U savieckaj Biełarusi, jak i ŭ nacysckaj Niamieččynie, prapahanda była adnoj z halin pramysłovaści. Na jaje pracavali časopisy, haziety i radyjostancyi. Byli ŭ hetaj haliny ŭ Biełarusi i svaje ŭdarniki. Heta Łukaš Bende, Aleś Kučar, Jakaŭ Branštejn, Janka Limanoŭski, Fabijan Akinčyc i Uładzisłaŭ Kazłoŭski. Ich historyi sabraŭ Mikita Doŭnar.
Padabienstvy pamiž prapahandaj łukašenkaŭskaha režymu i prapahandaj savieckich i nacysckich hadoŭ ŭražvajuć.
-
Kult asoby i pravadyra. Usie try sistemy aktyŭna stvarali i padtrymlivali niepahrešny vobraz svajho lidara. Dla savieckaj prapahandy heta byŭ Stalin, dla nacysckaj — Hitler, a dla łukašenkaŭskaj — Alaksandr Łukašenka. Lidary pakazvalisia jak adzinyja vyratavalniki nacyi, mudryja i niepamylnyja kiraŭniki, bieź jakich dziaržava nie moža isnavać. Hety kult asoby pranizvaje ŭsie śfiery žyćcia.
-
Vobraz «voraha» i padzieł na «svaich» i «čužych». Niezamiennym elemientam prapahandy va ŭsich hetych sistemach było i jość stvareńnie vobraza ŭnutranaha i źniešniaha «voraha». Dla nacystaŭ heta byli jaŭrei, kamunisty i inšyja «niepaŭnavartasnyja» hrupy; dla savietaŭ — «vorahi naroda», «trackisty», «impieryjalisty»; dla łukašysckaha režymu — «zmahary», «zachodnija ahienty», «apazicyjaniery». Hety padzieł dazvalaje kansalidavać hramadstva vakoł «svajho» lidara i apraŭdvać represii suprać «čužych».
-
Manapolija na infarmacyju i cenzura. Usie try režymy imknulisia da poŭnaha kantrolu nad infarmacyjaj. ŚMI pieratvaralisia ŭ instrumienty prapahandy, jakija tranślavali adzinuju «pravilnuju» viersiju padziej. Luboje inšadumstva žorstka dušyłasia, a niezaležnyja krynicy infarmacyi błakavalisia. Meta — nie dapuścić krytyčnaha myśleńnia i zabiaśpiečyć absalutnuju łajalnaść nasielnictva.
-
Apielacyja da «tradycyjnych kaštoŭnaściej» i «asablivaha šlachu»: I savieckaja, i nacysckaja, i łukašysckaja prapahanda aktyŭna ekspłuatujuć idei ab «asablivym šlachu» svajoj krainy, jaje ŭnikalnaj i histaryčnaj misii, a taksama ab abaronie «tradycyjnych kaštoŭnaściej» ad nibyta razbeščanaha źniešniaha ŭpłyvu. Heta dazvalaje stvaryć pačućcio nacyjanalnaj vyklučnaści i apraŭdać izalacyju ad vonkavaha śvietu.
-
Emacyjny ŭpłyŭ zamiest racyjanalnych arhumientaŭ. Prapahanda hetych režymaŭ zaŭsiody rabiła staŭku na emocyi — strach, nianaviść, honar, patryjatyzm. Zamiest faktaŭ i racyjanalnych dovadaŭ vykarystoŭvalisia łozunhi, simvały, mify i hipierbalizacyja. Meta — nie pierakanać, a mabilizavać, stvaryć adčuvańnie adzinstva i biezumoŭnaj padtrymki režymu.
Samymi hučnymi prapahandystami byli nie vielmi adukavanyja, časta navat prymityŭnyja ludzi. Pry hetym azaronki i mukavozčyki 1930-ch, jak i ich siońniašniaje pakaleńnie, nie byli biaskryŭdnymi palemistami. Mnohija hieroi ich krytyčnych artykułaŭ traplali ŭ turmy i rasstrelnyja śpisy.
«Bendeŭskaja dubina» i «Azaronkava kuvałda»
Centralnaj fihuraj prapahandy davajennaj savieckaj Biełarusi byŭ Łukaš Bende, syn sialan z Paleśsia, ź Janaŭskaha rajona.
