«Jany ž adzin u adnaho vučacca».
Jak Nazarbajeŭ źmianiŭ Kanstytucyju
U novym vypusku TOKu palitołah Roza Turarbiekava zhadała čas kiravańnia byłoha prezidenta Kazachstana Nursułtana Nazarbajeva. U 1995 hodzie jon inicyjavaŭ źmienu Kanstytucyi krainy, jakaja była pryniataja ŭ 1993-m.
«U hetaj Kanstytucyi byŭ dastatkova mocny instytut parłamientaryzmu. Heta nie zusim była parłamienckaja respublika, ale dastatkova zbałansavanaj była palityčnaja sistema. Kanstytucyja była napisana lohka i prosta»,
— raskazvaje palitołah.
Ale Nazarbajeŭ z metaj uzmacnieńnia prezidenckaj ułady inicyjavaŭ refierendum. Što vielmi nahadvaje padziei, što adbyvalisia ŭ Biełarusi.
«Znajomaja historyja, ci nie tak? Jany ž adzin u adnaho vučacca nasamreč»,
— zaŭvažaje Turarbiekava.
«Jon inicyjavaŭ refierendum, kab napisać svoj lubimy artykuł numar 40. Jon nazyvajecca «Prezident». Tam vielmi šyroka biez praktyčna niejkich abmiežavańniaŭ apisvajucca paŭnamoctvy prezidenta.
Mnie heta Kanstytucyja i hety artykuł nahadvajuć płakaty, što visieli ŭ 1990-ja hady. «Punkt pieršy. Bos zaŭsiody maje racyju. Punkt druhi. Kali bos nie maje racyi, hladzi punkt pieršy».
Akramia hetaha, paśla refierendumu 1995 hoda ruskaja mova atrymała status movy aficyjnaj dakumientacyi.
«Heta była sastupka ruskim, bolšaja častka jakich da taho času ŭžo źjechała», — zaŭvažaje Turarbiekava, jakaja ŭ toj čas była vykładčycaj Kazachskaha dziaržaŭnaha ŭniviersiteta.
U dalejšym u Kanstytucyju ŭnieśli šerah źmien, jakija byli nakiravanyja na jašče bolšaje ŭzmacnieńnie ŭłady prezidenta, praciahnieńnie jaho paŭnamoctvaŭ.
Kazachstan i Rasija
Pa słovach Rozy Turarbiekavaj, «adnosiny Kazachstana i Rasii zaŭsiody nasili harmaničny charaktar, chacia Nazarbajeŭ zaŭždy razumieŭ, nakolki Rasija niebiaśpiečnaja».
Palitołah adznačaje, što palityka Kazachstana ŭ adnosinach da Rasii praduhledžvała razumny bałans u adnosinach i «pastajannuju demanstracyju nie toje što łajalnaści, ale peŭnaj prychilnaści».
Jak tłumačyć Turarbiekava, heta było abumoŭlena tym, što vializnaja miaža pamiž dźviuma krainami — samaja vialikaja suchaputnaja miaža ŭ śviecie — «uvohule nijak nie była abstalavana», pierachody byli praz sto kiłamietraŭ.
«Tamu Nazarbajeŭ zaŭsiody vystupaŭ jak inicyjatar usialakaha kštałtu jeŭrazijskich intehracyjnych prajektaŭ. Pry hetym vybudoŭvaŭ zusim inšyja suviazi», — raskazvaje palitołah i adznačaje, što źniešniuju palityku Nazarbajeva možna nazvać sapraŭdy šmatviektarnaj.
«Jon vybudoŭvaŭ vydatnyja adnosiny z Zachadam. Usimi praŭdami i niapraŭdami dabivaŭsia, kab być pryniatym i raźvivaŭ adnosiny. Jon zrabiŭ Kazachstan pryvabnaj, adkrytaj dla zamiežnych inviestycyj krainaj»,
— havoryć Turarbiekava.
Pa słovach palitołaha, «tam dzie inviestycyi, tam i intaresy». Zamiežnyja krainy, takija, jak ZŠA ci Kitaj, ukłaŭšy surjoznyja inviestycyi ŭ krainu, byli zacikaŭleny ŭ abaronie svaich inviestycyj u «vypadku čaho».
Hladzicie całkam:
Pajšoŭ z žyćcia 32-hadovy Maksim Čarniaŭski — zasnavalnik supołki «Nadakučyŭ nam hety Łukašenka» pačatku 2010-ch22
Kamientary