Pryharad Stakholma, dzie arudujuć bandyty-padletki ź liku mihrantaŭ, staŭ adnym z samych niebiaśpiečnych miescaŭ Jeŭropy
Statystyka vykarystańnia zbroi ŭ Šviecyi pieraŭzyšła krainy Uschodniaj Jeŭropy i Italiju.
Jak piša Die Welt, rekordnym pa ŭzroŭni złačynstvaŭ z vykarystańniem ahniastrelnaj zbroi dla Šviecyi staŭ 2022 hod, kali jana pa hetym pakazčyku ŭ pieraliku na dušu nasielnictva stała druhoj u Jeŭrasajuzie paśla Charvatyi. Tady ŭ krainie byŭ zarehistravany 391 vypadak stralaniny. Vynikam stała śmierć 62 čałaviek. Jašče 107 byli paranienyja. Hvałt usio čaściej zakranaje vypadkovych ludziej, nie źviazanych z kryminalnymi strukturami. Navat vybuchi kala žyłych damoŭ pierastali być redkaściu.
Stancyja mietro Rynkiebiu (Rinkeby), što na poŭnačy Stakholma, adkryvaje dostup da mikrakosmu mihranckaha žyćcia: kala jaje pradajuć harodninu, hatujuć kiebaby, tut pracujuć cyrulni i kaviarni, jakija pieravažna trymajuć vychadcy z Samali. Žančyny ŭ chidžabach, mužčyny ŭ chałatach — heta, badaj, samy sumnaviadomy rajon Šviecyi, nazvu jakoha časta zhadvajuć, kali ŚMI i palityki abmiarkoŭvajuć bandytyzm i pravał intehracyi mihrantaŭ.
U hetym rajonie, dzie žyło mnoha samalijcaŭ, i ŭtvaryłasia hrupa padletkaŭ, jakija spačatku razam prahulvali škołu, a potym uciahnulisia ŭ złačynnuju dziejnaść, žorstkaść jakoj z kožnym hodam narastała.
Pik nastupiŭ u 2015 hodzie, paśla surjoznaha kradziažu, u jakim ludzi ŭ maskach skrali kala 180 tysiač jeŭra z punkta abmienu valut. U Rynkiebiu chutka razyšłasia infarmacyja pra toje, chto byŭ da hetaha datyčny. Małodšyja členy hrupoŭki razzłavalisia, što ich nie ŭziali na spravu.
Adnaho sa złačyncaŭ pabili, a kali jon sprabavaŭ uciačy, — śmiarotna paranili ŭ śpinu. Dalej pajšła łancuhovaja reakcyja. Praz dva dni zastrelili adnaho ź mierkavanych udzielnikaŭ zabojstva.
Nichto nie panios adkaznaści za hetyja zabojstvy. Z varahujučych hrup chutka ŭtvarylisia dźvie hrupoŭki — Shottaz i Dödspatrullen. Ich supraćstajańnie ciaham niekalkich hadoŭ pryviało da vialikaj kolkaści śmierciaŭ.
Hetyja bandy, miarkujuć ekśpierty, stali zychodnym punktam niekantralavanaha vybuchu złačynnaści, jaki dahetul trymaje Šviecyju ŭ stanie niaspynnaj napružanaści.
Pryčyny kanfliktaŭ: baraćba za kantrol nad prybytkovym rynkam narkotykaŭ, imknieńnie ŭźniacca ŭ hanhstarskaj ijerarchii ci navat prostaja abraza.
U Šviecyi lohka zdabyć zbroju, jakuju kantrabandaj pryvoziać z Uschodniaj Jeŭropy. U klipach hanhsta-repieraŭ i sacyjalnych sietkach možna ŭbačyć, jak maładyja ludzi pazirujuć z aŭtamatami. Ale hetaja zbroja vykarystoŭvajecca nie tolki pierad kamieraj, ale i ŭ realnym žyćci — i davoli časta.
Pieršyja zabojstvy ŭ Rynkiebiu šakavali akruhu. Maci padletkaŭ, što pražyvajuć u hetym rajonie, zasnavali hrupu «Nattvandring» («Načnaja prahułka»). Kožnyja vychadnyja paŭtara dziasiatka žančyn źbirajucca ŭ centry Rynkiebiu, kaardynujuć dziejańni ź miascovaj palicyjaj i patrulujuć navakolle.
