«Ciarplivyja i pracavityja, jak kitajcy». Jak biełarusaŭ bačyć kitajski mahistr biełaruskaj fiłałohii

Cikava, što svaje ryłsy Valancin (takoje imia abraŭ sabie fiłołah dla kamunikacyj ź jeŭrapiejcami) stvaraje bieź niejkich modnych efiektaŭ i šabłonaŭ. Jon prosta razmaŭlaje z aŭdytoryjaj pra kitajskuju kulturu, a taksama pra składanaści, jakija čakajuć inšaziemcaŭ pry vyvučeńni biełaruskaj movy. I razmaŭlaje na pryhožaj biełaruskaj movie z daskanałaściu, jakoj padśviadoma prosta nie čakaješ ad čałavieka z supraćlehłaha boku Jeŭrazii.

U hetym insta-mahija Siuj Bajłuna: biełarusaŭ pryvablivaje sama praha kitajca da biełaruščyny, jahonaja pavaha da našych movy i kultury. 

Pavialičyć

A jak usprymaje nas, biełarusaŭ, kitajski movaznaŭca, jaki skončyŭ bakałaŭryjat pa rasiejskaj movie ŭ Kitai, mahistraturu pa biełaruskaj u Minsku, a ciapier atrymoŭvaje druhuju mahistraturu pa ŭkrainskaj movie ŭžo ŭ Krakavie? Pahutaryli ź im ab hetym.

«Viedaju biełaruskuju, ukrainskuju, polskuju i rasiejskuju na ŭzroŭni B2 — S1»

— Kali łaska, raskažycie trochi pra siabie. Dzie naradziŭsia i žyŭ Siuj Bajłun u Kitai?

— Ja naradziŭsia ŭ pravincyi Juńnań, u horadzie-stalicy hetaj pravincyi Kuńmin (heta na paŭdniovym zachadzie Kitaju). Tam ja chadziŭ u škołu i vyras. Paśla pastupiŭ va ŭniviersitet i pajechaŭ u Piekin na navučańnie. Tam pravioŭ čatyry hady.

— U vašaj siamji razmaŭlali na putunchua ci na niejkim miascovym dyjalekcie kitajskaj movy? Ci viedajecie vy roznyja varyjanty kitajskaj movy?

U majoj siamji razmaŭlajuć na miascovym dyjalekcie kitajskaj. Baćki majuć prablemy z putunchua. Ja viedaju tolki svoj dyjalekt i putunchua, bo inšyja kitajskija dyjalekty dla mianie składanyja. Navat piekinski dyjalekt za čatyry hady ja nie vyvučyŭ.

Pavialičyć

— A kolki moŭ zaraz vy viedajecie? I na jakim uzroŭni kožnuju?

— Viedaju biełaruskuju, ukrainskuju, polskuju i rasiejskuju. Kožnuju ź ich viedaju na ŭzroŭni B2 — S1. Taksama viedaju anhlijskuju, ale pasiŭna, vučyŭ jaje ŭ škole bolš za dziesiać hadoŭ. Ale jana nie była mnie patrebnaja, i ŭ mianie nie było praktyki.

— Adkul źjaviłasia vaša cikavaść da słavianskich moŭ? 

— Usio pačałosia vypadkova, tamu što ŭ Kitai budučym studentam nielha svabodna vybirać śpiecyjalnaść. Možna vybirać z prapanavanych, i ich tolki niekalki. I ŭ tym hodzie, kali ja skončvaŭ škołu, jakraz u hetym šerahu trapiłasia rasiejskaja mova. Mianie jašče da taho času doŭha cikaviła kirylica (bo vyhladaje niezvyčajna i ekzatyčna). I ja spyniŭ svoj vybar na rasiejskaj movie.

