«Rasija padobnaja da vady». Jak rasijskaja prapahanda nieprykmietna zavajoŭvaje aŭdytoryju ŭ Afrycy i Łacinskaj Amierycy

Kiroŭca hruzavika Chaŭjer Haljarda lubić pačynać ranicu z prahladu televizijnaj prahramy kłasičnaj muzyki — heta častka jaho rasparadku dnia, muzyka dapamahaje jamu nastroicca na pracoŭny dzień.

U adzin z paniadziełkaŭ u červieni jon jak zvyčajna ŭklučyŭ televizar, ale zamiest muzyčnaj pieradačy na ekranie źjavilisia kadry z zony bajavych dziejańniaŭ. Išoŭ vypusk navin na kanale, pra jaki jon nikoli raniej nie čuŭ. «Što adbyvajecca?» — ździviŭsia jon.

Praz 20 chvilin jon vyklučyŭ televizar: «Ja nie prasiaknuŭsia hetym». Ubačyŭ zialony łahatyp kanała ŭ nižnim kutku ekrana — na im byli litary RT. Pašukaŭšy ŭ Internecie infarmacyju pra viaščalnika, mužčyna vyśvietliŭ, što heta rasijski kanał.

Chaŭjer žyvie ŭ Čyli. Śćviardžajecca, što pryvatny telekanał Telecanal pieradaŭ svaju častatu rasijskamu dziaržaŭnamu navinnamu telekanału RT, raniej viadomamu jak Russia Today.

Nacyjanalnaja rada pa telebačańni Čyli pryhraziła Telecanal nastupstvami za mahčymaje parušeńnie zakona ab viaščańni. Pakul kanał nie padaŭ svoj adkaz rehulataru, na jakoj padstavie jon pieradaŭ častatu rasijskamu viaščalniku. Telecanal taksama nie adkazaŭ na zapyt Bi-bi-si adnosna kamientara.

Hledačy ŭ Čyli, tym časam, zastajucca ździŭlenymi. «Ja źniervavaŭsia, — pryznajecca Chaŭjer. — Jany ničoha nie abviaścili zahadzia, i ja nie razumieju čamu».

Za apošnija try hady rasijski dziaržaŭny navinavy kanał RT, a taksama infarmacyjnaje ahienctva i radyjo Sputnik pašyryli svaju mižnarodnuju prysutnaść; ciapier jany viaščajuć u šerahu krain Afryki, Blizkaha Uschodu, Paŭdniova-Uschodniaj Azii i Łacinskaj Amieryki, a taksama na Bałkanach. Takoje pašyreńnie viaščańnia ŭ hetych rehijonach supała z uviadzieńniem abmiežavańniaŭ u dačynieńni da RT u krainach Zachadu.

Paśla poŭnamaštabnaha ŭvarvańnia Rasii va Ukrainu ŭ lutym 2022 hoda viaščańnie RT było abmiežavana ŭ ZŠA, Vialikabrytanii, Kanadzie i krainach Jeŭrapiejskaha Sajuza. Akramia taho, akaŭnty viaščalnika ŭ sacsietkach byli zabłakavanyja bujnymi technałahičnymi kampanijami za raspaŭsiud dezynfarmacyi pra vajnu va Ukrainie.

U 2024 hodzie ZŠA ŭviali sankcyi suprać kiraŭnictva RT, u tym liku suprać hałoŭnaj redaktarki telekanała Marharyty Simańjan, za mierkavanyja sproby padarvać «hramadski davier» da dziaržaŭnych instytutaŭ krainy. Heta adbyłosia na fonie abvinavačvańniaŭ na adras Kramla ŭ arhanizacyi šyrokamaštabnaj kampanii ŭmiašańnia ŭ prezidenckija vybary. RT tady admaŭlaŭ svajo dačynieńnie da padobnaj kampanii.

Adnak u mnohich inšych krainach upłyŭ RT uvieś hety čas tolki ros. U 2023 hodzie RT adkryŭ karpunkt u Ałžyry, zapuściŭ televiaščańnie na sierbskaj movie i pačaŭ pravodzić biaspłatnyja navučalnyja prahramy dla žurnalistaŭ z Afryki, Paŭdniova-Uschodniaj Azii, Indyi i Kitaja. Telekampanija taksama abviaściła pra adkryćcio ofisa ŭ Indyi. Tym časam u lutym rasijski Sputnik adkryŭ redakcyju ŭ Efiopii.

