pavodle słoŭ siamji, jany navat nie mahli dapuścić, što ich rod pachodzić ź Biełarusi».
Zdarajucca i ekzatyčnyja znachodki. Tak, pračytaŭšy adnojčy proźvišča na nieprykmietnym pachavańni na Uśpienskich mohiłkach u Mahilovie, Halina raptam zrazumieła, što pachavany tam čałaviek naležaŭ da vielmi znatnaha rodu ŭ Ałbanii i na pačatku XX stahodździa moh navat pretendavać na tron hetaj dziaržavy.
Akramia niekrapalistyki, deputatka zajmajecca jašče i pošukavaj pracaj — jana člen pošukavaha mahiloŭskaha abłasnoha histaryčna-patryjatyčnaha kłuba «Vikkru» i kiraŭnica moładzievaha pošukavaha atrada «T-34».
Akramia daśledavańniaŭ, kamanda «Niekropala Biełarusi» zajmajecca restaŭracyjaj starych pachavańniaŭ. U krasaviku hetaha hoda jany pačali adnaŭlać mahiły rodu Hartynskich u Mahilovie.
«U listapadzie 2024 hoda na terytoryi Uśpienskich mohiłak Mahilova vandałami było raźbitaje pachavańnie Kanstancina Hartynskaha — złodziei pakvapilisia na mietał. Daśledavaŭšy stan jašče piaci plit, ja pryjšła da vysnovy, što 180‑hadovyja pachavańni patrabujuć rekanstrukcyi. My doŭha i ŭparta pracavali i zdoleli vyratavać hetyja nadmahilli, adrestaŭravać ich, pryvieści ŭ naležny vyhlad».
Za hod kamanda ŭžo adrestaŭravała 24 pachavańni. Paśla hetaha ludzi pačali zvanić Halinie Bialajevaj i raskazvać, što taksama ŭparadkavali staryja mahiły, jakija daŭno byli zaniadbanyja.
Deputatka zaklikaje dałučacca da prajekta i dasyłać na sajt źviestki pra inšyja pachavańni — epitafii, fatahrafii, bijahrafii ci prosta apisańni, navat kali samich mahił užo nie isnuje.
«Razam my zdolejem zachavać imiony ludziej, jakija pamierli, uviekaviečyć ich i adrestaŭravać pomniki», — kaža jana.
Ciapier čytajuć
«U turmie ja lubiŭ vynosić śmiećcie». Historyja Mandeły, jaki razumieŭ, što niemahčyma zamanić voraha ŭ zasadu, kali nie viedaješ, jak myślać jaho hienierały77
«U turmie ja lubiŭ vynosić śmiećcie». Historyja Mandeły, jaki razumieŭ, što niemahčyma zamanić voraha ŭ zasadu, kali nie viedaješ, jak myślać jaho hienierały7
«Jak Volski prychodziŭ ź pieratrusam da Kołasa, a Krapiva i Hlebka danosili na kaleh». Apublikavanyja žachlivyja ŭspaminy Ryhora Biarozkina pra represii 1920—1940-ch1717
Kamientary
https://oldpomnik.by/o-sluczkom-nekropole/