Bende pa naporystaści nahadvaŭ Ryhora Azaronka, ale pry hetym mieŭ intelektualnuju pretenziju, ułaścivuju Andreju Mukavozčyku. I pry hetym byŭ, napeŭna, pazaštatnym supracoŭnikam NKVD — prynamsi, u vajnu na front jaho nie zabrali, jon pravioŭ jaje ŭ čaści NKVD u Leninhradzie.
Adzin čas Bende ŭ žyŭ u Minsku ŭ domie dla supracoŭnikaŭ NKVD na vulicy Savieckaj. Pa horadzie jon chadziŭ ź pistaletam, što ŭviekaviečyŭ u adnym sa svaich satyryčnych vieršaŭ Kandrat Krapiva. Łukaš Bende, jak i ciapier Azaronak, moh dazvolić sabie ŭsio. Jon moh dastać jaho z kabury i machać pierad nosam tych, chto jamu nie padabaŭsia.
Tak jak ciapier aryštu časta papiaredničaje paklopnickaja kałonka Mukavozčyka, biesnavaty televystup Azaronka, vyprysk jadu Hładkaj ci ekzaltavany post Bondaravaj, tak i tady presinh ci aryštu časta papiaredničaŭ pahromny artykuł Łukaša Bende.
Patreba ŭ Bende ŭźnikła ŭ 1929 hodzie, kali ŭłady vyrašyli zharnuć biełarusizacyju i razharnuć kalektyvizacyju. Tak 26-hadovy Bende staŭ hałoŭnym litaraturnym krytykam BSSR. Tady značeńnie litaratury, nahadajem, było našmat bolšym, čym ciapier.
Chacia, słova «krytyk» — heta hučna skazana. Jak i Mukavozčyk, abvieščany «załatym piarom», ci Azaronak — nijakija nie žurnalisty, a Bondarava, jakaja da saraka hadoŭ nidzie nie vučyłasia i stała nie pracavała — nulavy fiłołah, tak i Bende banalna pracavaŭ na zakaz źvierchu.
Vydatny biełaruski historyk Raścisłaŭ Płatonaŭ u 1990-ja vyvučyŭ dakumienty z archivaŭ kampartyi Biełarusi i apisaŭ hety miechanizm. Acenki farmiravalisia naviersie, pieravažna ŭ Maskvie, i davodzilisia da vykanaŭcaŭ, a Bende prosta tranślavaŭ ich.
Mišeniami dla Bende byli vyznačanyja «nacdemy». U «nacyjanał-demakraty» tady zapisvali biełarusaŭ jak niekamunistyčnych pohladaŭ, tak i kamunistaŭ — hałoŭnym kryteram było adkrytaje ci patajemnaje žadańnie, kab Biełaruś niekali ŭsio ž stała niezaležnaj.
Kali Łukašenka ciapier pieryjadyčna abzyvaje svaich palityčnych praciŭnikaŭ «nacmienami», dyk heta ŭ jaho pamiaci ŭspłyvaje toje słova «nacdem», tolki jon jak niedavuk błytaje, bo «nacmieny» — heta skaračeńnie ad «nacyjanalnyja mienšaści».
Kali Bende abviaściŭ «ideołaham buržuaznaha nacyjanał-adradžanizmu» Kupału, paeta nieŭzabavie abvinavacili ŭ kiravańni vydumanym «Sajuzam vyzvaleńnia Biełarusi».
U 1930-m maci i siastru Janki Kupały raskułačyli.
20 listapada hetaha ž hoda, paśla dopytu ŭ HPU, Janka Kupała zrabiŭ sprobu samahubstva, rasparoŭšy sabie žyvot. Na ščaście, jaho vyratavaŭ doktar Stefan Łuckievič, brat Ivana i Antona Łuckievičaŭ.
Ale navat kali Kupała, paralizavany represijami, pačaŭ stračyć vieršy typu:
Ja kałhaśnica maładaja,
Žyvu viesieła, ani dbaju.
— toj samy Bende vinavaciŭ jaho ŭ pisańni dla adčepnaha.
Bende narakaŭ u svaich tekstach, što ŭ Kupałavych vieršach bolš niama ahieńčyku:
«Vieršy, u jakich Kupała apiavaje savieckuju rečaisnaść, u minornych tanach, zusim inšaha rytmu i pamieru. U hetych vieršach nie adčuvajecca takoj uzbudžanaści, adčuvalnaści, razmachu, sakavitaści vobrazu, jak u vieršach varožaha źmiestu».