Usio heta supała ź vidavočnym skaračeńniem prysutnaści zachodnich ŚMI ŭ hetych rehijonach. Z-za skaračeńnia biudžetu i źmieny pryjarytetaŭ źniešniaj palityki niekatoryja ŚMI skaracili i navat spynili svajo isnavańnie ŭ niekatorych častkach śvietu.

Dva hady tamu Bi-bi-si zakryła svaju arabskuju radyjosłužbu na karyść ličbavaha farmatu — z navinami ŭ aŭdyjo-, videa– i tekstavym farmacie. Paźniej pačali vychodzić śpiecyjalnyja radyjopieradačy dla nasielnictva siektara Haza i dla žycharoŭ Sudana. Tady ž rasijski Sputnik pačaŭ kruhłasutačnaje viaščańnie ŭ Livanie, zaniaŭšy častatu, ad jakoj admoviłasia Arabskaja słužba Bi-bi-si.

Mižnarodnaja viaščalnaja słužba «Hołas Amieryki», jakaja finansujecca ŭradam ZŠA, skaraciła bolšuju častku svajho piersanału.

«Rasija padobnaja da vady: jana pratočvajecca tudy, dzie jość raskoliny ŭ cemiencie», — kaža Ketryn Stoŭnier sa Stenfardskaha ŭniviersiteta.

Adnak zastajecca pytańnie: jakaja kančatkovaja meta Rasii? I što aznačaje vidavočnaje ŭzmacnieńnie ŭpłyvu rasijskich ŚMI ŭ hetych rehijonach u časy źmieny suśvietnaha paradku?

«Nie ŭsie varjackija kanśpirołahi»

«[Krainy za miežami Zachadu] ŭjaŭlajuć saboj vielmi dobruju hlebu ŭ intelektualnym, kulturnym i ideałahičnym płanie [z-za] zachavańnia ŭ hetych rehijonach antyamierykanskich, antyzachodnich i antyimpierskich nastrojaŭ», — havoryć Styvien Chatčynhs, prafiesar, jaki zajmajecca daśledavańniami Rasii, u Mančesterskim univiersitecie.

Jon śćviardžaje, što rasijskaja prapahanda raspaŭsiudžvajecca ŭmieła: jaje źmiest karektujecca z ulikam intaresaŭ kankretnaj aŭdytoryi, navat kali heta aznačaje nieabchodnaść padładžvańnia da roznych ideałahičnych pazicyj u roznych rehijonach.

Voźmiem, da prykładu, usprymańnie RT. Na Zachadzie jaho časta ŭsprymajuć jak «rasijskuju dziaržaŭnuju kampaniju i raspaŭsiudnika dezynfarmacyi», kaža jon. Adnak u inšych rehijonach śvietu rasijskuju telekampaniju ličać zvyčajnym viaščalnikam z ułasnaj redakcyjnaj pazicyjaj.

Tamu čaściakom hledačy schilnyja vieryć — «nie ŭsie varjackija kanśpirołahi, jakija naiŭna vierać chłuśni».

Tak havoryć Mał Kryli. Jon vykładaje mižnarodnyja adnosiny ŭ Univiersitecie Hłazha i ličyć, što

aśviatleńnie RT padziej u śviecie moža być cikavaje šyrokaj aŭdytoryi — «ludziam, jakija spraviadliva zaniepakojenyja hłabalnaj niespraviadlivaściu abo padziejami, u jakich, na ich dumku, zamiašany Zachad».

«Vielmi akuratnaja manipulacyja»

Na pieršy pohlad, anhłamoŭny sajt RT vyhladaje jak standartny navinavy sajt, i niekatoryja padziei jon aśviatlaje davoli praŭdziva.

«[Heta] vielmi akuratnaja manipulacyja», — śćviardžaje Prešys Čateržy-Dudzi, staršaja vykładčyca palitałohii i mižnarodnych daśledavańniaŭ adkrytaha ŭniviersiteta, jakaja napisała knihu pra RT u suaŭtarstvie z prafiesaram Chatčynhsam i Rysam Kryli.

Jana i inšyja kalehi praanalizavali mižnarodnyja vypuski navin RT za dvuchhadovy pieryjad — z maja 2017 hoda pa maj 2019 hoda — i pryjšli da vysnovy, što vybar siužetaŭ (što aśviatlałasia, a što nie) adpaviadaŭ peŭnym naratyvam. Naprykład, daśledčyki vyjavili, što pry aśviatleńni padziej u Jeŭropie asablivaja ŭvaha nadavałasia pratestam i biesparadkam, tady jak, kranajučysia navinnaha paradku dnia ŭ Rasii, asabliva padrabiazna aśviatlalisia vajskovyja vučeńni.

