Ci niebiaśpiečnaja dyjeta ź nizkim utrymańniem soli hetak ža, jak i lišak soli?
Nas dziesiacihodździami pierakonvali, što sol — heta «biełaja śmierć». Ale što, kali dyjeta ź nizkim utrymańniem soli nie mienš niebiaśpiečnaja, čym jaje praźmiernaje spažyvańnie? Novyja daśledavańni staviać pad sumnieŭ zvykłyja rekamiendacyi i prymušajuć pa-novamu zirnuć na samuju papularnuju ŭ śviecie prypravu.
Natryj, klučavy elemient soli, nieabchodny našamu arhanizmu dla padtrymańnia vodnaha bałansu, transparciroŭki kisłarodu i pažyŭnych rečyvaŭ, a taksama dla pieradačy niervovych impulsaŭ. Adnak amal usie narody śvietu spažyvajuć soli ŭdvaja bolš za normu, što škodzić zdaroŭju.
Jak piša BBC, Suśvietnaja arhanizacyja achovy zdaroŭja (SAAZ) rekamienduje abmiežavać spažyvańnie natryju da 2 h na dzień, što adpaviadaje prykładna 5 h soli (adna čajnaja łyžka). Adnak siaredniaje spažyvańnie soli ŭ śviecie, pavodle acenak SAAZ, dasiahaje amal 10,8 h na dzień.
Prablema ŭ tym, što tolki čverć štodzionnaj normy soli my dadajom u ježu sami. Astatniaje — heta «schavanaja sol» u hatovych praduktach: chlebie, sousach, supach, kaŭbasach i navat niekatorych krupach.
Da taho ž, na etykietkach časta paznačajuć utrymańnie natryju, a nie soli, što ŭvodzić u zman. Kab pieravieści natryj u sol, treba pamnožyć ličbu na 2,5 (1 h natryju = 2,5 h soli).
Ryzyki praźmiernaha spažyvańnia soli
Dokazy škody vysokaha spažyvańnia soli pierakanaŭčyja. Lišak soli pryvodzić da zatrymki vady ŭ arhaniźmie, što pavyšaje kryviany cisk. Praciahłaje ŭździejańnie stvaraje nahruzku na arteryi i vyklikaje hipiertaniju.
Pavodle danych SAAZ, hipiertanija źjaŭlajecca pryčynaj 62% usich insultaŭ i 49% vypadkaŭ išemičnaj chvaroby serca. Štohod praźmiernaje spažyvańnie natryju vyklikaje kala 1,89 miljona śmierciaŭ va ŭsim śviecie.
Mietaanaliz 13 daśledavańniaŭ, apublikavanych za 35 hadoŭ, pakazaŭ, što dadatkovyja 5 h soli na dzień pavialičvajuć ryzyku sardečna-sasudzistych zachvorvańniaŭ na 17%, a insultu — na 23%.
Paśpiachovyja nacyjanalnyja kampanii pa źnižeńni spažyvańnia soli ŭ Japonii i Finlandyi pryviali da rezkaha padzieńnia śmiarotnaści ad insultaŭ i chvarob serca (na 80% i 75—80% adpaviedna).
Padčas vaśmihadovaha analizu danych u Anhlii daśledčyki vyjavili, što źnižeńnie štodzionnaha spažyvańnia soli ŭsiaho na 1,4 h, imavierna, pryviało da źnižeńnia kryvianoha cisku. Heta, u svaju čarhu, paspryjała skaračeńniu kolkaści śmiarotnych insultaŭ na 42% i śmiarotnaści ad chvarob serca na 40%.
Bolš śviežaje kliničnaje daśledavańnie 2023 hoda pakazała, što navat adzin tydzień dyjety ź nizkim utrymańniem natryju źnižaje cisk hetak ža efiektyŭna, jak i papularnyja leki ad hipiertanii.
A što nakont niedachopu soli?
Zrazumieła, što źnižeńnie spažyvańnia soli daje stanoŭčy efiekt. Adnak usio čaściej hučyć arhumient, što zanadta nizkaje spažyvańnie soli moža być hetak ža niebiaśpiečnym, jak i praźmiernaje. Niekatoryja navukoŭcy śćviardžajuć, što isnuje J-padobnaja abo U-padobnaja kryvaja ryzyki, dzie niebiaśpiečnyja jak vysokija, tak i vielmi nizkija pakazčyki.