«Treba našym piśmiennikam, asabliva pačynajučym, rašuča admovicca ad dumki, što vieršy pra «miesiac», pra «viasnu» i inšyja vuzka asabistyja pieražyvanni majuć jakuju-niebudź vartaść», — pahražaŭ Bende.
Heta tak žyva nahadvaje vykazvańni Mukavozčyka na staronkach haziety «Litaratury i mastactva». Toj dakaraje siońniašnich dziejačoŭ kultury, što tyja niedastatkova addana słužać režymu. Jon patrabuje ad intelihiencyi «padtrymki nieabchodnych represij».
«Tak-tak, «represij» — bo mienavita tak niekatoryja nazyvajuć ačyščeńnie hramadstva ad padplintusnych čakancaŭ i zatojenych zmaharoŭ. A taksama kali spraviadlivaje pakarańnie nahaniaje tych, chto ŭletku 20-ha «hulała-hulaju-ibuduhulać», a potym takija sprabavali vyrašyć pytańni ci prosta paspadziavalisia na «ŭsich nie znojduć». Usich znojdziem — i ŭ hetym «my» tvorčaja intelihiencyja, miarkuju, pavinna stajać kali i nie ŭ pieršych, dyk u šerahach. Ci nie, kalehi?»
Takim ža «ačyščeńniem» zajmaŭsia i Bende. Naprykład, Jakuba Kołasa jon vinavaciŭ u nacyjanaliźmie.
«U svaim «Vodhulli», apiavajučy «Rodnyja malunki», Jakub Kołas pieramohu rabočaje klasy i ŭstanaŭleńnie praletarskaj dyktatury na Biełarusi ŭsprymaje jak źmienu adnaho pryhniataciela druhim», — pisaŭ krytyk.
Jakubu Kołasu taksama daviałosia publična «kajacca», kab uratavać siabie. Ale pra heta troški paźniej.
Kali ciapierašnim prapahandystam nie dajuć spakoju padziei 2020 hoda, dla Bende i NKVD miehatryhieram časta była Biełaruskaja Narodnaja Respublika. Navat praz 15 hod paśla razhromu BNR jon pisaŭ pra «prastytutak» i «dreń», jakaja chacieła pradać Biełaruś Zachadu. Mianiaj imiony, i hety tekst nie adroźniš ad vypadaŭ Azaronka.
«Takuju fašystaŭskuju dyktaturu, pad pratektaratam fašystaŭskaj Polščy, i maryli stvaryć Losiki, Niekraševičy, Łastoŭskija dy inšaja svołač paśla źviaržeńnia savieckaje ŭłady», — pisaŭ Bende adrazu paśla aryštu usich troch hierojaŭ artykułu.
Siarod biełaruskaj intelehiniecyi byŭ tady papularny vyraz «bendaŭskaja dubina». Heta byŭ sinonimam «usiaho admoŭnaha i horšaha», napiša paźniej narodny piśmieńnik Biełarusi, aŭtar «Mikołki-Paravoza» Michaś Łyńkoŭ.
U 1935 hodzie hazieta «LiM» vydała šarž, na jakim piśmieńniki iduć na Parnas. A ŭ samym kancy — Bende z dubinaj.
Praz 90 hod historyja paŭtaryłasia navat u detalach. Azaronak u 2023-m paziravaŭ z kuvałdaj, padarunkam ad Łukašenki.
Kuvałda tady stała šyroka viadomaj jak simvał najomnikaŭ z PVK «Vahnier». Joj vahnieraŭcy biez suda i śledstva karali śmierciu ludziej, jakija pravinilisia pierad imi.
Biespakaranym ličyŭ siabie i Bende. Ale jaho zorka śviaciła ŭsiaho dziasiatak hadoŭ. Paśla źmieny palityčnaha kursu teksty Bende stali ličycca vulharnymi. Krytyka nakiravali na pracu ŭ Leninhrad. Abvinavacili ŭ trackiźmie, vyklučyli z Sajuza piśmieńnikaŭ.
Prytaiŭsia Bende,
Podbendak unik —
Marnaja havenda
I daremny kryk.
Nie šuršyć papiera
Pad dakład pusty…
Pačakaj, niaviera,—
Addychnieš i ty! — iranizavaŭ Jakub Kołas.
