Лабковіч: «Адкрываецца кармушка камеры, канвойны кліча мяне і кажа: «Твайму Бяляцкаму далі Нобелеўскую прэмію»

— Уладзь, ці было ў зняволенні да вас асаблівае стаўленне, бо вы праваабаронца?

— Калі мяне прывезлі ў калонію ў Шклове, супрацоўнікі адразу заявілі, маўляў, калі «Вясна» хоча зрабіць з цябе сакральную ахвяру, мы ўсяляк будзем гэтаму спрыяць, будзеш у нас на асаблівым абслугоўванні. Начальнік казаў: буду адпрацоўваць Нобелеўскую прэмію Бяляцкага. І першы год я вельмі часта трапляў у штрафны ізалятар, дзе былі цяжкія ўмовы — месяцы ўтрымання ў адзіночцы, катаванні холадам. У сваім атрадзе я стаў чэмпіёнам па часе, праведзеным у ШІЗА. Агулам за ўвесь час зняволення я правеў там 150 дзён.

— Як вы даведаліся пра тое, што вашаму калегу Алесю Бяляцкаму далі Нобелеўскую прэмію?

— У той час мы з вясноўцамі знаходзіліся ў СІЗА на Валадарскага. Аднойчы адкрываецца кармушка камеры, канвойны кліча мяне па прозвішчы і кажа: «Я бачыў у навінах, што твайму Бяляцкаму далі Нобелеўскую прэмію». Я падумаў, што гэта нейкая лухта, адмовіўся верыць. Але супрацоўнік настойваў: «Усе пра гэта пішуць». Я, канешне, падзякаваў за інфармацыю.

Праз гадзіну мяне выклікалі на азнаямленне са справай, і там ужо следчы пацвердзіў тое самае. Ён быў проста агаломшаны гэтай навіной, паўтараў, што будзе з гонарам усім расказваць, што дапытваў самога нобелеўскага лаўрэата, хаця да гэтага ён на следстве трымаўся максімальна спакойна і не праяўляў эмоцый. Думаю, у яго паднялася самаацэнка, магчыма, гэта была самая яркая падзея ў ягоным жыцці.

— Якое выпрабаванне за чатыры гады зняволення было найбольш цяжкім для вас?

— Я б выдзеліў тры найбольш балючыя моманты. Мяне затрымалі разам з жонкай, і першыя дзесяць дзён яна таксама знаходзілася на Акрэсціна. Гэта было жахліва, я вельмі баяўся, што могуць забраць нашых траіх дзяцей, тым больш мне пра гэта ўвесь час казалі, маўляў, ім жа няма з кім цяпер застацца.

Другі момант — навіна пра смерць праваабаронцы Алега Гулака, вельмі важнага для мяне чалавека — настаўніка, сябра.

І трэці — бясконцае знаходжанне ў штрафным ізалятары. У Шклове я сутыкнуўся з такім свавольствам супрацоўнікаў, што, калі яны захочуць, ты наогул не выйдзеш з ШІЗА.

— У гэтай калоніі, яшчэ да вашага затрымання, памёр палітвязень Ашурак. Няўжо гэта ніяк не паўплывала на супрацоўнікаў, не напалохала іх?

— Мяне шакавала, што смерць Вітольда Ашурка аніяк не спыніла іх. Яны і далей ходзяць па тонкім лёдзе: ствараюць для палітычных зняволеных умовы, якія наўпрост пагражаюць іх жыццю. Усе праблемы са здароўем у мяне адбыліся менавіта там. І начальства адкрыта кажа, што ім пляваць на зняволеных, на тое, будуць яны жыць ці не, — я і сам гэта неаднаразова чуў.

— Як вы зразумелі, што вас вызваляюць?

— Надзея з’явілася ноччу напярэдадні вызвалення. Маіх сукамернікаў кудысьці забралі, я лёг спаць, як раптам зайшлі супрацоўнікі і загадалі выходзіць з рэчамі. У падвале, дзе звычайна праводзяць вобшук, мне прапанавалі распісацца за грошы, якія знаходзіліся на маім рахунку, а я ведаю, што іх выдаюць, толькі калі выходзіш на волю.

Да раніцы мяне пакінулі ў размеркавальнай камеры. Пасля надзелі на галаву балаклаву, каб я нічога не бачыў, нацягнулі на рукі кайданкі, пасадзілі ў легкавік і кудысьці павезлі. На ўсе мае пытанні, што адбываецца і куды мяне вязуць, ніхто не адказваў.