Niekatory čas paśla pieršych zabojstvaŭ u Rynkiebiu zachoŭvaŭsia adnosny spakoj. Ale praz paŭtara hoda adbyłosia čarhovaje zabojstva: u piceryi zastrelili mužčynu. I hetaje zabojstva znoŭ stała vynikam kankurencyi miascovych band.
Ale da taho času hvałt vyplesnuŭsia na inšyja častki krainy: Malmio, Hioteborh, mienšyja harady. Pavodle danych palicyi, u 2022 hodzie kožnaja druhaja achviara stralaniny pražyvała pa-za miežami troch najbujniejšych haradoŭ krainy. Raniej hety pakazčyk składaŭ tolki kala 35%. Bandy pašyryli svaju dziejnaść na ŭsiu terytoryju krainy.
U čym pryčyna rostu złačynnaści?
Niahledziačy na ŭzmacnieńnie zakanadaŭstva ab kantroli nad zbrojaj i pavieličeńnie finansavańnia palicyi, tahačasny ŭrad, bolšaść u jakim składali sacyjał-demakraty, nie zmoh spynić rost złačynnaści. Pravyja nacyjanalisty z partyi «Šviedskija demakraty» zdoleli vykarystać heta ŭ pieradvybarčaj kampanii, źvioŭšy ŭsiu prablemu da mihracyi i niaŭdałaj intehracyi.
Da 2015 hoda Šviecyja mieła adzin z samych libieralnych mihracyjnych režymaŭ u śviecie, ale kryzis vymusiŭ pierahledzieć hetuju palityku. «Šviedskija demakraty» stali druhoj pa sile partyjaj u krainie, a ciapier padtrymlivajuć pravacentryscki ŭrad i ŭpłyvajuć, pierš za ŭsio, na mihracyjnuju palityku.
Adnak orhany biaśpieki razhladajuć prablemu šyrej. Jany bačać pryčyny rostu hvałtu ŭ spałučeńni sacyjalnaj izalacyi, adsutnaści intehracyi, pavieličeńnia razryvu pamiž bahatymi i biednymi i rezkaha rostu spažyvańnia narkotykaŭ.
Tak ličyć i Dyjamant Salihu (Diamant Salihu) — adzin z samych viadomych šviedskich kryminalnych reparcioraŭ, jaki ŭžo bolš za dziesiać hadoŭ daśleduje hvałt u krainie. Jon aŭtar niekalkich knih pra šviedskija bandy, u tym liku pra kanflikt u Rynkiebiu.
Jak śćviardžaje Salihu, jon razmaŭlaŭ ź dziasiatkami ludziej, jakija tak ci inakš byli ŭciahnutyja ŭ bandyckija razborki ŭ Rynkiebiu, u tym liku ź siemjami zabitych abo asudžanych členaŭ band. Na jaho dumku, pryčyna hvałtu ŭ spałučeńni sacyjalnych prablem i palityčnych niaŭdač.
Žyllovaja palityka Šviecyi pryviała da taho, što ludzi ź mihranckim pachodžańniem amal nie majuć šancaŭ vyjechać z sacyjalna prablemnych rajonaŭ. Žyllo ŭ centrach haradoŭ darahoje, a čarha na atrymańnie lepšaha sacyjalnaha žytła moža doŭžycca dziesiacihodździami. Tyja ž, chto maje srodki — najpierš etničnyja šviedy — daŭno pakinuli hetyja rajony.
Salihu, jaki ź siamjoj uciok z Kosava ŭ Šviecyju ŭ 1991 hodzie, moža paćvierdzić heta z ułasnaha dośviedu. Jon ličyć sacyjalnuju siehrehacyju najbolšaj pieraškodaj u intehracyi mihrantaŭ.
«Ja sam vyras u rajonie nakštałt Rynkiebiu, ale tady tam jašče žyli šviedskija siemji, ź jakimi možna było kamunikavać. Škoły byli źmiašanymi. Ja chutka vyvučyŭ šviedskuju i zavioŭ novyja kantakty», — tłumačyć jon.
