Chłuśnia i reputacyja anłajn. Sučasny amierykanski biestsieler vyjšaŭ pa-biełarusku

Vydaviectva «Januškievič» užo nie pieršy hod u svajoj pracy robić staŭku na biestsielery. Łakalnyja, rehijanalnyja ci navat suśvietnyja. Kali polski aŭtar — to Sapkoŭski i Hžendovič, kali suśvietnaja litaratura — to Roŭlinh, Tołkin, Kinh, Runi. I voś ciapier najśviažejšy z usich biestieleraŭ u ich vydavieckim partfieli — «Jełaŭfejs» Rebeki Kvan u pierakładzie Nasty Karnackaj.

Rebieka Kvan — maładaja zorka amierykanskaj litaratury. Joj 28 hadoŭ, u jejnaj biblijahrafii piać knih i sioleta musić vyjści šostaja. Jana amierykanka kitajskaha pachodžańnia, to-bok maje bijahrafiju, pryvabnuju pa sučasnych mierkach jak dla vydaviectvaŭ, tak i dla čytačoŭ. Pra heta — jak i jakich aŭtaraŭ ciapier vybirajuć redaktary i vydaviectvy, jakija knihi pijarać i prasoŭvajuć, a kaho prymušajuć hibieć u nieviadomaści — i piša Kvan u svaim ramanie. Ale nie tolki.

«Jełaŭfejs» — heta jakasnaje zabaŭlalnaje čytvo. Z detektyŭnaj intryhaj, napružańniem i mistyfikacyjami. Samaje admietnaje ŭ knizie, na moj pohlad, heta nienadziejnaja apaviadalnica, jakaja ździajśniaje napraŭdu kiepski ŭčynak i paśla ŭsimi mahčymymi sposabami siabie apraŭdvaje. Knihu nie nazavieš hłyboka psichałahičnaj, ale Rebieka Kvan jak śled hulajecca ź psichałohijaj hieraini, i nazirać za hetym cikava. U niekatoryja momanty aŭtarka amal što prymušaje vieryć i spačuvać hieraini. 

Druhaja admietnaja rysa knihi — toje, jak zachaplalna i krytyčna-iranična aŭtarka raskazvaje pra amierykanski vydaviecki biznes. «Jełaŭfejs» navat možna nazvać vytvorčym ramanam.

Hierainia nie raz dazvalaje sabie voś takija vykazvańni: «Namahańni aŭtara nie majuć nijakaha dačynieńnia da pośpiechu knihi. Biestsielery vybirajuć. I ty na heta nie maješ upłyvu. Ty prosta atrymlivaješ asałodu ad bonusaŭ, jakija prylatajuć u pracesie.» Albo: «Tvor stanovicca papularnym, bo ŭ niejki momant usie vyrašyli, biez usialakaj na toje pryčyny, što heta budzie chit siezona». Jak tak atrymlivajecca? Čamu? U knizie ŭsio budzie. 

Aŭtarka nie škaduje dla čytačoŭ sakretaŭ vydavieckaj kuchni i davoli biaźlitasnaja da ŭsiaho knižnaha śvietu. Siarod inšaha, jana padymaje rasavyja pytańni ŭ amierykanskaj litaratury. I kali vam padajecca, što hetyja temy ad nas daloka, to možna prosta kryšačku źmianić rakurs. Zamiest pytańnia «Ci mohuć biełyja aŭtary pisać pra hierojaŭ-kitajcaŭ i histaryčnyja padziei ŭ Kitai?» možna zadać takija: «Ci mohuć tyja, chto nie byŭ u Biełarusi ŭ 2020-m, pisać pra pratesty? Ci mohuć tyja, chto nie maje turemnaha dośviedu pisać pra biełaruskija turmy? Ci mohuć tyja, chto vyjechaŭ, pisać pra tych, chto zastajecca ŭ Biełarusi?» 

Pra siužet składana raskazać biez spojleraŭ, ale adzin ja sabie dazvolu, bo pra jaho amal što naŭprost skazana na vokładcy, u ahladach knihi jon taksama pryhadvajecca. Jość dźvie maładyja piśmieńnicy (napraŭdu vielmi maładyja, im niama 30): adna paśpiachovaja, druhaja — nie. Pieršuju zavuć Afina Lu, i ŭ jaje ŭžo niekalki knih za śpinaj. Jana kitajskaha pachodžańnia, zahadkavaja, pryhožaja, bahataja. Druhuju aŭtarku zavuć Džunipier Chejvard. Jana zvyčajnaja amierykanka, jakaja taksama maryć być paśpiachovaj piśmieńnicaj, ale jejny pieršy i pakul adziny raman akazaŭsia pravalnym. Afina i Džun razam vučylisia ŭ Jeli i ź niejkaje pryčyny praciahvajuć kamunikacyju. Ale heta dakładna nie siabroŭstva. Adzinaja ahulnaja tema dla ich — piśmieńnictva, takoje roznaje dla kožnaj. Džunipier poŭnaja zajzdraści i šmat razvažaje pra toje, dla čaho jana patrebnaja Afinie.

