Kultura22

«Adkaz mianie prosta ahałomšyŭ — «500 albomaŭ pa 500 uzoraŭ u kožnym, usiaho 250 000 pisanak»

Pra niezvyčajnaje zachapleńnie Haliny Damaševič piša ŭ fejsbuku Michaś Skobła.

Śvietłym vielikodnym dniom zavitaŭ ja adnojčy na kvateru da piśmieńnika Uładzimira Damaševiča. Čałavieka z mocnaj biełaruskaj sarcavinaj, duža mnoju pavažanaha — za śmiełyja vystupy ŭ abaronu rodnaj movy. Za ich jon pry savieckaj uładzie doŭhi čas chadziŭ ź birkaj «nacyjanalista». I — nie śpiašaŭsia apraŭdvacca.

Moh navat pairanizavać z hetaj nahody dzie-niebudź na piśmieńnickim plenumie ci źjeździe: «Kali ja havaru doma, na rabocie, na vulicy, u kramie pa-biełarusku — mianie nazyvajuć nacyjanalistam. Kali ja chaču, kab na rodnaj movie havaryli ŭsie biełarusy, jakija žyvuć u respublicy, to ja — nacyjanalist u kvadracie. A kali, Boža bieražy, ja chaču, kab pa-biełarusku navučylisia havaryć usie, chto pryjechaŭ da nas i daŭno žyvie ŭ Biełarusi, to ja — nacyjanalist u kubie».

Dyk voś, siadzim my z «nacyjanalistam u kubie» ŭ jahonym prastornym kabiniecie, pjem harbatu na ziołkach. Maju ŭvahu pryciahvajuć palicy, ščylna zastaŭlenyja pulchnymi papkami. Chvalu haspadara za ŭparadkavany archiŭ, ale Uładzimir Maksimavič admoŭna chitaje hałavoj i hukaje ŭ hłybiniu kvatery: «Hala, tut tvajoj kalekcyjaj cikaviacca!»

Fota z fejsbuka Michasia Skobły

Nieŭzabavie zyčlivaja haspadynia kładzie pierada mnoj na stoł adnu z papak. U joj — albom z uzorami vielikodnych pisanak. Ich šmat, u mianie ažno vočy raźbiahajucca. Pytajusia ŭ spadaryni Haliny — kolki ž pisanak u vašaj kalekcyi?

Adkaz mianie prosta ahałomšyŭ — «500 albomaŭ pa 500 uzoraŭ u kožnym, usiaho 250 000 pisanak». Dźvieście piaćdziasiat tysiač! I kožny ŭzor treba było prydumać (malunki nie paŭtarajucca), karpatliva vymalavać roznakalarovymi farbami!

Razhladaŭ ja tuju ŭnikalnuju kalekcyju i dzivu davaŭsia. To chvalistyja pasački, to fihurnyja pałoski, to kryžapadobnyja kvietki bezu, to vasilki, bo ž niezdarma ŭ narodzie kazali: niama ćviatočka nad vasiločka. Trapili na pisanki i braty našy mienšyja — kuraniaty, hałubki, kociki, zajčyki, sabački (vałačobnyja jajki azdablalisia takimi malunkami, kab paciešyć dziaciej). 

Na niekatorych pisankach čytaju nadpisy «Chrystos uvaskros!», traplajucca i niezrazumiełyja litary VA. «Heta skaročana Viasiołaha Aliłuja, — tłumačyć majstryca. — A hałoŭny koler na pisankach — čyrvony. Jon simvalizuje žyćcio, simvalizuje ź miortvych paŭstańnie Isusa Chrysta». 

Jak začaravany, nie zaŭvažajučy času, siadzieŭ ja nad tymi pisankami — padoŭžanymi, papiarečnymi i ŭskosnymi. Z nadpisami na roznych movach — kab vinšavać ź Vialikadniem zamiežnikaŭ.

Akazvajecca, Halina Damaševič u svoj čas zakončyła Instytut zamiežnych moŭ, tamu biespamyłkova nadpisvaje pisanki pa-niamiecku i pa-polsku, muž dapamahaje zrabić nadpisy pa-francuzsku, syn — pa-češsku, unučka — pa-ispansku. 

Majstryca viesieła pryhadvaje, jak muž adnojčy pajšoŭ ź jaje pisankami da Uładzimira Karatkieviča. Nu, pachrystosavalisia jany naležnym čynam, razhavielisia. Uładzimir Maksimavič vaźmi i prapanuj Uładzimiru Siamionaviču zakusić žončynymi pisankami. Toj rašuča zapiarečyŭ — heta ž tvory mastactva!

A nazaŭtra ŭ kvatery Damaševičaŭ prahučaŭ telefonny zvanok: «Heta Karatkievič. Miłaja kabietka, ty sama nie viedaješ, što robiš! Ty ž praciahvaješ amal stračanuju tradycyju. Treba nieadkładna rychtavać vystavu!»

Adzinaja ŭ historyi Biełarusi vystava pisanak adbyłasia, praŭda, značna paźniej. Dapamoh jaje zładzić u Čyrvonym kaściole ksiondz Uładzisłaŭ Zavalniuk. Zachoplenyja naviedniki zapoŭnili svaimi vodhukami ceły sšytak, majstryca atrymała padziačnyja listy z zamiežnych krain. I — zvablivyja prapanovy. Z Polščy napisaŭ adzin mastactvaznaŭca: «U nas u Hajnaŭcy jość Biełaruski muziej, tam vašaj kalekcyi — samaje miesca». Padobnaja prapanova pryjšła i ź Litvy: «Etnahrafičny muziej hatovy nabyć vašy pisanki, nazavicie canu». Ale Halina Damaševič nie zachacieła pradać svaje tvory za miažu. 