Ale z taho času sacyjalny razryŭ pavialičyŭsia, a pryvatyzacyja sistemy adukacyi Šviecyi pryvodzić da taho, što moładź ź pieravažna mihranckich rajonaŭ maje nizkija startavyja mahčymaści.
U dadatak — u musulmanskich siemjach dziaciej časta addajuć u relihijnyja škoły abo biaruć z saboj u doŭhija pajezdki na radzimu. U vyniku jany pavolniej vyvučajuć šviedskuju movu, mnohija nie zakančvajuć škoły, traplajuć na vulicu, dzie pradajuć narkotyki — i, urešcie, albo siadajuć u turmu, albo hinuć.
Što rabić?
Na praciahu doŭhaha času šviedskaja dziaržava amal nie prysutničała ŭ takich uraźlivych rajonach, jak Rynkiebiu. Z pačatku 2000-ch jak sacyjał-demakraty, tak i kansiervatary skaracili finansavańnie, skasavali sacyjalnyja pasłuhi, a za dva hady da pačatku śmiarotnych hanhstarskich kanfliktaŭ navat zakryli miascovy apornik palicyi.
Asabliva turbuje toje, što jak achviary, tak i złačyncy stanoviacca ŭsio maładziejšymi. Paśla pasadki starejšych bandytaŭ utvaryŭsia vakuum ułady, jaki zaniali maładyja złačyncy. Jany ciapier viaduć kryvavuju vajnu za daminavańnie.
Zabojstvy na zamovu i ataki na supiernikaŭ — chutki sposab padniacca ŭ bandyckaj ijerarchii.
Raskryvalnaść zabojstvaŭ siarod niepaŭnaletnich składaje ad 20 da 25 pracentaŭ, i niepaŭnaletnija pravaparušalniki zvyčajna traplajuć u turmu tolki na dva-try hady. Dla mnohich heta pryvabnaja ryzyka.
Jašče pry sacyjał-demakratach byli pryniaty miery pa ŭzmacnieńni baraćby z hvałtam. Ciapierašni pravacentryscki ŭrad i sajuznyja ź im «Šviedskija demakraty» praciahvajuć hety kurs. Akramia mier pa ŭmacavańni palicyi, abmiarkoŭvajecca zakon, padobny da taho, što byŭ pryniaty ŭ susiedniaj Danii, jaki padvojvaje pakarańni za złačynstvy, źviazanyja ź dziejnaściu ŭ bandyckim asiarodździ.
Praź piać hadoŭ paśla pieršaj eskałacyi ŭ Rynkiebiu adkryŭsia novy palicejski ŭčastak. Jon pabudavany jak krepaść: uvachod praź niekalki achoŭnych bram, vokny kulenieprabivalnyja, ścieny pakryty žaleznymi płaścinami.
U rajonie taksama aktyvizavalisia sacyjalnyja słužby. U vyniku ŭsich hetych zachadaŭ uzrovień złačynnaści ŭ niekatorych najbolš haračych miescach sapraŭdy źniziŭsia. Adnak žančyny praciahvajuć źbiracca na svaje načnyja patruli.
«Kali my pakiniem heta pakaleńnie sam-nasam z prablemami, hvałt nikoli nie skončycca», — kaža adna ź ich.
Ciapier čytajuć
«Dzieci rastuć z adčuvańniem, što być biełarusam pačesna, jak vypusknikom Harvarda». U Batumi dziejničaje biełaruskamoŭnaja škoła — voś jak heta pracuje88
Kamientary
U Afrycy i na Blizkim Uschodzie šmat dzie vajujuć. U Biełarusi łukašyscki teror, ale ž na vulicach nie stralajuć. Tamu šviedskaja mihracyjnaja słužba ciažka ŭsprymaje biełaruskija kiejsy.
Nu i nie tolki muślimaŭ, jak vy kažacie, prytulaje Šviecyja. Vojny i ŭ Jeŭropie byvajuć. Ciapier u krainie šmat ukraincaŭ, raniej tudy jechali z kryvavych Bałkan. Pravieračnaje słova - Złatan Ibrahimavič.