Kali pastupiŭ, akazałasia, što navokał mianie adny praktyčnyja ludzi, jakija trapili siudy (to bok abrali rasiejskuju fiłałohiju) nie tamu, što papraŭdzie cikavilisia hetym. A tamu, što prosta bačyli ŭ hetaj śpiecyjalnaści karjernuju pierśpiektyvu. Kitaj i Rasija majuć dobryja adnosiny, i dziakujučy hetamu było šmat adpaviednych vakansij u dziaržstrukturach. Možna skazać, što nichto ničym, akramia pieravahi ŭ kankurencyi za pracoŭnyja miescy, nie cikaviŭsia.

A ŭkrainskaja i biełaruskaja movy — ź viadomaj pryčyny — byli adzinaj nivaj, dzie jašče nie śmiardzieła spabornictvam pacukoŭ. Dy dzie možna było čerpać sapraŭdnuju asałodu sa svajoj cikavaści.

Pavialičyć

— Kolki ludziej u vašym univiersitecie ŭ Kitai razam z vami chadzili na fakultatyŭ pa biełaruskaj movie? 

— Mała chto chadziŭ. Tady na fakultatyvie pa biełaruskaj byli tolki piaciora.

A ludziej, jakija vyvučali rasiejskuju, była cełaja armija. Tych, chto vyvučali polskuju, było mienš.

— Jakija samyja papularnyja movy dla vyvučańnia ŭ vašym univiersitecie i ŭ inšych univiersitetach Kitaju?

— Anhlijskaja i rasiejskaja.

«Zvyčajnyja kitajcy časta błytajuć Biełaruś i Rasiju»

— U jaki pieryjad vy žyli i vučylisia ŭ Biełarusi?

Ja žyŭ u Biełarusi ad 2019 da 2021.

— Ci šmat vy viedali pra Biełaruś i pra biełarusaŭ pierad tym, jak jechać u našuju krainu?

— Pra Biełaruś viedaŭ tolki toje, što napisana ŭ padručnikach i kitajskich sacsietkach. Zvyčajnyja kitajcy časta błytajuć Biełaruś i Rasiju, navat časam ličać (naŭmysna i nienaŭmysna), što Biełaruś — častka Rasii. Kitajcy pastupajuć u biełaruskija VNU, kali z pastupleńniem u prestyžnyja rasijskija VNU niešta nie vychodzić.

Kali maja kalažanka-kitajanka zakančvała navučańnie ŭ Biełarusi i vybirała suvieniry dla siamji, jana abrała matrošku. Kali ja paraiŭ ručniki abo lnianyja vyraby, jana adkazała: «Kakaja raźnica. Biełoruśsija i Rośsija — odno i to žie».

Pavialičyć

— Mo siarod kitajcaŭ jość niejkija stereatypy pra nas? Kali tak, što z hetych stereatypaŭ spraŭdziłasia, a što nie?

— Vaša kraina pryvablivaje kitajcaŭ jašče tym, što ŭ Biełarusi zachavałasia šmat savieckaj spadčyny (jak heta ni dziŭna hučyć). Hety stereatyp spraŭdziŭsia: biurakratyzm u Biełarusi byŭ žachlivym.

— U adnoj z papiarednich razmoŭ z žurnalistami vy raskazvali, što jeŭrapiejcy bolš adkrytyja i tavaryskija, a kitajcy bolš ścipłyja i strymanyja. A ci navučylisia vy za hady, praviedzienyja ŭ Jeŭropie, adroźnivać adnych jeŭrapiejcaŭ ad inšych?

— Dumaju, što ludzi z Zachodniaj Jeŭropy jašče bolš adkrytyja i tavaryskija. A słavianie, kali paraŭnać ź imi, bolš strymanyja.

— Ci jość niejkija rysy charaktaru ci asablivaści pavodzin, jakija vy vyłučajecie mienavita ŭ biełarusaŭ? 

— Liču, što biełarusaŭ možna adroźnivać ad inšych pa tym, što jany pavodziać siabie vielmi cicha i ŭvažliva. Havorać cišejšym tonam. Vykonvajuć usie praviły. Nie chočuć pryciahvać da siabie ŭvahu.