Adzin mietaanaliz vyjaviŭ suviaź pamiž nizkim spažyvańniem soli (mienš za 5,6 h u dzień) i pavyšanaj ryzykaj sardečna-sasudzistych zdareńniaŭ i śmierci. Efiekt byŭ takim ža, jak i pry praźmiernym spažyvańni słoi (bolš za 12,5 h).
Daśledavańnie 2020 hoda pakazała, što strohija abmiežavańni soli paharšali stan pacyjentaŭ z sardečnaj niedastatkovaściu, asabliva siarod maładych ludziej i ź nie biełym koleram skury.
Inšaje bujnoje daśledavańnie z udziełam bolš jak 170 000 čałaviek pad kiraŭnictvam epidemijołaha Endru Miente vyjaviła, što spažyvańnie mienš za 7,5 h soli na dzień źviazana z pavyšanaj ryzykaj sardečna-sasudzistych zachvorvańniaŭ i śmierci ŭ paraŭnańni z «umieranym» spažyvańniem (da 12,5 h na dzień), jakoje istotna pieravyšaje rekamiendacyi SAAZ.
Miente robić vysnovu, što dla kožnaha nieabchodnaha pažyŭnaha rečyva isnuje «załataja siaredzina»: pry vysokich uzroŭniach uźnikaje taksičnaść, a pry nizkich — deficyt.
Sprečki praciahvajucca
Ale nie ŭsie navukoŭcy zhodnyja z hetymi vysnovami. Krytyki, takija jak prafiesar Frančeska Kapučya z Univiersiteta Uorvika, śćviardžajuć, što daśledavańni, jakija pakazvajuć škodu nizkasolevych dyjet, majuć mietadałahičnyja niedachopy: u ich časta ŭdzielničajuć užo chvoryja ludzi, a dla analizu vykarystoŭvajucca nie samyja dakładnyja mietady.
Dadatkovym faktaram, jaki ŭskładniaje situacyju, źjaŭlajecca toje, što ŭpłyŭ spažyvańnia soli na kryviany cisk i zdaroŭje serca adroźnivajecca ad čałavieka da čałavieka — u zaležnaści ad takich faktaraŭ, jak etničnaja prynaležnaść, uzrost, indeks masy cieła, stan zdaroŭja i siamiejnaja historyja hipiertanii. Tamu dla adnych niebiaśpiečna navat umieranaje pavyšeńnie, a dla inšych — tolki krajnija ŭzroŭni.
Da taho ž, dasiahnuć niebiaśpiečna nizkaha ŭzroŭniu spažyvańnia soli (mienš za 3 h) u sučasnym śviecie vielmi składana praź jaje vialikaj kolkaści ŭ apracavanych praduktach.
Što ŭ vyniku?
Niahledziačy na novyja daśledavańni, bolšaść ekśpiertaŭ sychodziacca ŭ tym, što hałoŭnaja pahroza — heta praźmiernaja kolkaść soli, a nie jaje niedachop. Skaračeńnie «schavanaj» soli ŭ hatovych praduktach ličycca najbolš efiektyŭnym šlacham palapšeńnia zdaroŭja na nacyjanalnym uzroŭni.
Niekatoryja navukoŭcy nahadvajuć, što važna taksama źviartać uvahu na ŭvieś racyjon: racyjon bahaty na kalij (harodnina, sadavina, arechi, małočnyja pradukty) źmiakčaje niehatyŭny ŭpłyŭ natryju.
Daśledčyki ŭ pracy 2022 hoda pryjšli da vysnovy, što dla źnižeńnia ryzyki sardečnych zachvorvańniaŭ najlepšym źjaŭlajecca ŭmieranaje spažyvańnie natryju (ad 3 da 6 h u dzień) u paraŭnańni ź nizkim i vysokim. Hałoŭnaja parada — paźbiahać krajnaściaŭ i ŭvažliva čytać etykietki.
Kamientary