Paśla vajny Bende ŭžo nie dazvalali drukavacca, zarablaŭ jon jak vykładčyk. I za asobnuju płatu jon davaŭ biełaruskim tvorcam pierapisvać z kanfiskavanych kaliści aryhinałaŭ ichnija tvory. Taki vypadak byŭ z tvoram Duboŭki. U jahonaj kvatery ŭ Leninhradzie, jak zhadvaŭ Barys Sačanka, stajali na palicach niavydadzienyja knihi Duboŭki, Puščy, Hareckaha, Žyłki.
Bende nie viarnuŭsia ŭ Biełaruś. Jon pamior u Leninhradzie, va ŭłasnaj kvatery na Nieŭskim praśpiekcie, u pačatku 1960-ch.
«Podbendak» Ajzik Kučar
Podbendkam u svaim vieršy Jakub Kołas nazvaŭ inšaha «azaronka» 30-ch — Ajzika (Alesia) Kučara. Mienavita ŭ vyniku jahonaha danosu ŭ łahier na 9 hadoŭ trapiŭ baćka pieršaha kiraŭnika niezaležnaj Biełarusi, piśmieńnik Stanisłaŭ Šuškievič.
Šuškieviča-starejšaha vysłali ŭ Rasiju ŭ 1937 hodzie, a padčas pracesu śledčy pakazaŭ jamu danos aŭtarstva Kučara, jaki lažaŭ u asnovie spravy.
Pra toje, što krytyk byŭ stukačom, u Minsku viedali mnohija. Uładzimir Karatkievič, skažam, nie chacieŭ vitacca z Kučaram za ruku. Navat łajalny kamunist Ivan Šamiakin pisaŭ u svaim dziońniku pra Kučara: «Nakont jaho nas, maładych, starejšyja papiaredžvali: pry im jazyki nie raspuskać».
Bende i Kučar byli tvorčym tandemam. Časam jany navat pisali supolnyja razhromnyja artykuły. Voś tak Kučar zmahaŭsia ŭ 1931 hodzie ź Jakubam Kołasam:
«Tvorčaść Jakuba Kołasa napaŭniajecca libieralnaj, nacyjanalistyčnaj, buržuaznaj ideałohijaj našaniŭstva. U jaho tvorčaści hučać typova nacyjanalistyčnaje zachapleńnie ŭsim tolki biełaruskim naohuł, rodnymi pieśniami, rodnymi abrazami. Kołas zachopleny hetymi vobrazami rodnaha kraju ŭ mietafizyčnym śviatle, zastyłymi, niaruchomymi, pakutnymi i lubić ich, mienavita, za toje, što jany rodnyja vobrazy», — pisaŭ Kučar.
«Podbendak» hramiŭ i paemu «Novaja ziamla». Pad svaim asudžalnym artykułam Kučar pryvodzić i «tłumačalnuju» ad Kołasa, u jakoj paet apraŭdvajecca za svajo minułaje.
«Kateharyčna paryvajučy ź biełaruskim nacyjanał— demakratyzmam, jaki va ŭmovach Zachodniaj Biełarusi pieraros u nacyjanał-fašyzm, ja biezahavoračna asudžaju jaho … jak ahidnaje źviano ŭ iržavym łancuhu škodnictva kontrrevalucyjnych arhanizacyj, niadaŭna vykrytych u roznych miascoch Sajuza SSR, špijonažu zamiežnych kapitalistyčnych dziaržaŭ i ich hienieralnych štabaŭ, rychtujučych upotajku kryvavuju intervencyju suprać Sajuzu SSR», — vymušana pisaŭ Kołas.
Paśla aryštu paeta Valeryja Marakova ŭ 1935 hodzie Kučar napisaŭ siłavikam charaktarystyku pra jaho tvorčaść.
«Marakoŭ źjaŭlajecca najbolš jaskravym pradstaŭnikom bahiemska-ŭpadnickaha atrada buržuaznaha nacyjanalizmu ŭ biełaruskaj litaratury… u pieršuju čarhu Marakoŭ — biełaruski nacdem i mienavita adsiul u jaho pačynajecca ŭpadnicki, bahiemski razład z rečaisnaściu. Savieckaja rečaisnaść jamu čužaja, varožaja».
Marakova rasstralajuć u Kurapatach.
Poŭny nianaviści da ŭsiaho biełaruskaha talenavitaha Kučar hramiŭ navat Maksima Bahdanoviča, jaki pamior u 1917 hodzie, da stvareńnia SSSR.
