Sakretny kanał abmienu pałonnymi pamiž Rasijaj i Ukrainaj. Nieviadomyja raniej detali apieracyi
Ukraina i Rasija praviali adzin z najbujniejšych abmienaŭ vajennapałonnymi ŭ Jeŭropie z časoŭ Druhoj suśvietnaj vajny. Z pačatku poŭnamaštabnaj vajny jany ŭžo viarnuli bolš za 10 000 čałaviek — praktyka, amal biesprecedentnaja ŭ sučasnych kanfliktach. Jak heta atrymałasia realizavać?
Jak piša The Wall Street Journal, najbujniejšaja ŭ Jeŭropie chvala abmienaŭ pałonnymi z časoŭ Druhoj suśvietnaj vajny pačałasia z vypadkovaj znachodki: ukrainski sałdat dastaŭ z kišeni zabitaha rasijskaha aficera telefon.
Pryłada trapiła da bryhadnaha hienierała Dźmitryja Usava, namieśnika kiraŭnika Hałoŭnaha ŭpraŭleńnia raźviedki Ukrainy, jaki niadaŭna straciŭ dvuch svaich ludziej u bajach na paŭnočny zachad ad Kijeva. Na toj momant prajšło try tydni z pačatku rasijskaj ahresii, i telefon staŭ mahčymaściu viarnuć cieły zahinułych.
Kadravy aficer raźviedki Usaŭ prahledzieŭ telefonnuju knihu zahinułaha i nacisnuŭ «patelefanavać» kantaktu, čyje zvanki śviedčyli ab tym, što heta moh być rasijski kamandzir na pieradavoj.
«Vaš aficer miortvy», — skazaŭ jon źbiantežanamu rasijaninu paśla taho, jak pradstaviŭsia. Zatym dasłaŭ paviedamleńnie z fotazdymkam cieła i prapanavaŭ uhodu: cieły vašych za našych.
Toje, što adbyłosia paśla, pieratvaryłasia ŭ adzin z najbolš niezvyčajnych epizodaŭ najbujniejšaj vajny ŭ Jeŭropie z 1940-ch: sieryju abmienaŭ, jakija pačalisia ź niekalkich zahinułych, ale pastupova vyraśli ŭ rehularny handal sotniami pałonnych, mnohija ź jakich byli źniasilenyja, ledź trymalisia na nahach i nahadvali žyvych škiletaŭ.
Jak adznačaje vydańnie, niahledziačy na praciahły kanflikt i tupik na pieramovach, abodva baki nazyvajuć svoj nieaficyjny kanał abmienu pałonnymi, jakim niepasredna kirujuć aficery vajennaj raźviedki, efiektyŭnym i prafiesijnym, a vajennyja historyki adznačajuć, što padobnaja zładžanaść i rytmičnaść padčas bajavych dziejańniaŭ — vyklučnaja źjava.
Dla paraŭnańnia: SSSR trymaŭ niamieckich pałonnych hadami paśla Druhoj suśvietnaj, i niekatoryja byli vyzvaleny tolki ŭ 1956 hodzie. ZŠA i Paŭnočny Vjetnam pačali rehularnyja abmieny pałonnymi tolki ŭ 1973-m, praz dva dziesiacihodździ paśla pačatku ŭdziełu amierykancaŭ i paśla praciahłaha mirnaha pracesu. Iran i Irak, čyja vajna skončyłasia ŭ 1988 hodzie, adpuścili apošnich pałonnych tolki za try dni da pačatku amierykanskaha ŭvarvańnia ŭ Irak u 2003 hodzie.
Kab zrazumieć, jak dva varahujučyja baki zdoleli adkłaści ŭbok roznahałośsi dziela viartańnia svaich vajennapałonnych, žurnalisty The Wall Street Journal pahutaryli bolš čym ź dziasiatkam ukrainskich, rasijskich i jeŭrapiejskich čynoŭnikaŭ, naviedali punkty abmienu na linii frontu i miescy ŭtrymańnia pałonnych pa ŭsioj Ukrainie. Jany taksama pabyvali ŭ padvale kijeŭskaha ofisa vajennaj raźviedki, jaki źjaŭlajecca centram apieracyj pa pošuku sałdat, zachoplenych Rasijaj.
