Runa simvalizavała viadomaje ŭ hiermancaŭ mahičnaje dreva i mahła słužyć u jakaści abiarehu. Dahetul na Biełarusi byli znojdzienyja adzinkavyja prykłady runičnych nadpisaŭ.
Pra heta ŭ paviedamiŭ muziej-siadziba «Stary Miensk» u svaim instahramie.
Frahmient hlinianaj pasudziny, jakuju identyfikavali jak amfaru, z naniesienaj na jaje runaj, staŭ pieršaj takoj znachodkaj na Miency za ŭvieś čas raskopak na hetym archieałahičnym pomniku.
Na čarapku dobra bačnaja vyskrabienaja runa ᛇ («ejvaz») — trynaccataja runa starejšaha futarka, jak nazyvajuć najbolš daŭni staražytnahiermanski runičny ałfavit.
«Hetaja runa aznačaje dadatkovuju abaronu, źviazanuju ź niejkaj zatrymkaj. Taksama jana aznačaje dreva cis», — tłumačycca ŭ videa.
Siońnia mahičnaja siła run časta źjaŭlajecca pradmietam śpiekulacyj ezaterykaŭ i amataraŭ alternatyŭnaj historyi. Ale rekanstrujavanaja prahiermanskaja nazva runy *eihwaz (zoračka aznačaje linhvistyčnuju rekanstrukcyju — NN) sapraŭdy aznačaje dreva cis, jakoje z daŭniaha času maje mahičnaje i rytualnaje značeńnie ŭ indajeŭrapiejskich kulturach, asabliva ŭ kielckaj i hiermanskaj.
Jak piša viadomy śpiecyjalist pa runach Ralf Elijat, z adnaho boku cis, usie častki jakoha byli jadavitymi, asacyjavaŭsia sa śmierciu, ź inšaha — hetaja viečnazialonaja raślina była simvałam nieśmiarotnaści. Tryvałaja draŭnina cisu, ź jakoj vyrablali ŭ tym liku łuki i kopji, maje mocnaje bakterycydnyja ŭłaścivaści, zabivajučy mikraarhanizmy ŭ pavietry.
Pakolki ličyłasia, što cis adpudžvaje niačystyja siły, mahčyma, praź jaho bakterycydnyja ŭłaścivaści, jaho časta vykarystoŭvali ŭ jakaści raśliny-abiarehu. U Hiermanii jašče ŭ minułym stahodździ była papularnaja prymaŭka «Vor den Eiben kann kein Zauber bleiben» («Pierad cisami nie moža vystajać nijakaje čaraŭnictva»).
Hetaje značeńnie abiarehu mahła pieraniać i runa ᛇ, jakaja aznačała «cis». Darečy, runa ᛇ była doŭhi čas raspaŭsiudžana ŭ Hiermanii jak ramieśnicki znak, jaki nanosili na vyraby, a taksama jak znak leśnikoŭ i palaŭničych.
U Biełarusi znojdzieny adzinkavyja rečy z runičnymi nadpisami. U Połacku była znojdziena ihralnaja kość z čatyrma znakami, jakija čytajucca jak pažadańnie pośpiechu jaje ŭładalniku — «vyhoda, pieravaha, dabro». Na haradziščy Maskavičy niedaloka ad Brasłava znojdzieny abłomki kaściej z malunkami i nadpisami — asobnymi litarami, lihaturami dy ideahramami, — jakija ŭjaŭlajuć saboj dehradziravanaje skandynaŭskaje bytavoje piśmo, navyki jakoha byli stračany jaho nośbitami. Mahčyma, ich nanieśli słavianizavanyja skandynavy, vajary-najomniki z družyny połackaha kniazia abo kupcy-skandynavy.
Kali frahmient posudu z haradzišča na Miency sapraŭdy naležyć amfary, typu pasudzin, viadomych z časoŭ Staražytnaj Hrecyi i da Vizantyjskaj impieryi, jakija praściralisia da Paŭnočnaha Pryčarnamorja, to heta jašče adzin prykład taho, što Biełaruś była rehijonam, dzie pierasiakalisia dzie cyvilizacyi: hrečaskaja i vikinhaŭ.
Hetaj temie, historyi Biełarusi na pierasiačeńni nie Zachadu z Uschodam, a jeŭrapiejskaj Poŭnačy z Poŭdniem, pryśviaciŭ značnuju častku svajoj apošniaj publičnaj lekcyi amierykanski historyk Cimaci Snajder.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆBiełaruś — nie ŭskraina, a centr jeŭrapiejskaj historyi, śćviardžaje historyk Cimaci Snajder
Archieołahi pačali raskopki na placoŭcy vialikaha haradzišča staradaŭniaha Mienska
Staŭ viadomy sapraŭdny hod zasnavańnia Mienska. Adkryćcio było vostrasiužetnym navukovym detektyvam
Kab pabačyć staražytny Miensk, treba jechać u Hiermaniju? Čamu na Zachadzie pa-inšamu hladziać na słavianskija krepaści
Cichanoŭski raskazaŭ, što treba było rabić u žniŭni 2020-ha62
Kamientary