Aleksijevič: Adno z samych mocnych uražańniaŭ u žyćci — kali ja apynułasia ŭ natoŭpie ŭ 2020 hodzie
Nobieleŭskaja łaŭreatka Śviatłana Aleksijevič u intervju VVS ščyra raskazała pra dramatyčnyja padziei 2020-ha, svoj vymušany adjezd z krainy i pieraasensavańnie paniaćcia hieraizmu.
«Było adčuvańnie, što heta niejki inšy moj narod»
Uspaminajučy padziei 2020 hoda, Śviatłana Aleksijevič zaŭvažaje, što biełarusy «ŭsio ž taki padnialisia suprać dyktatury», adnak niahledziačy na toje, što pratesty doŭžylisia niekalki miesiacaŭ, «naš dyktatar Łukašenka zmoh pieramahčy nas, bo jamu dapamahała Rasija».
Piśmieńnica dzielicca adnym z samych mocnych uražańniaŭ:
«U pieršy ž dzień paśla vybaraŭ, kali dyktatar zrabiŭ falšyvyja vybary — a ja žyvu jakraz na vośmym paviersie, — było vidać, jak uzdoŭž majho doma išli sotni tysiač ludziej.
Heta było adčuvańnie, što heta niejki inšy moj narod, taki narod ja nie viedała. Mnie zdavałasia, što jon nikoli nie padnimiecca.
A jon padniaŭsia. Heta było vielmi mocnaje pačućcio. A kali ja apynułasia na nastupny dzień u natoŭpie hetych ludziej — heta, viadoma, było… Nu, heta, moža, adno z samych mocnych pačućciaŭ, jakija ja zaznała ŭ žyćci».
Aleksijevič pryznajecca, što ŭ toj čas jana adčuvała nadzieju na chutkija pieramieny, ale ciapier nazyvaje jaje «naiŭnaj».
«Ciapier jasna, jakimi my byli ramantykami», — z sumam kanstatuje piśmieńnica.
Pra terminovy adjezd
Paśla pačatku represij suprać Kaardynacyjnaj rady nad piśmieńnicaj navisła pahroza aryštu. Kab abaranić nobieleŭskuju łaŭreatku, zamiežnyja dypłamaty arhanizavali kruhłasutačnaje dziažurstva la jejnaj kvatery. Aleksijevič zhadvaje tyja tryvožnyja dni:
«Stali aryštoŭvać čalcoŭ Kaardynacyjnaj rady adzin za adnym, stali zvanić da mianie ŭ dźviery. Pra heta daviedalisia dypłamaty. Jany dniom prychodzili da mianie ŭsie, kala 20 čałaviek, a ŭnačy jany razam z žonkami svaimi pa čarzie dziažuryli ŭ mianie.
Heta było dva tydni, i stała jasna, što mnie treba źjazdžać. Niamiecki pasoł adpraviŭ sa mnoj svaju namieśnicu Hannu Luter. Ja dumaju, tolki dziakujučy joj udałosia pierajści miažu, tamu što nas kala hadziny trymali i nie viartali mnie pašpart. (…) Mnie zdavałasia, što ja chutka viarnusia. Ja nie dumała, što źjedu tak nadoŭha».
«Dumaju, što siońnia treba pierahledzieć ideju hieraizmu»
Adkazvajučy na pytańnie ab staŭleńni da hieraizmu, Aleksijevič vykazała dumku, što sučasnaje hramadstva patrabuje źmieny padychodaŭ da hetaha paniaćcia. Jana padała ŭ prykład palitviaźniaŭ, jakija admaŭlajucca ad napisańnia prašeńnia ab pamiłavańni dziela pryncypaŭ:
«Ja dumaju, što voś siońnia para b pierahledzieć hetuju ideju. Va ŭsiakim razie ŭ tym vyhladzie, u jakim jana isnuje ŭ našaj kultury. (…)
Mnohija našy palitviaźni, jakija siadziać u turmach, pavinny padpisać prašeńnie ab pamiłavańni. Jany admaŭlajucca heta rabić, dumajučy mienavita… znachodziačysia voś u pastcy toj idei hieraizmu, jakaja ŭ nas była zaŭsiody.