Vytoki: Minsk, 2014
Pačatak kanału dla abmienu vajennapałonnymi byŭ zakładzieny bolš za dziesiać hadoŭ tamu ŭ «Prezident-hateli» ŭ Minsku.
U 2014 hodzie Ukraina sprabavała viarnuć uschodnija terytoryi, zaniatyja prarasijskimi bajevikami. Pad ciskam zachodnich lidaraŭ urad pahadziŭsia na pieramovy, kab vyrašyć palityčnyja, ekanamičnyja i kulturnyja sprečki.
Pavodle šviejcarskaha dypłamata Toni Fryša, jaki kuryravaŭ sustrečy, baki spračalisia litaralna pa kožnym pytańni, adnak atrymałasia padrychtavać hlebu dla sieryi nievialikich abmienaŭ pałonnymi, jakija adbylisia ŭ kancy 2014 i pačatku 2015 hoda.
Pieramovy byli ciažkimi, časam, jak zhadvaŭ Fryš, «nahadvali handal na rynku ŭ Maroka», ale ŭ vyniku ŭdałosia abmianiać kala 600 čałaviek.
U 2022 hodzie, napiaredadni ŭvarvańnia, praces spyniŭsia, i paśla pačatku vajny suviaź daviałosia adnaŭlać z nula.
Vialikaja hulnia
Praź mienš čym miesiac paśla pačatku ŭvarvańnia bryhadnaha hienierała Usava vyklikali ŭ ofis kiraŭnika HUR Kiryły Budanava: ukrainskaja vajennaja raźviedka nie mieła sposabaŭ vyjści na suviaź z rasijskimi kalehami.
Staryja kanały byli začynieny, novyja sproby pravalvalisia. «Davieru nie było. Bajavyja dziejańni išli pad Kijevam, i treba było schilić ich da abmienu», — uspaminaŭ Budanaŭ. — «Ale my nie vieryli adno adnamu».
U hetaj situacyi kitajski telefon Xiaomi ŭ rukach Usava staŭ redkim kanałam dla adnaŭleńnia suviazi. U razmovach z rasiejcami Usaŭ redka vykarystoŭvaŭ svoj pazyŭny «Stajer» (marafoniec) i svajo sapraŭdnaje imia. Jon nikoli nie paviedamlaŭ svoj numar telefona.
Praz dva miesiacy paśla pačatku vajny Rasija raskryła imia surazmoŭcy sa svajho boku — hienierał-lejtenant HRU Alaksandr Zoryn, jaki byŭ asnoŭnym kantaktam Rasii ŭ Livii, pradstaŭlaŭ Maskvu na pieramovach pa Siryi ŭ Ženievie i navat prynosiŭ žurnalistam picu. Usaŭ apisaŭ 56-hadovaha Zoryna, jaki starejšy za jaho na 12 hadoŭ i naradziŭsia ŭ savieckaj Ukrainie, jak adkrytaha i pramoha čałavieka.
«Toje, jak jon havaryŭ i abmiarkoŭvaŭ rečy, adpaviadała jaho hienieralskamu zvańniu», — skazaŭ Usaŭ. «Jon byŭ na hałavu vyšejšy za tych, z kim ja razmaŭlaŭ da hetaha momantu».
Hetaja razmova z Zorynam stała pačatkam praciahłych pracoŭnych adnosin, jakija natchnili Usava ŭziać na siabie novuju rolu pieramoŭščyka.
Ukrainski hienierał vučyŭsia niepasredna ŭ pracesie, raźbirajučysia ŭ składanaj łahistycy biaśpiečnaj arhanizacyi abmienu i źviartajučysia pa parady da Džonatana Paŭeła — ciapierašniaha daradcy pa nacyjanalnaj biaśpiecy Vialikabrytanii, jaki kaliści dapamoh spynić kanflikt u Paŭnočnaj Irłandyi.
Pa słovach Usava, jon pračytaŭ kopiju dysiertacyi Zoryna, u jakoj, pavodle jaho słoŭ, apisvaŭsia dośvied viadzieńnia pieramoŭ pa kanfliktach na Blizkim Uschodzie.
«Kali ja heta pračytaŭ, to zrazumieŭ, jak mahu naładzić ź im pracoŭnyja adnosiny», — adznačyŭ Usaŭ.
