Anton čatyry hady chavaŭsia ad łukašystaŭ u rodnych Baranavičach — zatrymali, kali vyrašyŭ zdać na pravy
Budaŭnik Anton Chramiela adkidvaŭ hranaty na pratestach u Baranavičach, a potym čatyry hady chavaŭsia ad siłavikoŭ u rodnym horadzie. 31-hadovy mužčyna raskazaŭ «Našaj Nivie», jak jamu heta ŭdavałasia i čamu nie varta dumać, što ŭ 2025-m represii sucišylisia. Chłopiec ni pra što nie škaduje: «U bresckim SIZA nam papadała hazieta «Biełaruś siehodnia». I tam całkam surjozna pišuć, što palaki nabirajuć vadu ŭ tazik i myjuć joj nohi, a potym joj ža myjuć posud. U takija momanty razumieješ — nie darma ja siadžu! Ja vychodziŭ dziela taho, kab majmu synu nikoli ŭ žyćci nie daviałosia čytać takich haziet».
«Bajsoł» adkryŭ zbor, kab dapamahčy Antonu i jaho siamji ŭładkavacca ŭ zamiežžy — paŭdzielničać možna tut.
«Sudździa kaža — maŭlaŭ, paščaściła tabie, Chramiela»
Letam 2020-ha Anton Chramiela viarnuŭsia ŭ rodnyja Baranavičy z vachty ŭ Rasii. Mužčyna pracavaŭ tam z 2014-ha — u tym hodzie, uspaminaje jon, pracy na budoŭlach u Biełarusi pamienieła, i daviałosia šukać ščaścia ŭ Rasii.
8 žniŭnia 2020-ha Anton pryjechaŭ u Baranavičy, i ŭžo 9 žniŭnia vyjšaŭ na paślavybarčy pratest. Kali ŭ pratestoŭcaŭ palacieli dymavyja i śvietłašumavyja hranaty, chłopiec pačaŭ ich reflektorna adkidać u bok, i adna z hranat vybuchnuła prosta ŭ jaho rukach. Halonku jamu prastrelili humavymi kulami.
«Askiepki hranaty trapili ŭ pavieka i bryvo. Taksama byŭ vielmi mocny termičny apiok, spačatku bajaŭsia, što śled zastaniecca na ŭsio žyćcio. Usia ruka była čyrvonaja, na joj źjaviŭsia vialiki puchir», — uspaminaje Anton.
Na tym mitynhu jaho zatrymali i źbili ŭ aŭtazaku, dalej Anton atrymaŭ piać sutak aryštu. 16 žniŭnia chłopiec znoŭ pajšoŭ na pratesty, a dalej pajechaŭ pracavać na vachtu ŭ Rasiju.
Ale ž jon pamiataŭ pra padziei 9 žniŭnia:
«Pakolki ja adkidvaŭ hranaty, aścierahaŭsia, što na mianie zaviaduć kryminałku, chacia jany mianie i adpuścili tady. Adzinaje, što kali sudździa pryjechała davać mnie piać sutak, u pakoj zajšoŭ kanvair i prynios stos papier — skazaŭ, što ŭ jaho dapaŭnieńnie pa Chramielu.
Jany tady ŭžo zapisali ŭ siabie ručkaj, što mnie dajuć piać sutak. Dyk sudździa i kaža — maŭlaŭ, paščaściła tabie, Chramiela. Heta byŭ znak, što bolš mnie, mahčyma, ščaścić nie budzie».
Praź niekalki miesiacaŭ Anton paznajomiŭsia sa svajoj ciapierašniaj žonkaj, taksama žycharkaj Baranavičaŭ, a paźniej pierabraŭsia da jaje žyć. Na vachty jon bolš nie jeździŭ, tamu daviałosia šukać pracu ŭ rodnym horadzie. Treba ž było i zabiaśpiečvać siamju: u Antona naradziŭsia syn, a ŭ jaho žonki było jašče dva dziciaci ad pieršaha šlubu.
«Niaŭžo jany nie viedajuć, što ja ažaniŭsia i ŭ mianie naradziŭsia syn?»
Jašče zadoŭha da šlubu pryjšło razumieńnie — zdahadki pra kryminałku niebiespadstaŭnyja. 9 žniŭnia, kali chłopca zatrymali, za kratami jon apynuŭsia razam z bratam, i taho brata HUBAZik pačaŭ vyklikać na hutarki. Štoraz na takich vyklikach siłaviki cikavilisia Antonam, bo mieli videa ź im z pratestaŭ. Taksama ŭ Chramieli byli siabry-siłaviki, jakija padkazvali, što HUBAZiK im cikavicca.