— Ci zaŭvažyli vy niejkija ahulnyja rysy ŭ biełarusaŭ i ŭ kitajcaŭ?

— Biełarusaŭ i kitajcaŭ abjadnoŭvaje ciarplivaść. Kali žyćcio niejak bolš-mienš idzie, to ź licham zaŭsiody možna źmirycca.

Jašče dumaju, što biełarusy sapraŭdy bolš pracavityja, čym ich jeŭrapiejskija susiedzi. A ŭ kitajcaŭ pracavitaść — časam heta sposab vyžyvańnia ŭ kankurencyi.

— Jašče vy raskazvali, što padčas vyvučeńnia biełaruskaj movy adčuvali kulturnuju suviaź pamiž Biełaruśsiu, Ukrainaj i Polščaj. Padkažycie, kali łaska, u čym vy ŭbačyli hetuju suviaź? Tolki ŭ movach, ci jašče ŭ niečym inšym?

— U pieršuju čarhu ŭ movach. U mianie adčuvańnie, što ŭ biełaruskaj i ŭkrainskaj movach bolš ahulnaha z polskaj, čym z rasiejskaj (heta majo subjektyŭnaje adčuvańnie). U architektury, u tradycyjnaj vopratcy toje ž samaje. U Rasii ŭžo zusim inšy styl: «cybulisty kupał», «kakošnik». Ja viedaju pra heta, bo hod žyŭ u Maskvie. Pabyŭ za hety čas u Suzdali, Uładzimiry.

A jašče suviaź pamiž Biełaruśsiu, Ukrainaj i Polščaj u ahulnaj historyi Rečy Paspalitaj.

Pavialičyć

— Zhodna z vašym dośviedam vyvučeńnia, jakaja mova vam padajecca samaj blizkaj da biełaruskaj? 

— Ukrainskaja.

Pavialičyć

— Kali vučylisia ŭ Minsku, jak časta sustrakali biełarusaŭ, jakija razmaŭlali na biełaruskaj movie? Ci nie ździŭlała vas toje, što takich ludziej u Biełarusi tak mała?

— Amal ni razu nie sustrakaŭ. Mianie bolš ździŭlała nie stolki kolkaść, kolki niezvyčajnaje staŭleńnie da biełaruskaj movy, navat kali na joj havorać abo namahajucca havaryć, zamiežnikaŭ. Choć nie va ŭsich, ale navat adzinyja vypadki sapraŭdy ŭražvali.

— Jakija biełaruskija tradycyi padalisia vam najbolš dziŭnymi?

— Padčas vučoby ŭ Minsku ŭ mianie nie było nahody paznajomicca ź biełaruskimi tradycyjami. I časam šmatlikija miascovyja tradycyi bolš savieckija, čym biełaruskija. Ale pamiataju, što na jutubie hladzieŭ, jak na vioscy prybirali strašydła ŭ vyhladzie «dziaduli» i jaho kudyści vypraŭlali, ci chavali jak niabožčyka. I vykarystoŭvali morkvinu jak mužčynski orhan.

Pavialičyć

— A jak na kitajski hust vyhladaje biełaruskaja ježa?

— Na kitajski hust biełaruskaja ježa trochi presnaja. Bo kitajskaja vykarystoŭvaje jaskravyja na smak prypravy, jakich niama ŭ Jeŭropie.

Pavialičyć

— Vy raskazali, što vam spadabałasia «Dzikaje palavańnie karala Stacha». Ci jość jaki kitajski piśmieńnik, jakoha b vy mahli paraŭnać z aŭtaram «Dzikaha palavańnia» Uładzimiram Karatkievičam?

— Ciažka pravieści takuju paralel. «Dzikaje palavańnie karala Stacha» pradstaŭlaje mnie zaniadbanuju šlachieckuju častku biełaruskaj kultury. A ciapier hetaja častka zabaronienaja i zhublenaja. U kitajskaj kultury nie było takoha razryvu.

— A chto vaš lubimy kitajski piśmieńnik?