Sustreča hienierałaŭ
Praź miesiac ukrainski hienierał nakiravaŭsia ŭhłyb terytoryi, padkantrolnaj rasijskim vojskam, kab asabista sustrecca z Zorynam u razburanym Maryupali. Jaho supravadžali dva rasijskija branieviki «Tyhr», a nad jaho aŭtamabilem raźvivaŭsia bieły ściah.
Pavodle słoŭ čałavieka, jaki prysutničaŭ tam, u toj dzień Usaŭ pacisnuŭ ruku Zorynu, jakoha akružali čatyry rasijskija aficery, i sieŭ nasuprać jaho za stoł u kanfierenc-zale za horadam. U vyniku pieramovaŭ 2 500 ukrainskich abaroncaŭ Maryupala ŭ mai 2022 hoda pahadzilisia na kapitulacyju, paśla čaho pačalisia pošuki mižnarodnych pasiarednikaŭ dla ich viartańnia.
Kijeŭ šukaŭ krainu, jakaja mahła b stać pasiarednikam u abmienie, ale Šviejcaryja, jakaja sadziejničała ŭ abmienie pałonnymi padčas kanfliktu na Danbasie, ciapier była ŭ śpisie niedružalubnych Maskvie krain za dałučeńnie da jeŭrapiejskich sankcyj. Zamiest hetaha jon źviarnuŭsia da Katara, Saudaŭskaj Aravii i Turcyi.
U vieraśni 2022 hoda Turcyja praviała najbujniejšy abmien z pačatku vajny: Ukraina atrymała piać svaich kamandziraŭ, a Rasija — prarasijskaha palityka Viktara Miedviedčuka. Saudaŭskaja Aravija i Katar taksama ŭklučalisia ŭ pieramovy.
Novaja infrastruktura
Ź ciaham času pieršyja abmieny pryviali da stvareńnia novaj infrastruktury. U zialonym rajonie Kijeva, pobač z chipstarskimi kaviarniami i sałonami pryhažości, nieprykmietny trochpaviarchovy budynak staŭ Kaardynacyjnym štabam HUR pa spravach vajennapałonnych.
Na vierchnim paviersie Usaŭ i jaho padnačalenyja rehularna sustrakajucca ź siemjami pałonnych u kanfierenc-zale. U padvale analityki daśledujuć rasijskija sajty i sacsietki ŭ pošukach infarmacyi pra miescaznachodžańnie i stan pałonnych. Jany stvaryli vialikuju bazu danych z 200 paramietraŭ na kožnaha — ad rostu i koleru vačej da adkazaŭ Rasii na zapyty Čyrvonaha Kryža.
Vyzvalenyja ŭkraincy časam vynosili ź niavoli śpisy ź imionami tavaryšaŭ pa kamiery. Fotazdymki hetych śpisaŭ stanoviacca dokazami, kab pierakanać rasijan, što peŭny čałaviek sapraŭdy ŭ ich pałonie.
Analityki vyjavili amal 200 miescaŭ utrymańnia pałonnych pa ŭsioj Rasii i na akupavanych terytoryjach Ukrainy, dzie ŭkrainskija bajcy časta znachodziacca ŭ ciažkich umovach.
Va Ukrainie jość piać śpiecyjalnych łahieraŭ dla pałonnych — u asnoŭnym byłyja turmy, dzie rasijanie pracujuć za hrošy: šyjuć, siakuć drovy abo robiać meblu dla prodažu ŭ miascovych kramach. Kijeŭ imkniecca pakazać zachodnim partnioram svaju maralnuju pieravahu, demanstrujučy, što stavicca da pałonnych lepš, čym Rasija.
Łahistyka abmienaŭ niaprostaja. U studzieni 2024 hoda samalot z 65 ukrainskimi pałonnymi byŭ źbity na miažy — Maskva abvinavaciła ŭ hetym Kijeŭ. Časam HUR prapanoŭvaŭ u abmien navat pareštki daŭno pamierłych savieckich raźviedčykaŭ.
Rasija adchiliła hetyja prapanovy. Ale kali hetaj viasnoj u Stambule zabuksavali mirnyja pieramovy, abodva baki pahadzilisia na čarhovy, najbujniejšy na siońnia abmien, i hienierał Usaŭ znoŭ sustrakaŭ sotni vyzvalenych sałdat, jakija pytalisia, kali dadomu viernucca ich tavaryšy.
Kamientary