Daviałosia pierajści na bolš utojlivy ład žyćcia:
«Kali ja pryjechaŭ z Rasii, my aformili sim-kartu na žonku. Pracavaŭ na budoŭli nieaficyjna. Na takoj pracy lepš płacili, ale bolš važna, što da šmat kaho z maich znajomych pryjazdžali mienavita pa miescy pracy».
Anton imknuŭsia nie chadzić tudy, dzie jaho mahli zatrymać, ale ličyŭ, što zvyčajny patrulny viedać jaho nie budzie. Jamu pieradavali kantakt śledčaha i prasili źviazacca, ale mesendžary ŭ Chramieli byli na rasijskim numary — atrymlivałasia zrabić vyhlad, što jon ciapier nie ŭ Biełarusi.
5 lutaha 2022-ha, niahledziačy na žadańnie nie śviacicca, Anton pabraŭsia aficyjnym šlubam sa svajoj ciapierašniaj žonkaj. Tym časam siłaviki nie źnižali ŭzrovień uvahi da jaho:
«Milicyja pryjazdžała pa adrasie, dzie ja žyŭ u dziacinstvie i adkul užo daŭno vyjechaŭ. Usie čatyry hady, pakul ja chavaŭsia, jany pryjazdžali tolki na miesca majoj rehistracyi. Vielmi dziviŭsia — jak ža ŭ ich usio nie źviazana? Niaŭžo jany nie viedajuć, što ja ažaniŭsia i ŭ mianie naradziŭsia syn? A jany ŭsio chadzili da majoj babuli, dzie ja prapisaŭsia ciaham hetaha času.
U 2024-m jany vyklikali na hutarku maju žonku. Jana im skazała, što my razvodzimsia: maŭlaŭ, ja pajechaŭ žyć u Rasiju i kinuŭ jaje ź dziećmi. Usio heta jana kazała śpiecyjalna, kab jany nie jechali da nas dachaty».
Pa danych Antona, cikavilisia im nie šarahovyja baranavickija hubazikaŭcy — jaho spravu vioŭ Śledčy kamitet. Chłopiec adznačaje, što siłaviki nie paviedamlali pra zaviedzienuju kryminałku, a prosta pryjazdžali z vobšukam da jaho babuli i vyklikali na nieaficyjnyja hutarki jaho brata
Sam Anton spadziavaŭsia, što paśla vybaraŭ-2025 Łukašenka, pa jaho słovach, «sucišycca i adstanie ad usich». Ale represii 2025-ha hoda chłopiec apisvaje jak «novuju chvalu».
«Pryjšła papiera, što kryminałku ŭ dačynieńni da mianie zakryli praz «adsutnaść składu złačynstva»
U 2024-m aściarohi Antona datyčna kryminałki paćvierdzilisia:
«Žonku vyklikali na dopyt. Jana pajšła tudy, ja na ŭsiaki vypadak uziaŭ dzicia i źjechaŭ u viosku. U hety ž čas vyklikali majho brata.
Usie čatyry hady jany pakazvali bratu zdymki z pratestaŭ, dzie ja stajaŭ anfas. I ŭ červieni 2024-ha, kali žonku z bratam vyklikali, jany skazali [siłavikam], što na fota nie ja. Praz tydzień-dva paśla taho, jak jany schadzili da taho śledčaha, pryjšła papiera, što kryminałku ŭ dačynieńni da mianie zakryli praz «adsutnaść składu złačynstva».
Taja kryminalnaja sprava była zaviedzienaja pa 342-m artykule KK, častcy pieršaj («Arhanizacyja i padrychtoŭka dziejańniaŭ, jakija hruba parušajuć hramadski paradak»). Anton uspaminaje, što toje zakryćcio kryminałki zrabiła jaho mienš pilnym — maŭlaŭ, represii sucišylisia.
Pakolki žyćcio stała bolš spakojnym, Anton z žonkaj vyrašyli pajści vučycca na pravy — u siamji jość małyja dzieci, i tamu treba mieć mašynu. Advučylisia biez prablem. Ale ŭ lutym 2025-ha, kali pryjšoŭ čas ekzamienu, Antonu zdać jaho nie ŭdałosia.
«Kali my z hrupaj zapaŭniali ankiety, mianie vyklikali ŭ fatastudyju. Ja zajšoŭ, mianie tam čakaŭ apieratyŭnik, jon paprasiŭ prajści ź im. Dalej užo ŭsio było zrazumieła», — uspaminaje jon zatrymańnie.
U telefonie chłopca znajšli padpisku na «ekstremiscki» akaŭnt — Anton kaža, što hetaj hrupy ŭ jaho nie było. Za tuju padpisku chłopca adpravili ŭ IČU na dziesiać sutak. A pakul apieratyŭnik afarmlaŭ zatrymańnie, jamu niekalki razoŭ zvanili: siłavik kazaŭ u tych hutarkach, što afarmlaje čałavieka pa kryminalnym artykule 342, chacia na toj čas u Antona nie było i administratyŭnaha artykuła.
