Jak pracuje dvuchmoŭje ŭ Kanadzie: paraŭnajcie ź Biełaruśsiu

Fota win-tour.com.

Stvorana na padstavie artykuła Dzianisa Tušynskaha ««I» ci «abo»? Suisnavańnie dziaržaŭnych moŭ pavodle ajčynnaha i zamiežnaha zakanadaŭstvaŭ».

Bilinhvizm tut maje pad saboj dobruju pravavuju bazu, u bolšaści śfier žyćcia moŭnyja adnosiny ŭrehulavanyja. Biełarusi možna było b pazyčyć z kanadskaha moŭnaha zakanadaŭstva, naprykład, dvuchmoŭnuju praktyku ŭ vydańni aktaŭ, raspaŭsiudzie infarmacyi ab pravach spažyŭcoŭ, viadzieńni spravavodstva, arhanizacyi parłamienckich debataŭ. A taksama zamacavać prava luboha hramadzianina abirać, na jakoj dziaržaŭnaj movie budzie iści sudovy praces.

Jak i ŭ Irłandyi, u Kanadzie isnuje śpiecyjalny instytut, jaki kantraluje vykanańnie zakanadaŭstva ab movach. Heta adnaznačna varta pierajmańnia, bo adsutnaść padobnaha instytuta ŭ Biełarusi robić abaronu moŭnych pravoŭ składanaj i małaefiektyŭnaj.

Pra movy ŭ Kanstytucyi

Pavodle Kanstytucyi Kanady, u krainie dźvie aficyjnyja movy: anhlijskaja i francuzskaja. Na dźviuch terytoryjach Kanady aficyjnymi, pavodle ich ułasnaha zakanadaŭstva, pryznanyja i inšyja movy.

U 2011 hodzie anhlijskuju movu ličyli rodnaj amal 60% žycharoŭ krainy, francuzskuju — kala 20%. Tolki ŭ Kviebieku francuzskaja mova źjaŭlajecca rodnaj dla absalutnaj bolšaści — amal 80%. Jašče ŭ adnoj pravincyi, Ńju-Bransuiku, dola frankamoŭnych składaje kala 30%. Va ŭsich inšych pravincyjach i na terytoryjach u siarednim tolki dla 3% žycharoŭ francuzskaja mova rodnaja.

Tolki pa-francuzsku razmaŭlaje 13% nasielnictva, abiedźvie movy viedaje 18%.

Asablivaść Kanstytucyi Kanady ŭ tym, što ŭ jaje ŭklučana Chartyja pravoŭ i svabod, uviedzienaja ŭ siłu Kanstytucyjnym aktam 1982 hoda. Hetyja pravy i svabody nie mohuć być parušany ni na jakim uzroŭni. Pavodle Chartyi, anhlijskaja i francuzskaja movy majuć adnolkavyja pravy ŭ jakaści aficyjnych moŭ, parłamienckija debaty mohuć pravodzicca na luboj z hetych moŭ, zakony majuć vydavacca na abiedźviuch movach, kožny hramadzianin maje prava na razhlad spravy ŭ sudzie na luboj dziaržaŭnaj movie.

Pavialičyć

Čamu pravincyja Kviebiek staić asobna

U pravincyi Kviebiek u 1977 hodzie baraćba pamiž anhlijskaj i francuzskaj movami skončyłasia na karyść apošniaj i ŭ vyniku była pryniataja Chartyja francuzskaj movy. Vykarystańnie francuzskaj stała abaviazkovym nie tolki ŭ dziejnaści dziaržaŭnych orhanaŭ, sudach, ale i ŭ pracoŭnych znosinach na bujnych i siarednich pradpryjemstvach, u kamiercyi, adukacyi, rekłamie, na ŭkazalnikach.

U šerahu rehijonaŭ fiederalnyja ŭstanovy abaviazany dać mahčymaść čałavieku pracavać ź luboj movaj. Naprykład, šyrokaraspaŭsiudžanyja sistemy apracoŭki i pieradačy infarmacyi pavinny padtrymlivać abiedźvie movy. Kali zakon patrabuje ad fiederalnaj ustanovy źmiaścić paviedamleńnie dla hramadskaści, jano musić źjavicca jak u anhłamoŭnych, tak i ŭ frankamoŭnych vydańniach.