— Якая атмасфера была ў аўтобусе, які вёз вызваленых ва Украіну ?

— Спачатку ўсіх пагрузілі ў беларускія аўтобусы, якія везлі нас да мяжы. Там сілавікі заматалі нам рукі і вочы скотчам, каб мы нічога не бачылі і не маглі рухацца. Адзін з іх супакойваў, што хутка нам акажуць медыцынскую дапамогу і пакормяць. Другі ўвесь час бегаў і роў, што калі нехта будзе варушыцца, будзе прыменена фізічная сіла. Так мы і ехалі.

Потым у аўтобус зайшлі людзі без апазнавальных знакаў, якія пачалі здымаць нас на мабільныя тэлефоны, і мы не ведалі, хто гэта. А пасля зайшлі супрацоўнікі з украінскімі сцягамі на адзенні, зачыталі прозвішчы тых, хто быў у аўтобусе. Так я даведаўся, што са мной ехалі Бабарыка і Севярынец. Далей нам ужо дазволілі выйсці. І першы, каго я змог абняць, быў Павел Севярынец, мы даўно знаёмыя і, канешне, былі шчаслівыя ўбачыць адзін аднаго.

— Мы бачылі кароткае відэа з Украіны, дзе Марыя Калеснікава і Максім Знак спяваюць «Тры чарапахі». Гэта была нейкая вечарына?

— Так, у адзін з вечароў Маша і Макс вырашылі трошкі парадаваць былых зняволеных, бо ўсе былі ў вельмі падаўленым стане. У той установе, дзе мы жылі, у сталоўцы было піяніна. Спачатку думалі выканаць «Развітанне з Радзімай» Агінскага, але вырашылі, што гэта будзе занадта сумна, таму ў выніку спявалі NRM. Гэта я запісаў тое самае відэа. Выйшла вельмі бадзёра і абнадзейліва, і гэта песня стала своеасаблівым гімнам нашага падарожжа на свабоду.

— На першай прэс-канферэнцыі вы вельмі выразна выказалі сваю пазіцыю па Украіне. Як вы даведаліся пра пачатак вайны?

— У лютым 2022 года я быў яшчэ ў СІЗА на Валадарцы і даведаўся пра гэта з навін па дзяржТБ. За некалькі дзён да таго былі сігналы, што Пуцін здзейсніць напад, таму памятаю сваё трывожнае адчуванне, што гэты жах набліжаецца. На Валадарцы было прасцей — была інфармацыя ад адвакатаў і следчых, якія расказвалі, што адбываецца на фронце. У калоніі навіны былі па расійскім ТБ, але і так можна было зразумець парадак дня.

Ужо ў 2025 годзе, калі ў мяне пачаўся турэмны рэжым, мяне адрэзалі ад інфармацыі. Але па Украіне для мяне ад пачатку была зразумелая сітуацыя — і з маральнага, і з прававога пункту гледжання. Мне нават няёмка гэта прагаворваць і тлумачыць: Расія ажыццявіла агрэсію, праўда на баку Украіны, якая бароніць сваю зямлю.

Мне і да 2022 года было зразумела, чый Крым. Я не палітык і магу сабе дазволіць заяўляць гэта прама. І я жадаю, каб вайна як мага хутчэй скончылася. Няма нічога важнейшага за жыццё і за дзяцей, і на фоне таго, што я перажыў за апошнія чатыры гады, гэта асабліва востра адчуваецца.

— Мяне ўразіла, што першым, каму вы пазванілі з волі, была не жонка, а Бяляцкі. І ён сказаў вам, маўляў, чатыры гады адпачылі, трэба вяртацца да працы. Што дае вам сілы працягваць праваабарону пасля ўсяго перажытага?

— Я лічу, што наш маральны абавязак — працягваць працу. Мне надзвычай сорамна, што я на волі, а шмат добрых людзей, сярод якіх мае калегі Валянцін Стэфановіч, Марфа Рабкова, Наста Лойка, працягваюць быць за кратамі. Трэба зрабіць усё магчымае, каб усе палітвязні выйшлі, і каб не было новых.

Памятаю, на Валадарцы Бяляцкі нас падбадзёрваў: «Хлопцы, трымайцеся! Нават тут, у турме, мы працягваем сваю працу». Я бязмежна паважаю Алеся, мне было важна пачуць яго голас і натхніцца.

• 7
• 0
• 0
• 0
• 0
• 1
• 0
• 6