Praz dvaccać sutak u baranavickim IČU Antona, užo z abvinavačvańniem pa kryminalnym artykule, adpravili ŭ brescki SIZA. Havorka znoŭ išła pra artykuł 342 — toj samy, kryminałku pa jakim zakryli ŭ 2024 hodzie.
«Kali ja byŭ u bresckim SIZA, mianie zaviali ŭ kabiniet, kab pastavić na prafulik. Tam była cikavaja schiema. Jość niekalki vidaŭ prafuliku, i ludziej z palityčnym prafulikam paznačajuć žoŭtym koleram. I voś u toj schiemie było vielmi-vielmi šmat žoŭtych tabličak, to-bok było bačna, što palityčnych siadzić šmat.
I kali my pa kalidorach chadzili na špacyr, vielmi redka traplalisia kamiery, dzie nie było b žoŭtych birak».
U śledčaha, kaža Anton, byli kadry, na jakich jon adkidvaŭ tyja hranaty 9 žniŭnia, ale sistema raspaznavańnia tvaraŭ nie spracoŭvała, i ad Antona patrabavali samomu pryznacca, što na fota jon. Byŭ i psichałahičny cisk, i źbićcio. Ale chłopiec paćvierdziŭ, što na tych kadrach sapraŭdy jon, tolki paśla taho, jak siłaviki pryhrazili adpravić za kraty jaho žonku.
«Syn płakaŭ: tata, ty bolš nikoli nie źjedzieš ad nas?»
28 maja 2025-ha Antonu prysudzili dva hady chimii z nakiravańniem. Jon kaža, što razumieŭ — u siłavikoŭ mohuć być na jaho i inšyja videa, to-bok jon nie ŭ biaśpiecy.
Daviałosia pryniać rašeńnie pra emihracyju. Jano było składanym jašče i tamu, što ŭ siamji amal nie zastałosia hrošaj — šmat pajšło na niadaŭni ramont i na advakata dla Antona:
«Chacia hrošaj i nie było, ale, napeŭna, nas padšturchnuła źjechać žadańnie być razam i strach, što nas mohuć razłučyć jašče na vielmi praciahły čas.
Hałoŭnym faktaram, napeŭna, stała toje, što małodšy syn vielmi da mianie pryviazany. Kali mianie pasadzili, usie try miesiacy majoj adsutnaści jon štodzień pytaŭsia, dzie ja, płakaŭ pa načach. A kali ja viarnuŭsia, jon sa ślaźmi i dryžačym hołasam spytaŭ: tata, ty bolš nikoli nie pajedzieš ad nas? I my vyrašyli, što heta znak».
Jašče adnym znakam dla siamji było vyzvaleńnie Siarhieja Cichanoŭskaha. Natchnionyja, Anton z žonkaj vyrašyli źviarnucca ŭ «Bajsoł» pa evakuacyju, i 5 lipienia apynulisia ŭ Litvie.
Chłopiec ni pra što nie škaduje:
«U bresckim SIZA my vypisvali hazietu «Biełaruś siehodnia», prosta kab možna było choć niešta čytać. I tam całkam surjozna pišuć absalutnuju łuchtu, što palaki nabirajuć vadu ŭ tazik i myjuć joj nohi, a potym joj ža myjuć posud. U takija momanty razumieješ — nie darma ja siadžu! Ja vychodziŭ dziela taho, kab majmu synu nikoli ŭ žyćci nie daviałosia čytać takich haziet».
«Bajsoł» adkryŭ zbor, kab dapamahčy Antonu i jaho siamji ŭładkavacca ŭ zamiežžy — paŭdzielničać možna tut.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ«Ja byŭ u takoj dupie, ale pahladzicie na mianie». Staŭki daviali biełarusa da dna — jon raskazvaje, jak vybraŭsia nazad
«Ja chaču spraviadlivaści — i dla žančyn, i dla siabie». Ščyraja hutarka z Andrejem Stryžakom pra skandał z dykpikami, zaležnaści i budučyniu
Śmierci niama. Jak režysiorka Darja Žuk stała maci, a praz paŭtara hoda pachavała svajo dzicia
Ciapier čytajuć
Vialikaja hutarka z Franakam Viačorkam — pra kruhły stoł z Łukašenkam, pamyłki, chejtaraŭ i hałoŭnaje dasiahnieńnie11
Kamientary
Ni Łojka, ni Šrajbman, ni Kavaleŭski nie śćviardžali, što represii skončylisia.
Ale jany dakładna viedajuć adno: ludziej treba vyzvalać.
I kali dziela hetaha daviadziecca iści na kampramis — heta varta taho.