«Tvorčaść Bahdanoviča pry ŭsioj svajoj idejovaj ubohaści i adryvie ad kankretnaj rečaisnaści hetym samym adryvam słužyła srodkam kłasavaha zmahańnia … srodkam adurmańvańnia śviadomaści pracoŭnych mas. A heta ŭ svaju čarhu aznačaje, što tvorčaść Bahdanoviča była reakcyjnaj pa samoj svajoj sutnaści», — pisaŭ Kučar.
Ajzik Kučar jašče pabačyŭ na svaje vočy krach SSSR i ŭzvyšeńnie tych, na kaho jon danosiŭ. Pamior jon u 1996 hodzie, na 87-m hodzie žyćcia.
Jakaŭ Branštejn
Publična asudžaŭ Maksima Bahdanoviča ŭ presie nie tolki Kučar. Inšy krytyk z toj samaj kahorty, Jakaŭ Branštejn, vierš pra «Słuckich tkačych» nazyvaŭ «nacyjanalistyčnym tvoram».
U savieckaj Biełarusi jon apynuŭsia davoli vypadkova — jak i Mukavozčyk. Da taho Branštejn žyŭ u Varšavie i Arle. U Minsku jon chutka zrabiŭ karjeru: uładkavaŭsia u Instytut litaratury i mastactva Akademii navuk, byŭ sakratarom partarhanizacyi Sajuza piśmieńnikaŭ (Mukavozčyk taksama ŭznačalvaje adnu ź siekcyj sajuza).
Branštejn, jak i jaho «kalehi pa cechu», šukaŭ siarod piśmieńnikaŭ «nacdemaŭ».
U 1937-m jon i sam staŭ achviaraj toj sistemy, u jakuju vieryŭ. Uletku 1937 hoda jaho abvinavaciać u trackiźmie. 26 kastryčnika Branštejna rasstralajuć jak i bolš za 100 pradstaŭnikoŭ biełaruskaj intelektualnaj elity. Razam z tymi, pra kaho jon pisaŭ.
Lažyć jon niedzie ŭ Kurapatach, fakt rasstrełaŭ u jakich ciapierašnija branštejny admaŭlajuć.
Janka Limanoŭski i «Biełaruś — kałonija zachodniejeŭrapiejskaha fašyzmu»
A voś Janka Limanoŭski, jašče adzin aŭtar pahromnych artykułaŭ 30-ch, vyžyŭ, uratavaŭsia, pryčym u niečakanym miescy — u ZŠA.
A ŭ 1930-ja jon byŭ stvaralnikam Biełaruskaj asacyjacyi praletarskich piśmieńnikaŭ — toj samaj, ź jakoj byli źviazanyja Bende i Kučar. Voś uryvak ź jaho artykuła ŭ «Čyrvonaj Biełarusi» (1931 hod).
«I kali rukami praletarskaj dyktatury byŭ vyrvany najbolš sakavity kust nacdemaŭskaj raśliny, dyk usie pabačyli, što … kareńnie hetaj raśliny — heta kułackija paŭstańni, interviencyja, błok z fašystoŭskaj Polščaj, Biełaruś z adnoŭlenym buržuaznym ładam, Biełaruś — kałonija zachodniejeŭrapiejskaha fašyzmu. Tudy viali nacdemaŭskija darožki», — pisaŭ Limanoŭski.
Abo voś jašče adzin jahony tekst, pad jakim padpisalisia b i Bondarava, i vyzvaleny ŭ škole ad vyvučeńnia biełaruskaj movy Mukavozčyk: «Možna jašče ŭspomnić pra biełaruskuju linhvistyku, jakaja … zamiest užyvańnia rasijskich słoŭ …, jakija zrazumieły ŭsim nie tolki ŭ BSSR, ale i navat pa-za miežami SSSR, stvarała abo štučnyja niezrazumiełyja słovy, abo skarystoŭvała nie bolš zrazumiełyja dla biełarusaŭ sa słovy ź inšych moŭ. Ci nie sumavańnie tut ab «kulturnaj» zamiežnaj movie? Ci nie adnaho hatunku tut źjava, što i sumavańnie?» — pytaŭsia Limanoŭski.
Voś tolki padčas niamieckaj akupacyi Biełarusi Limanoŭski pracavaŭ u haradskim teatry zahadčykam litaraturnaj častki. A paśla vyjechaŭ razam ź niemcami i trapiŭ u ZŠA. I navat niekatory čas pabyŭ u Radzie BNR.
Jon pamior pad Čykaha ažno ŭ 1989 hodzie, pražyŭšy 93 hady.