— Z kitajskich piśmieńnikaŭ najbolš lublu Łu Siuna, bo šmat prablem, jakija adlustroŭvajucca ŭ jaho tvorach, jašče aktualnyja dla siońniašniaha dnia.

— U Jeŭropie i siarod biełarusaŭ kitajskaja litaratura nie vielmi papularnaja. Ale ŭ apošnija hady viadomym staŭ fantast Lu Cy Siń sa svajoj tryłohijaj «Zadača troch ciełaŭ». Ci padabajecca vam jahonaja tvorčaść?

— Jon taksama viadomy i ŭ Kitai, ale ja nie cikaŭlusia navukovaj fantastykaj.

«Ksienafobija i rasizm havorać bolš pra abmiežavanaść asoby»

— Ci sustrakalisia vy ź niejkimi prajavami ksienafobii ci rasizmu padčas žyćcia ŭ Biełarusi i ŭ Polščy?

— Ni ŭ Biełarusi, ni ŭ Polščy ja ni razu nie sustrakaŭ ksienafobii ci rasizmu. Ksienafobija i rasizm havorać bolš pra abmiežavanaść asoby, tamu nie pierajmajusia hetym.

— Na vaš pohlad, biełarusy — heta talerantny narod?

— Biełarusy vielmi talerantny narod, hetaha nielha admaŭlać.

— Jak vy ličycie, prynaležnaść da samaha bujnoha ŭ śviecie narodu niejak upłyvaje na nacyjanalny charaktar kitajcaŭ, na ich śvietapohlad?

— Ja liču, što kolkaść nasielnictva, peŭna, nijak nie ŭpłyvaje na mientalitet kitajcaŭ. Chiba tolki toje, što typu «nasielnictva šmat, a resursaŭ mała, tamu my musim «pahadzicca na mienšaje dla ahulnaha dabra». Z hetaj nahody ludzi pačuvajucca mienš važnymi.

Pavialičyć

— Ci adčuvali b vy siabie mienš utulna i kamfortna, kali b naležali nie da paŭtaramiljardnaha etnasu, a da nievialičkaha naroda, mova jakoha znachodzicca na miažy vymirańnia?

— Ja b nie adčuvaŭ siabie mienš utulna i kamfortna, bo, pa-pieršaje vialikaja kolkaść «nas» nie dadaje niejkaha pačućcia biaśpieki. Pa-druhoje, kamfort pachodzić ad taho, ci hety socyum pavažaje vartaść čałavieka, ci pavažaje indyvidualizm, ci čałaviek moža być u im saboj.

«Škada bačyć, što biełarusy źnikajuć jak narod»

— Na vaš pohlad, ci maje vałodańnie i ŭžyvańnie rodnaj movy dačynieńnie da nacyjanalnaha samavyznačeńnia ludziej?

— Viadoma, maje dačynieńnie. Mova — heta častka nacyjanalnaj identyčnaści. Pa joj prachodzić psichałahičnaja miaža pamiž «svaim» i «čužym». Heta dobra vidać na prykładach rasijan, palakaŭ i (siońnia) ukraincaŭ.

Pavialičyć

— Ci dapamahaje kitajskaja mova kitajcam u Kitai i kitajskim dyjasparam (u Sinhapury, Małajzii, ZŠA i hetak dalej) adčuvać siabie adzinym narodam?

— Jana nie dapamahaje im adčuvać siabie adzinym narodam, prynamsi palityčnym. Heta, chutčej, niejkaja kulturnaja suviaź. Kulturna jany svaje, ale nie naležać da niejkaha adzinaha naroda. Palityčna jany čužyja.

— Jak vy ličycie, ci treba biełarusam u dyjaspary cikavicca svajoj movaj i zachoŭvać jaje, kab zastavacca biełarusami?

— Treba. Škada bačyć, što biełarusy źnikajuć jak narod.

• 6
• 0
• 0
• 1
• 0
• 0
• 0
• 0