Naroščvańnie naturalnaj emali maje stać lepšaj alternatyvaj, čym płomba.
Čałaviečaje cieła, niahledziačy na ŭsiu svaju pryhažość, jak i ŭsio, pabudavanaje evalucyjaj, maje šmat niedachopaŭ. U toj čas jak u akuł novyja zuby vyrastajuć ciaham usiaho žyćcia, darosłyja ludzi atrymlivajuć adzin nabor, jaki pavinien słužyć na praciahu mnohich dziesiacihodździaŭ.
Miks z bahataj cukram dyjety, drennaj hihijeny i nadta darahoha miedyčnaha absłuhoŭvańnia pryvodzić da taho, što 2,5 miljardy čałaviek va ŭsim śviecie pakutujuć ad karyjesu, kali kisłata, jakuju vypracoŭvajuć bakteryi ŭ rocie, raźjadaje ćviorduju emal zuba.
The Economist raspaviadaje, što navukoŭcy z University of Washington prapanujuć mahčymuju alternatyvu tradycyjnym płombam. Heta stvałavyja kletki, zdolnyja pieratvaracca ŭ kletki luboha inšaha typu ŭ arhaniźmie. Daśledčyki śćviardžajuć, što nieŭzabavie moža źjavicca mahčymaść vykarystoŭvać ich dla adnaŭleńnia zubnoj emali naturalnym šlacham.
Pieršym krokam dla navukoŭcaŭ było vyśvietlić, jak mienavita vyrablajecca emal. Heta było nie tak prosta, bo kletki, jakija stvarajuć emal i viadomyja jak amiełabłasty, źnikajuć nieŭzabavie paśla taho, jak darosłyja zuby čałavieka zakančvajuć raści. Kab abyści hetuju prablemu, daśledčyki źviarnulisia da ŭzoraŭ tkanak abartavanych čałaviečych pładoŭ. Ich tkanki ŭtrymlivajuć vialikuju kolkaść funkcyjanujučych amiełabłastaŭ.
Zatym daśledčyki pravieryli, jakija hieny byli asabliva aktyŭnyja ŭ kletkach, jakija vyrablajuć emal. Zubnaja emal składajecca ŭ asnoŭnym z fasfatu kalcyja; to ž hieny, jakija kadujuć białki, pryznačanyja dla źviazvańnia z kalcyjem, byli asabliva aktyŭnymi. Taksama daśledčyki źviarnuli ŭvahu na inšy typ kletak, jaki nazyvajecca adontabłastami. Hetyja kletki ekspresujuć hieny, jakija vypracoŭvajuć dencin — jašče adzin typ ćviordaj tkanki, što znachodzicca pad vonkavaj emallu.
Uzbroiŭšysia hetaj infarmacyjaj, navukoŭcy pravieryli, ci možna «pierakanać» stvałavyja kletki transfarmavacca ŭ amiełabłasty. Kamanda raspracavała kaktejl ź lekaŭ, pryznačanych dla aktyvacyi hienaŭ, jakija vyjaŭlajucca ŭ funkcyjanujučych amiełabłastach. Heta spracavała: skanstrujavanyja amiełabłasty atrymlivali tyja ž białki, što i naturalnyja kletki. A inšy kaktejl prymusiŭ stvałavyja kletki stać adontabłastami.
Sumiesnaje ž kultyvavańnie kletak dało toje, što daśledčyki nazyvajuć arhanoidami — zhustki tkanki ŭ kubku Pietry, jakija imitujuć bijałahičnyja orhany. Arhanoidy z zadavalnieńniem vyrablali chimičnyja kampanienty emali. Najaŭnaść abodvuch typaŭ kletak, zdavałasia, mieła vyrašalnaje značeńnie: kali adontabłasty prysutničali pobač z amiełabłastami, to hieny, jakija kadujuć białki emali, byli macniej vyjaŭlenyja, čym kali amiełabłasty byli ŭ adzinocie.
Na dadzieny momant praca źjaŭlajecca chutčej dokazam mažlivaści novaj kancepcyi, čym pratatypam novaha typu lekavańnia. Nastupnym krokam pavinna stać sproba jašče bolš pavysić vytvorčaść emali z metaj u rešcie rešt pačać kliničnyja vyprabavańni. Nadzieja zaklučajecca ŭ tym, što adnojčy miedyčnyja viersii atrymanych arhanoidaŭ možna budzie vykarystoŭvać u jakaści bijałahičnych impłantaŭ dla rehienieracyi sapsavanych zuboŭ pacyjenta.
Terapija na asnovie stvałavych kletak — nie adzinaja, jakaja rušyć u bok kliničnych vyprabavańniaŭ. Inšy kłas mietadaŭ lekavańnia viadomy jak «bijamimietyčny ramont». Jon uklučaje ŭ siabie adnaŭleńnie karonki zuba z vykarystańniem sintetyčnych białkoŭ, jakija padobnyja da čałaviečaj emali. U adroźnieńnie ad lekavańnia stvałavymi kletkami, białki ŭ hetym vypadku mohuć być uklučanyja ŭ zubnuju pastu, vadkaść dla pałaskańnia rota i navat kropli ad kašlu. Ale sintetyčnyja składy mohuć być mienš tryvałymi, čym naturalnaja čałaviečaja emal.
Spatrebicca čas, kab choć adna z technałohij dajšła da stamatałahičnych kabinietaŭ. Adno pytańnie — nakolki tryvałaj budzie emal, vyrablenaja amiełabłastami; inšaje — jak lepš dastavić stvałavyja kletki ŭ rot pacyjenta. Adnak kamanda adznačaje, što atrymanyja vyniki šmatspadzieŭnyja. Pakul ža luby dantyst skaža vam, što prafiłaktyka lepš za lačeńnie.
Hałoŭny ideołah Biełarusi znajšoŭ u krainie «psieŭdapatryjatyčnyja jačejki» i zaklikaŭ da zmahańnia ź imi «adzinym bajavym kułakom»23
Kamientary