Akinčyc, Kazłoŭski, i «my pieražyvajem epochu kanańnia kapitalizmu»
Kali Mukavozčyk padobny da Bende, to Ryhor Azaronak pa svajoj stylistycy i ideałohii, pa zachapleńni «mocnaj rukoj» i ludźmi ŭ formie vielmi padobny da publicystaŭ ź inšaha polusa — nacyjanał-sacyjalistaŭ.
Samymi zaŭvažnymi postaciami hetaha kirunku ŭ Biełarusi byli Fabijan Akinčyc i Uładzisłaŭ Kazłoŭski.
Akinčyc i Kazłoŭski tak pisali pra Hitlera: «Z punktu hledžańnia niamieckaj nacyi hitleryzm nie tolki budzie apraŭdany, ale piarojdzie ŭ historyju, jak siła, jakaja adradziła Niamieččynu».
A heta Azaronak: «A ŭ Biełarusi kiruje apošni Tytan. Baćka z toj parody. Ź vialikich. Z hienijaŭ. Z tych, chto trymaje historyju ŭ rukach i nakiroŭvaje jaje chadu (…) I nikoli bolš Ryma nie budzie. Buduć biezdapamožnyja drobnyja picaskuryja makaronnyja italjaški. Ale Rym nie zahinuŭ. Jon schavaŭsia ŭ Biełarusi. I chutka — jaho nastup».
U siaredzinie 1930-ch Akinčyc pisaŭ pra nieabchodnaść vajny, jakaja «vypravić» situacyju ŭ Jeŭropie i zrobić jaje bolš spraviadlivaj.
«Ale bajacca vajennych zabureńniaŭ my, biełarusy, nie pavinny, jak nie baicca ich toj, kamu niama čaho tracić. Vajna źjaŭlajecca faktyčna tym «rehulataram», jaki napraŭlaje palityčnaje žyćcio narodaŭ, jaki razburaje ŭstabilizavanyja niespraviadlivaści».
Azaronak taksama zachaplajecca vajnoj i publična kaža pra toje, što jana adkryvaje dla Biełarusi novyja mahčymaści. «Usio pakryjecca jadziernym kryštalem», — praročyć Azaronak Jeŭropie. «My nie asabliva rasstroimsia, kali Bałtyjskaje mora razaljecca na ŭsie vašy vajavodstvy. U nas zatoje narešcie realna svaje party buduć», — kaža jon.
«Zachad budzie akuklacca, prasiadać, pamirać, izdychać»,— słovy Azaronka.
«My pieražyvajem epochu kanańnia kapitalizmu ŭ Jeŭropie: projdzie jašče adna bura z navalnicaju, i jon sam praź siabie razvalicca», — pisaŭ u 1935-m Fabijan Akinčyc, zaklikajučy adbirać u jaŭrejaŭ majomaść.
«Voś jość u nas nobieleŭka… Čamu ŭ jejnaj kvatery… Voś! Na vajskova-patryjatyčnyja kłuby, siłavikam treba addać. Čaho my saromiejemsia, ja nie razumieju?» — zaklikaje kanfiskavać kvateru Śviatłany Aleksijevič Azaronak.
Akinčyc asabliva razyšoŭsia ŭ čas niamieckaj akupacyi. Heta pa jahonym danosie byŭ rasstralany ksiondz Vincent Hadleŭski.
Urešcie 57-hadovaha Akinčyca ŭ sakaviku 1943 hoda zabiŭ u kvatery Uładzisłava Kazłoŭskaha padpolščyk. U listapadzie taho ž hoda ŭ redakcyi «Biełaruskaj haziety» zastrelać i samoha Uładzisłava Kazłoŭskaha. Tak skončyłasia žyćcio tych, chto sami hadami zaklikali da źniščeńnia «vorahaŭ».
Akinčyc pachavany niedzie na Vajskovych, a Kazłoŭski — na Kalvaryjskich mohiłkach, ale nichto nie viedaje, dzie jany tam lažać, pamiać pra ich ściorłasia.
Kali paraŭnoŭvaješ toj čas i naš, kidajecca ŭ vočy, nakolki mała tych, chto vysłužvaŭsia i danosiŭ. Ludzi žyli, prystasoŭvalisia, vyžyvali, paroj išli na kampramisy. Ale takich, jak vyšej pieraličanyja, i tady, i ciapier byli adzinki.
Kamientary
[Zredahavana]
Similia similibus