Цягам стагоддзяў у многіх культурах сыны лічыліся больш пажаданымі за дачок. Але гэтая тэндэнцыя паступова змяняецца: ва ўсім свеце ўсё больш бацькоў прызнаюць — дачка не менш, а часам і больш жаданая, чым сын.
З натуральнага пункту гледжання на кожныя 100 дзяўчынак прыпадае прыкладна 105 хлопчыкаў — так эвалюцыя «кампенсуе» больш высокі ўзровень смяротнасці сярод мужчын.
Аднак, як піша The Times, з 1980-х гадоў, калі ў многіх краінах шырока распаўсюдзіліся даступныя ўльтрагукавыя даследаванні, сітуацыя змянілася. Бацькі, асабліва ў Азіі, пачалі масава пазбаўляцца ад жаночых эмбрыёнаў. У выніку, згодна з падлікамі, з 1990 года ва ўсім свеце нарадзілася на 21,6 мільёна дзяўчынак менш, чым павінна было б.
Самыя выразныя прыклады — Кітай і Індыя, дзе «адсутныя дзяўчынкі» сталі не толькі дэмаграфічнай, але і сацыяльнай праблемай. У сярэдзіне 1990-х у Паўднёвай Карэі на 100 дзяўчынак прыпадала ўжо 117 хлопчыкаў. У кітайскіх вёсках нават узнік феномен «пакалення нежанатых мужчын».
Трэнд разварочваецца
Але цяпер усё змяняецца. Паводле аналізу газеты The Times, у 2025 годзе колькасць так званых «згубленых дзяўчынак» («missing girls») ва ўсім свеце складзе каля 107 000 — у сем разоў менш, чым у 2000 годзе (тады гэтая лічба дасягала 806 000).
Паўднёвая Карэя паказвае найлепшы прагрэс: зараз тут нараджаецца 105 хлопчыкаў на 100 дзяўчынак — гэта ў межах натуральных лічбаў. У сярэдзіна 1990-х тут суадносіны былі 117 на 100 на карысць хлопчыкаў. Нават у Кітаі і Індыі паказчыкі знізіліся: да 111 і 107 хлопчыкаў на 100 дзяўчынак адпаведна.
Еўрапейскія краіны таксама дэманструюць прыкметы змены стаўлення да сыноў. Даследаванне 2023 года, праведзенае ў Бельгіі, Чэхіі, Эстоніі, Францыі, Германіі, Венгрыі, Літве і Польшчы, паказала: многія бацькі радзей планавалі другое дзіця, калі першае было дзяўчынкай, што сведчыць аб тым, што яны хацелі менавіта дзяўчынку.
Цікавыя зрухі і ў ЗША. Там, дзе дазволена выбіраць пол эмбрыёна падчас ЭКА, жанчыны ўсё часцей выбіраюць дзяўчынак. А ў Японіі — краіне з доўгімі традыцыямі патрыярхальнага сямейнага ладу — цяпер 75% пар, якія хочуць мець толькі адно дзіця, аддаюць перавагу дачцэ. У 1982 годзе гэты паказчык быў меней за палову.
Чаму менавіта дзяўчынкі?
Прычыны зменаў розныя. У развітых краінах дочак часта ўспрымаюць як больш чуллівых і адказных. У Кітаі бацькі ўсё часцей баяцца, што сын застанецца самотным сярод мільёнаў нежанатых мужчын.
У Вялікабрытаніі хлопцы трапляюць у сацыяльныя «групы рызыкі»: колькасць мужчын ва ўзросце 16—24 гадоў, што не вучацца і не працуюць, з 2020 года вырасла на 40%. Для дзяўчат гэты рост складае толькі 7%. Многія робяць выснову: дачка — больш надзейны выбар.
У Бангладэш і ў краінах Афрыкі на поўдзень ад Сахары бацькі таксама ўсё часцей кажуць, што ім важная не столькі «працяг роду па мужчынскай лініі», колькі раўнавага і гармонія ў сям’і. Гэты глабальны паварот можа стаць адной з самых цікавых сацыяльных змен XXI стагоддзя.
Каментары
У кожным разе феміністкі нешта не крычаць пра мізандрыю.