Telekampanija taksama robić adkryta chłuślivyja zajavy, naprykład, pradstaŭlajučy anieksiju Kryma Rasijaj u 2014 hodzie jak mirnaje «ŭźjadnańnie», admaŭlajučy vidavočnyja dokazy vajskovaha ŭmiašańnia. Telekanał taksama paśladoŭna admaŭlaŭ najaŭnaść dokazaŭ vajennych złačynstvaŭ Rasii, učynienych va Ukrainie z momantu poŭnamaštabnaha ŭvarvańnia ŭ 2022 hodzie.

RT taksama publikavaŭ repartažy z kamientatarami, jakija abvinavačvali Ukrainu ŭ datyčnaści da katastrofy małajzijskaha «Boinha» MH17 u lipieni 2014 hoda. Dziŭnym akazałasia ŭsprymańnie hetaj temy hledačami.

U pieryjad z 2018 pa 2022 hod daśledčyki apytali 109 čałaviek, jakija hladzieli RT u Vialikabrytanii da taho, jak rehulatar Ofcom adklikaŭ u telekanała licenziju na viaščańnie.

Čaterdžy-Dudzi adznačyła, što mnohija z apytanych zajavili: jany ličyli, što «RT pieraduziaty», ale ličyli, što ŭ ich jość instrumienty, kab adroźnić praŭdu ad chłuśni. Adnak, hruntujučysia na svaim daśledavańni, jana papiaredziła: «[aŭdytoryja] nie zaŭsiody ŭśviedamlaje, u čym mienavita zaklučajecca pieraduziataść RT i adkul biarecca chłuśnia ŭ repartažach».

Čamu Rasija znoŭ źviarnuła ŭvahu na Afryku

Sa słoŭ prafiesara Chatčynhsa, apošnim časam rasijskija dziaržaŭnyja ŚMI značna pašyryli svajo viaščańnie ŭ Afrycy. U lutym pradstaŭniki rasijskich uładaŭ naviedali Efiopiju, dzie byŭ adkryty novy ofis Sputnik. Jon užo viaščaje ŭ inšych krainach Afryki na anhlijskaj i francuzskaj movach. A ciapier Sputnik pašyryŭ viaščańnie, uklučyŭšy ŭ jaho amcharskuju movu — adnu z aficyjnych moŭ Efiopii.

Pa słovach hałoŭnaha redaktara RT, telekanał pieraaryjentavaŭ svaju redakcyju, jakaja pracavała dla frankamoŭnych žycharoŭ Zachadu, na frankamoŭnyja krainy Afryki. Finansavańnie, jakoje pryznačałasia dla redakcyj u Łondanie, Paryžy, Bierlinie, a taksama ŭ ZŠA, taksama było vykarystana dla pašyreńnia viaščańnia ŭ Afrycy.

U minułym hodzie rasijskija dziaržaŭnyja ŚMI śćviardžali, što ŭ RT jość siem karpunktaŭ u Afrycy, choć paćvierdzić hetuju infarmacyju ź niezaležnych krynic niemahčyma.

Mnohija žychary Afryki dobra staviacca da Rasii — na fonie antykałanijalisckich i antyimpieryjalistyčnych nastrojaŭ u hetych krainach. Taksama daje pra sabie znać pamiać pra toje, što SSSR padtrymlivaŭ vyzvalenčyja ruchu ŭ krainach Afryki padčas Chałodnaj vajny.

Pašyrajučy svajo viaščańnie ŭ Afrycy, Rasieja, imavierna, spadziajecca padarvać upłyŭ Zachadu, zaručycca padtrymkaj krain Afryki i naładzić ź imi ekanamičnyja suviazi, śćviardžaje Kryli.

Kurs RT pa žurnalistycy dla reparcioraŭ z Afryki

Kali RT zapuściŭ svoj pieršy anłajn-kurs, aryjentavany na afrykanskich žurnalistaŭ i błohieraŭ, da jaho dałučyŭsia Hłabalny adździeł pa baraćbie z dezynfarmacyjaj Bi-bi-si, kab atrymać ujaŭleńnie pra navučańnie na hetym kursie i jaho źmieście.

