Хто пахаваны пад Мікулішкамі, дзе беларускія ўлады разбурылі могілкі жаўнераў АК
Скандальнай навіной, якая выклікала вострую рэакцыю Міністэрства замежных спраў Польшчы, стала разбурэнне беларускімі ўладамі магілы жаўнераў Арміі Краёвай каля вёскі Мікулішкі Ашмянскага раёна. Хто там пахаваны разбіраўся MOST.
Што такое Армія Краёва?
Армія Краёва была асноўнай формай антынацысцкага ўзброенага супраціву палякаў. У верасні 1939 года, пасля падпісанага паміж сталінскім СССР і гітлераўскай Нямеччынай пакта Молатава — Рыбентропа, дзве таталітарныя дзяржавы падзялілі паміж сабой Польскую Рэспубліку. Польскія ўлады былі вымушаныя пакінуць краіну і працягнуць сваю дзейнасць у эміграцыі. Восенню 1939 года ў акупаванай немцамі частцы Польшчы быў створаны Саюз узброенай барацьбы (Związek Walki Zbrojnej), які быў падпарадкаваны польскаму ўраду ў эміграцыі.
22 чэрвеня 1941 года Гітлер напаў на СССР і за месяц заняў усходнюю частку міжваеннай Польскай Рэспублікі, якая перад тым была акупаваная Саветамі. На гэтую тэрыторыю была пашыраная дзейнасць польскага падполля, якое займалася разведвальнай і дыверсійнай дзейнасцю. 14 лютага 1942 года генерал Уладзіслаў Сікорскі, польскі галоўнакамандуючы, выдаў загад аб ператварэнні Саюза ўзброенай барацьбы ў Армію Краёву.
Армія Краёва ставіла за мэту аднаўленне польскай дзяржавы ў межах 1939 года. Дзеля гэтага жаўнеры АК ваявалі як супраць нацыстаў, так і супраць саветаў. Самай вядомай акцыяй Арміі Краёвай было Варшаўскае паўстанне ў жніўні-кастрычніку 1944 года, калі польскае падполле выгнала з Варшавы немцаў, але без знешняй падтрымкі не здолела ўтрымаць сталіцу.
Бой каля Мікулішак
У Заходняй Беларусі, якую польскі ўрад разглядаў як легальную частку Польскай Рэспублікі, Армія Краёва дзейнічала ў выглядзе партызанскіх атрадаў.
У першыя дні студзеня 1944 года 6-я Віленская партызанская брыгада АК дыслацыравалася ў раёне цяперашняга беларуска-літоўскага памежжа на Ашмяншчыне. Паводле нямецкага адміністрацыйнага падзелу, Ашмяншчына была перададзеная генеральнай акрузе «Літва». Аддзелы літоўскай паліцыі і партызаны Арміі Краёвай вялі баі за рэальны кантроль над гэтай тэрыторыяй.
8 студзеня 1944 года нямецка-літоўскі карны атрад з Ашмянаў вырушыў на аперацыю супраць польскіх партызан. Каля вёскі Мікулішкі завязаўся бой.
Перамагла АК — было забіта каля дваццаці літоўскіх паліцыянтаў. Страты польскіх партызан ацэньваюць у пяць чалавек.
У гэтым баі загінуў Пётр Матылевіч (псеўданім «Крэмень»), камандзір 6-й Віленскай партызанскай брыгады АК, які пасля навучання ў Вялікабрытаніі быў скінуты ў сакавіку 1942 года з парашутам у Польшчу і два гады займаўся выведкай і антынямецкай дзейнасцю ў рамках арганізацыі «Wachlarz» на Віленшчыне, у тым ліку падарваў нямецкі вайсковы цягнік каля Падброддзя ў маі 1943 года.
Якраз магілы загінулых 8 студзеня 1944 года ў баі каля Мікулішак і далі пачатак тамтэйшым вайсковым могілкам. На працягу наступных месяцаў яны папаўняліся пахаваннямі чарговых загінулых байцоў Арміі Краёвай. Найбольш магіл — дзевяць — дадалося пасля 13 мая 1944 года, калі ў Мураванай Ашмянцы Трэцяя Віленская партызанская брыгада АК мела бой з літоўскім узброеным фармаваннем. У лютым 1945 года на могілках былі пахаваныя два мясцовыя жыхары, якіх забіла савецкае НКВД. Усе астатнія пахаваныя, чые магілы зруйнавалі ўлады, загінулі ў баях з немцамі і падкантрольнымі немцам літоўскімі фармаваннямі.
У студзені 1945 года Армія Краёва была афіцыйна распушчаная. Але значная частка яе жаўнераў так і засталіся ў лясах, змагаючыся супраць саветаў. Многіх штурхаў на гэты крок адчай — вяртацца дамоў было нельга з-за пагрозы арышту саветамі. Польскія падпольшчыкі забілі шмат савецкіх функцыянераў і актывістаў камуністычнай улады ў Заходняй Беларусі.
Зраўнялі з зямлёй магілы жаўнераў Арміі Краёвай у Мікулішках на Ашмяншчыне
Цяпер чытаюць
Лукашэнка: Раман Пратасевіч — даўні супрацоўнік беларускай разведкі45
Каментары