Naviedaŭ vystavu i tahačasny ministr kultury Biełarusi. Adrazu pryznaŭsia, što ministerstva nie maje hrošaj, kab vykupić kalekcyju. Majstryca pahadziłasia addać jaje biaspłatna, ale z umovaj — kab było znojdziena adpaviednaje pamiaškańnie. Pamiaškańnia nie znajšłosia…

Amal siemdziesiat hadoŭ z pendźlikam u ruce stvarała svaju kalekcyju Halina Damaševič. A pačałosia jaje zachapleńnie pisankami ŭ dalokim 1935 hodzie, kali jana z baćkam trapiła na kuchniu Radziviłaŭ u niaśvižskim pałacy i ŭpieršyniu pabačyła rasfarbavanyja roznymi ŭzorami jajki. Dziaŭčynka pasprabavała paŭtaryć tyja ŭzory doma. A praz čatyry hady na ichniaj Kleččynie (jak i pa ŭsioj Biełarusi) raskułačvali chutary, mnohija siemji byli vyviezienyja ŭ Sibir. Baćka Haliny znajšoŭ na razburanym chutary sšytak z uzorami pisanak i pieradaŭ jaho dačce sa słovami: «Tam u Sibiry pahinuć našy majstry, to treba pierajmać ichniaje mastactva, treba ich paminać».

I dačka Halina pamianuła tych zahibłych na čužynie nieviadomych ziemlakoŭ — 250 000 razoŭ! Ci nie pra takuju malitvu kažuć, što jana niabiosy prabivaje?

Na raźvitańnie Uładzimir i Halina Damaševičy ŭpichnuli mnie ŭ kišeniu niekalki vielikodnych jajek. Dzivosnych pisanak i tak prosta — čyrvonych krašanak. Skazali — tradycyja, vałačobnaje, i admaŭlacca nielha.

Pajechaŭšy nazaŭtra na svaju rodnuju Zelvienščynu, ja tymi jajkami-darunkami na dziva ŭsim razmałaciŭ bitki bratoŭ, švahierak i plamieńnikaŭ. Akazałasia, Damaševičy ŭzyčyli mnie sapraŭdnych macakoŭ. Ažno škada było ich na zakuś puskać — jak i Karatkieviču…

Daŭno ŭžo niama na śviecie maich starejšych siabroŭ. Syšli jany niejak cichutka, adno za adnym. Što ž, kviecień žyćcia asypajecca chutka, jak jabłynievyja pialostki ŭ traŭni. Časam ja zdymaju z palicy i pieračytvaju knihi Uładzimira Damaševiča «Kamień z hary» i «Kožny čaćviorty», jakija jon mnie padaravaŭ. I zhadvaju cudoŭnyja pisanki jaho žonki Haliny, jakimi jana paminała zahinułych u Sibiry suajčyńnikaŭ…

Kamientary2

  • Biełaruska
    13.11.2023
    Vielmi cikava! Takaja pryhažość! Jak kryŭdna, što niama ŭ nas pakul sapraŭdnaj nacyjanalnaj dziaržavy. A dzie zaraz hetyja 250000 ŭzoraŭ? Ci jość ab hetym niejkaja infarmacyja ŭ spadara Michasia? Peŭna, dzieci zachoŭvajuć?
  • Josik
    13.11.2023
    Apantanyja ludzi, pa-dobramu zajzdrošču.

Ciapier čytajuć

«Viedajecie, jak kamientuje vaša zatrymańnie apazicyja? «Aryštavany pamahaty režymu». Turemnaja spoviedź lidara prafsajuzaŭ Jarašuka1

«Viedajecie, jak kamientuje vaša zatrymańnie apazicyja? «Aryštavany pamahaty režymu». Turemnaja spoviedź lidara prafsajuzaŭ Jarašuka

Usie naviny →
Usie naviny

Na aŭkcyjonie karcinu Šahała pradali za 3 miljony dalaraŭ3

79‑hadovuju piensijanierku ŭ Stolinskim rajonie šukali 4 dni i znajšli žyvoj5

U Kitai praciahvajucca žorstkija čystki ŭ armii: palacieła hałava druhoha čałavieka ŭ vojsku3

«Ja dumaju, Pucin choča zaviaršyć vajnu». Tramp sustreŭsia ŭ Biełym domie ź Zialenskim23

Fiłosaf Mackievič prapanuje stvaryć varyjant biełaruskaj ruskaj movy, kab zblizić jaje ź biełaruskaj125

Polski sud admoviŭsia vydavać Hiermanii abvinavačanaha ŭ padryvie «Paŭnočnaha patoka»4

Alaksandr Azaraŭ zakryvaje fond Bypol4

U «Biełarusnafcie» raskazali, jak vyrašajuć prablemu čerhaŭ na AZS6

U minskaj Kamaroŭki źjaviŭsia kankurent. Jakija ceny na hetym «sakretnym» rynku?5

bolš čytanych navin
bolš łajkanych navin

«Viedajecie, jak kamientuje vaša zatrymańnie apazicyja? «Aryštavany pamahaty režymu». Turemnaja spoviedź lidara prafsajuzaŭ Jarašuka1

«Viedajecie, jak kamientuje vaša zatrymańnie apazicyja? «Aryštavany pamahaty režymu». Turemnaja spoviedź lidara prafsajuzaŭ Jarašuka

Hałoŭnaje
Usie naviny →

Zaŭvaha:

 

 

 

 

Zakryć Paviedamić