«My — adny z najlepšych u halinie pravierki faktaŭ i nikoli nie byli abvinavačanyja ŭ raspaŭsiudzie chłuślivaj infarmacyi», — zajaviŭ studentam hienieralny dyrektar RT Alaksiej Nikołaŭ.

Adzin ź sieminaraŭ byŭ pryśviečany pošuku i raskryćciu dezynfarmacyi. Vykładčyk zajaviŭ, što chimičnaja ataka ŭ siryjskim horadzie Duma ŭ 2018 hodzie, praviedzienaja režymam Asada, jaki padtrymlivajecca Rasijaj, źjaŭlajecca «kłasičnym prykładam fejkavych navin». Takim čynam jon praihnaravaŭ vyniki dvuchhadovaha rasśledavańnia Arhanizacyi pa zabaronie chimičnaj zbroi, jaki paćvierdziŭ, što ataki byli ździejśnienyja siryjskimi VPS.

Viadučy sieminara taksama admaŭlaŭ masavaje zabojstva mirnych žycharoŭ rasijskimi vojskami va ŭkrainskim horadzie Buča ŭ 2022 hodzie, nazvaŭšy heta «samym viadomym fejkam». (I heta niahledziačy na dokazy AAN i paćviardžeńni niezaležnych krynic, jakija vinavaciać rasijskija vojski ŭ ździajśnieńni vajennych złačynstvaŭ).

Bi-bi-si pahutaryła z udzielnikami kursa. Mnohija, zdavałasia, nie byli zaniepakojenyja hetymi śćviardžeńniami vykładčyka.

Niekatoryja ŭdzielniki kursa skazali, što ličać RT zvyčajnym mižnarodnym telekanałam, jak CNN abo Al Jazeera. Kali ž Bi-bi-si razmaŭlała z efijopskim žurnalistam, jon paŭtaryŭ zajavy RT, nazvaŭšy zabojstvy ŭ Bučy «pastanoŭkaj». Na fatahrafii ŭ jaho profili ŭ sacyjalnych sietkach była fatahrafija Pucina.

Žurnalist sa Śjera-Leone pryznaŭ ryzyki dezynfarmacyi i manipulacyj, ale, ź jahonych słoŭ, u kožnaha ŚMI svoj styl i «navinnaja kaštoŭnaść».

Ad Blizkaha Uschodu da Łacinskaj Amieryki

Pa słovach prafiesara Chatčynhsa, na Blizkim Uschodzie rasijskija dziaržaŭnyja ŚMI, takija jak RT Arabic i Sputnik Arabic, adaptujuć svajo aśviatleńnie vajny Izraila ŭ siektary Haza dla pryciahnieńnia prapaleścinskaj aŭdytoryi.

U inšych krainach, uklučajučy Łacinskuju Amieryku, RT taksama sprabuje pašyryć viaščańnie. Pavodle infarmacyi na sajcie RT, pieradačy telekanała dastupnyja biaspłatna ŭ 10 krainach rehijonu. Siarod ich Arhiencina, Mieksika i Vieniesueła. Akramia taho, RT tranślujecca pa kabielnym telebačańni jašče ŭ 10 krainach.

Mižnarodnyja naviny na ispanskaj movie ŭ efiry biaspłatnaha kanała — «častka jaho pośpiechu», — ličyć historyk i palitołah, ekśpiert analityčnaha centra Governance and Political Analysis Armanda Čahuasieda.

I choć RT zabłakavany na YouTube pa ŭsim śviecie z sakavika 2022 hoda, adnak jaho materyjały ŭsio ž taki časam źjaŭlajucca na płatformie. U Arhiencinie 52-hadovy ciaślar Anibal Bajhoryja zapisvaje pieradačy RT i vykładvaje ich na svaim kanale ŭ YouTube razam sa svaimi kamientarami.

«Tut, u Buenas-Ajresie, z navin možna daviedacca ŭ asnoŭnym tolki pra padziei ŭ horadzie. RT havoryć, što adbyvajecca ŭ Łacinskaj Amierycy i naohuł u śviecie», — kaža jon. Pry hetym, jak jon ličyć, «kožny maje prava vyrašać, što jon ličyć praŭdaj».

Nakolki vialikaja aŭdytoryja

U kančatkovym rachunku, składana vymierać realny ŭpłyŭ rasijskich dziaržaŭnych ŚMI pa ŭsim śviecie.