Dvuchmoŭje ŭ pravatvorčaści i sudavodstvie

Što zamacavana ŭ Zakonie «Ab aficyjnych movach» 1988 hoda, dziejańnie jakoha raspaŭsiudžvajecca na fiederalnyja ŭstanovy:

- Usie akty Parłamienta pavinny prymacca i publikavacca na dźviuch movach.

- Zapisy pasiadžeńniaŭ parłamienta, usie dakumienty, jakija pieradajucca ŭ parłamient uradam, taksama musiać być dvuchmoŭnymi.

- Na pasiadžeńniach parłamienta pavinien być arhanizavany sinchronny pierakład.

- Spravazdačy ab pasiadžeńniach musiać drukavacca na toj movie, na jakoj jany prachodzili, ale paśla pierakładacca na druhuju aficyjnuju movu.

- Pavinna być zroblena ŭsio dla taho, kab mižnarodnyja damovy zaćviardžalisia na dźviuch movach.

- Asobnyja typy damoŭ pamiž Kanadaj i jaje pravincyjami pavinny zaklučacca na dźviuch movach.

- Rašeńni fiederalnych sudoŭ, jakija majuć vialikuju hramadskuju značnaść abo kali pasiadžeńni chacia b častkova vialisia na dźviuch movach, musiać fiksavacca taksama na dźviuch movach. Na pasiadžeńniach pavinien być arhanizavany sinchronny pierakład.

Dvuchmoŭje ŭ haspadarčaj dziejnaści i abaronie pravoŭ spažyŭcoŭ

Pavodle zakanadaŭstva, kožnaja fiederalnaja ŭstanova abaviazana stvaryć usie ŭmovy, kab luby čałaviek moh kamunikavać ź joj i atrymlivać pasłuhi na luboj aficyjnaj movie:

• u stalicy
• usiudy, dzie isnuje značnaja zapatrabavanaść u hetym

Zapatrabavanaść vyznačaje «Narmatyŭny dakumient pa vykarystańni aficyjnych movaŭ u znosinach i akazańni pasłuh nasielnictvu». Pavodle jaho, siońnia kala traciny ŭsich adździaleńniaŭ fiederalnych ustanoŭ pavinny akazvać pasłuhi na dźviuch movach. Raźlik pravodzicca na padstavie dadzienych apošniaha pierapisu nasielnictva i šerahu narmatyvaŭ. Uličvajecca, naprykład, kolkaść i pracent nośbitaŭ mienšasnaj movy, kolkaść zvarotaŭ z prośbaj akazać pasłuhu na peŭnaj movie i hetak dalej.

Zapatrabavanaść ličycca značnaj, kali ŭ pierapisnoj haradskoj akruzie bolš za 5000 nośbitaŭ mienšasnaj movy, a ŭstanova — adzinaja ŭ hetaj akruzie, jakaja akazvaje peŭnyja pasłuhi. U Kanadzie 33 takija akruhi z nasielnictvam ad 119 tysiač čałaviek da 5,6 miljona. Abo, naprykład, zapatrabavanaść ličycca značnaj dla aeraporta, vakzała ci marskoha terminału, kali nie mienš za 5% ich klijentaŭ za hod patrabujuć akazańnia pasłuh na peŭnaj movie.

Akramia taho, kožnaja fiederalnaja ŭstanova pavinna dać mahčymaść lubomu čałavieku kantaktavać ź joj i karystacca pasłuhami na kožnaj z aficyjnych moŭ u vyznačanych hienierał-hubiernataram Kanady vypadkach. Hetyja akreślenyja vypadki najpierš tyčacca ŭstanoŭ, źviazanych sa zdaroŭjem i biaśpiekaj, z ahulnanacyjanalnym ci mižnarodnym charaktaram dziejnaści.

Jak kantralujecca vykanańnie moŭnaha zakanadaŭstva

Pazicyja Urada Kanady — padtrymka raźvićcia jak anhłamoŭnych, tak i frankamoŭnych mienšaściaŭ i spryjańnie paŭnavartasnamu vykarystańniu i pryznańniu hetych moŭ u hramadstvie. Adpaviedna, hetamu pavinna spryjać kožnaja dziaržaŭnaja ŭstanova.

Za vykanańniem moŭnaha zakanadaŭstva sočyć Kamisar pa pytańniach aficyjnych moŭ. U jaho kampietencyi kantrol za vykanańniem zakona ab aficyjnych movach 1969 hoda, viadzieńnie śledstva pa skarhach hramadzian i kantralavańnie pracy dziaržaŭnych orhanaŭ.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0