«Ja razumieju jaje śviet, ale ja nie pahroza, a jaje dasiahnieńni nastolki niedasiahalnyja dla mianie, što jana nie saromiejecca vychvalacca pierada mnoj pieramohami. Chiba nie kožny z nas choča mieć siabra, jaki nikoli nie pastavić pad sumnieŭ tvaju pieravahu, bo zahadzia viedaje, što heta bieznadziejnaja sprava? Chiba nie kožnamu z nas patrebien niechta, chto voźmie na siabie rolu baksiorskaj hrušy?»

U adzin ź viečaroŭ jany zamiest taho, kab vypić u bary i razyścisia, praciahvajuć viečar u kvatery Afiny, piakuć pankiejki. Adnym ź ich Afina padavicca i Džun nie zmoža joj dapamahčy. Afina hinie, a Džun, nie hledziačy na šok, jašče da pryjezdu palicyi i miedykaŭ, pakładzie ŭ svaju torbu rukapis novaha ramana pryjacielki. Pra jaki, jak jana dumaje, nichto nie viedaje, bo Afina nikoli nikomu nie raskazvała pra toje, nad čym pracuje. 

Nakolki heta była hatovaja kniha, što ŭ joj dapisała Džun, u jakich abstavinach i čamu Afina pakazała rukapis, my daviedvajemsia ad Džunipier, bo mienavita jana raskazvaje nam hetuju historyju. Jak i pra pryncypy pracy Afiny, pra toje, chto ŭ kaho kraŭ historyi i što ŭvohule možna ličyć kradziažom. I, naturalna, pra toje, što adbyłosia ŭ kvatery Afiny ŭ dzień trahiedyi. Apaviadalnica pastupova mianiaje akcenty i svajo staŭleńnie da učynkaŭ — ułasnych i inšych hierojaŭ. Pakrysie da ciabie prychodzić razumieńnie, što ŭsio mahło być zusim nie tak.

Tekst byccam by vielmi prosty. Ale kali paśla pračytańnia praciahvaješ dumać pra charaktar hieraini i jejnuju reprezientacyju ŭ tekście, razumieješ, jak pa-majstersku aŭtarka pieradaje ŭnutrany manałoh Džun, apantanaść piśmieńnickaj słavaj i apraŭdańni niesumlennych ŭčynkaŭ na šlachu da jaje. I heta nie stolki pra amierykanski vydaviecki śviet, kolki pra fanatyčnaść. Pra čałavieka, jaki idzie da svajoj mety nasupierak usiamu, i pry hetym šmat pakutuje — ad adzinoty, zajzdraści, ckavańnia. 

«…piśmieńnictva davała mnie pryčynu žyć. I jakoj by vartaj žalu jano mianie ni rabiła, ja budu čaplacca za hetuju mahiju da kanca svaich dzion».

«Piśmieńnictva — heta najbližejšaja da sapraŭdnaha čaraŭnictva reč. Piśmieńnictva — heta stvareńnie niečaha ź ničoha, jano adčyniaje dźviery ŭ inšyja suśviety. Piśmieńnictva daje tabie siłu stvaryć ułasny śviet, kali realny nadta mocna ranić».

Heta vielmi sučasnaja kniha. I nie tolki tamu, što jana vyjšła ŭsiaho dva hady tamu. Jana poŭnaja sučasnych realij: tvitar, sacyjalnyja sietki, dumskrolinh, šytpościnh, kultura admieny… Na staronkach bahata imionaŭ sučasnych publičnych asob — ad Styviena Kinha i Sali Runi da Tejłar Śvift i Trampa. 

«Jak i Tejłar Śvift, ja nie źbirałasia stanavicca biełaj Barbi-šavinistkaj. Ja vidavočna nie trampistka — ja hałasavała za Bajdena! Ale kali hetyja ludzi špurlajuć u mianie hrošy, niaŭžo z majho boku niapravilna ich brać? Niaŭžo my nie pavinny radavacca vymańvańniu hrošaj u rasisckich kałhaśnikaŭ, kali jość takaja nahoda?»

«Jełaŭfejs» jašče i pra toje, jakoje miesca sacyjalnyja sietki i anłajn-prastora zajmajuć u ciapierašnim žyćci na Zachadzie — i ŭ asabistym, i ŭ prafiesijnym. Tvitar — heta ŭsiaho tolki tvitar? Ci heta instrumient, jaki moža zrabić čałaviekam znakamitym i adnačasova — zrujnavać jaho reputacyju? Što ciapier realnaje žyćcio, dzie jano? 

«Ale tvitar — heta realnaje žyćcio, jon bolš realny, čym samo realnaje žyćcio, bo mienavita ŭ hetaj prastory isnuje sacyjalnaja ekanomika vydavieckaj spravy, bo ŭ industryi niama alternatyvy. U afłajnie ŭsie piśmieńniki — biezabličnyja, hipatetyčnyja istoty, jakija pišuć słovy ŭ adryvie adzin ad adnaho».

«Anłajn možna pasłać nachier Styviena Kinha. Anłajn možna daviedacca, što ciapierašniaja litaraturnaja zorka nastolki prablemnaja, što ŭsie jaje tvory varta admianić nazaŭždy. Reputacyja vydaviectva budujecca i rujnujecca ŭ režymie anłajn». 

Rašeńni i ŭčynki Džun ździŭlajuć. Ździvić jana i naprykancy. Ci zdoleje jana spynicca?..

Rebieka Kvan. Jełaŭfejs. — Varšava: Januškievič, 2025. Pierakład z anhlijskaj — Nasta Karnackaja

• 1
• 1
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0