RT śćviardžaje, što jon dastupny bolš čym 900 miljonam telehledačoŭ u bolš čym 100 krainach, a jaho materyjały sabrali 23 miljardy anłajn-prahladaŭ u 2024 hodzie. Adnak, jak adznačaje Rasmus Nilsen z Kapienhahienskaha ŭniviersiteta: «Dastupnaść nie źjaŭlajecca značnym pakazčykam pamieru aŭdytoryi».

Pavodle jaho słoŭ, śćviardžeńnie, što ŭ telekanała 900 miljonaŭ hledačoŭ, vielmi sumnieŭnaje. Jon kaža, što danyja pra kolkaść anłajn-prahladaŭ materyjałaŭ źjaŭlajucca davoli niedakładnym i manipulatyŭnyja indykataram.

Čaterdžy-Dudzi zhodnaja z tym, što acanić pramoje ŭździejańnie składana. Ale jana pryvodzić adzin prykład, jaki moža śviedčyć pra peŭny pośpiech Rasii. U afrykanskim rehijonie Sachiel, jaki raspaścirajecca ad Sieniehała na ŭschod da Sudana, Rasija adyhrała važnuju vajskovuju rolu «pry adnosna nievialikim hramadskim supracivie» (jana ŭmacavała svaje pazicyi, padtrymlivajučy vajskovyja chunty ŭ takich krainach, jak Mali, Burkina-Faso i Nihier).

Jašče adzin tryvały naratyŭ — apraŭdańnie rasijskaha ŭvarvańnia va Ukrainu. Rasija doŭhi čas pradstaŭlała pašyreńnie NATA na ŭschod i rost suviaziaŭ Ukrainy z aljansam jak klučavuju pryčynu svajho poŭnamaštabnaha ŭvarvańnia, śćviardžajučy, što taki kirunak u zamiežnaj palitycy Kijeva ŭjaŭlaje saboj «pahrozu biaśpiecy» Rasii i što Maskva dziejničała ŭ metach «samaabarony».

Choć heta śćviardžeńnie nie było pryniata na Zachadzie, adnak taki punkt hledžańnia davoli raspaŭsiudžany siarod žycharoŭ krain hłabalnaha Poŭdnia.

«Hetaja ideja… davoli dobra ŭsprymajecca, asabliva ŭ akademičnych kołach, u Mieksicy i ŭ Łacinskaj Amierycy ŭ cełym», — kaža doktar Čahuasieda, kamientujučy arhumient ab pašyreńni NATA.

Niekatoryja lidary krain hłabalnaha Poŭdnia nie navažvalisia asudzić vajnu Rasii suprać Ukrainy. Na pieršym hałasavańni ŭ Hienieralnaj Asamblei AAN paśla poŭnamaštabnaha ŭvarvańnia ŭ 2022 hodzie pieravažnaja bolšaść krain asudziła vajnu, ale 52 dziaržavy albo prahałasavali suprać rezalucyj, albo aficyjna ŭstrymalisia, albo nie stali ŭdzielničać u hałasavańni. Siarod ich — Balivija, Mali, Nikarahua, PAR i Uhanda.

U doktara Kryli svoj pohlad na toje, što moža być metaj rasijskaj prapahandy.

«[Kreml sprabuje] pamienšyć izalacyju Rasii na suśvietnaj arenie, malujučy Rasiju achviaraj «zachodniaj» ahresii i pradstaŭlajučy jaje jak abaroncu hłabalnaha Poŭdnia», — kaža ekśpiert.

Jon papiaredžvaje, što ryzyka zaklučajecca ŭ tym, što «RT i inšyja rasijskija srodki dezynfarmacyi adyhryvajucca na słabych bakach libieralnaj demakratyi, adnačasova narmalizujučy rasijskuju ahresiju va Ukrainie i pradstaŭlajučy Rasiju nie jak aŭtarytarnuju dziaržavu, a jak niejkuju dobruju siłu ŭ suśvietnaj palitycy».

U kančatkovym rachunku prafiesar Chatčynhs ličyć, što ŭsim varta być zaniepakojenymi dziejnaściu rasijskich dziaržstruktur — asabliva ŭ kantekście budučaha suśvietnaha paradku i demakratyi. Jon miarkuje, što Zachad «vypuskaje z-pad uvahi hałoŭnaje», skaračajučy finansavańnie svaich ŚMI i «pakidajučy pole adkrytym dla takich, jak Russia Today».

«Jość za što zmahacca, i jość što tracić… Rasija pieramahaje, ale bitva jašče nie prajhranaja», — kaža ekśpiert.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 1
• 0
• 2
• 0