A ja dumaju, što žyćcio vyšejšaje za heta. Vyšej za hetuju papierku, vyšej za prašeńnie ŭ dyktatara. Treba zastacca žyvym, vyjści da dziaciej, vyjści da kachanych žančyn. (…)
Ja nie chaču zabrać simvalizm u tych ludziej, jakich nazyvajuć hierojami. Ale nieščaślivaja kraina, jakoj patrebnyja hieroi. Ja chaču, kab jany byli hieroi, ale žyvyja».
Pra ŭčynak Mikoły Statkieviča i novych hierojaŭ
Piśmieńnica taksama prakamientavała bieskampramisnuju pazicyju palitviaźnia Mikałaja Statkieviča. Jana pavažaje jahony vybar, ale nie chavaje tryvohi za jaho los:
«Heta jaho ŭčynak, heta jahony pohlad na žyćcio. Heta jaho forma supracivu. I ja nie biarusia jaho asudžać. Heta mocny, pryhožy čałaviek, ja jaho viedaju. Ale mnie b chaciełasia, kab jon byŭ žyvy. Bo hety, jak u nas nazyvajuć, «kompleks Navalnaha» — čałaviek idzie litaralna na śmierć… Ja b chacieła, kab jon byŭ žyvy. Ale heta jaho vybar».
Na dumku Aleksijevič, sučasnamu hramadstvu siońnia patrebny inšy typ mužnaści — intelektualny:
«Siońnia bolš patrebnyja hieroi razvažnyja, razumnyja, jakija prapanujuć novyja idei, novaje asensavańnie taho, što z nami było. Siońnia patrebna mienavita heta — mužnaść dumki».
Pra novuju knihu i los pačatych tvoraŭ
Zaraz piśmieńnica pracuje nad knihaj, jakaja pryśviečana transfarmacyi biełaruskaha hramadstva paśla 2020 hoda:
«Heta apaviadańni pra toje, jak biełarusy stanoviacca biełarusami. Jak da ich viartajecca ich mova, viartajecca pačućcio svajoj nacyjanalnaści. Naohuł rozdum ab revalucyi. Moža być, my zanadta… zanadta lubili revalucyi. A jany nie zaŭsiody apraŭdvajuć nadziei, pakolki kroŭ… (Ja nie prychilnica ciapier revalucyj, nie prychilnica kryvi.)
I naohuł rozdum pra žyćcio sučasnych maładych ludziej, jakija vyjšli tady, čaho jany chacieli, jak chacieli, čym siońnia rasčaravanyja».
Aleksijevič taksama zhadała, što da svajho adjezdu ź Biełarusi ŭ jaje ŭ rabocie byli jašče dva maštabnyja prajekty — pra kachańnie i pra staraść. Adnak padziei apošnich hadoŭ źmianili jaje tvorčyja płany. Kali kniha pra śmierć i staraść, mahčyma, budzie skončanaja, to los knihi pra kachańnie zastajecca pad pytańniem:
«Ale ciapier nie viedaju. Z kachańniem niešta składana. Heta takaja tema nievytłumačalnaja, što naŭrad ci ja budu pisać hetuju knihu. A voś pra staraść, pra hety čas, jaki miedycyna nam padaryła, a my nie viedajem, što ź im rabić — pra heta, dumaju, napišu».
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆAleksijevič: Sa mnoj vielmi šmat spračajucca, ale ruskaja mova nievinavataja
«Jon adkazaŭ: Ja nienavidžu chachłoŭ. I ŭsio». Aleksijevič raskazała, ź jakimi ludźmi joj daviałosia havaryć, źbirajučy materyjały dla novaj knihi
Tvor Śviatłany Aleksijevič staŭ krynicaj natchnieńnia dla amierykanskaha fentezi-bestselera
Kamientary
Zpačatku na trasiancy. Usio lepš, čym rasiejskaja!