«Kali abaronca ŭbačyŭ maju spravu, skazaŭ: «Kapiec». Pamiłavanaja ŭkrainka raskazała pra biełaruski SIZA, kałoniju i niečakanaje vyzvaleńnie

«Mnie adkazali: «Va Ukrainie vajna, ty tam nikomu nie patrebnaja»

Hańnie 24 hady, da zatrymańnia jana žyła ŭ Roŭnie i vučyłasia va ŭniviersitecie. Na kanikułach pryjazdžała ŭ Polšču. Z hetaj krainy ŭ žniŭni 2024‑ha i adpraviłasia ŭ Biełaruś: chacieła pabačycca ź siabrami i chłopcam.

Heta byŭ jaje druhi vizit u našu krainu. Padčas pieršaha — viasnoj 2022‑ha — «usio było narmalna». Ciapier ža paśla razmovy, na jakuju zvyčajna na miažy vyklikajuć usich ukraincaŭ, i pravierki telefona, u svoj aŭtobus jana nie viarnułasia.

«Nie mahu skazać, čamu mianie zatrymali i pa jakim artykule sudzili», — u pačatku intervju papiaredžvaje dziaŭčyna.

Ź miažy Hannu pavieźli na dopyt da śledčaha, a zatym pa standartnym maršrucie: IČU — SIZA (ich było dva — U Breście i Baranavičach) — kałonija.

— Paśla zatrymańnia ci adčuvali vy da siabie jak da inšaziemki asablivaje staŭleńnie siłavikoŭ?

— Ja z Zachodniaj Ukrainy, razmaŭlaju na ŭkrainskaj i, kali pryjechała [u Biełaruś], taksama na joj razmaŭlała. Pa darozie ŭ IČU supravadžalnik skazaŭ: «Ty tolki nie ŭzdumaj u kamiery tak havaryć, bo buduć prablemy». Jakija? Jon nie ŭdakładniaŭ.

Pamiataju, heta mianie napałochała. Zajšła ŭ kamieru, vyrašyła, budu maŭčać, a potym dziaŭčynki stali raskazvać pra siabie. Amal usie jany siadzieli za palityku, razumieli ŭkrainskuju, skazali, što ja mahu razmaŭlać na svajoj movie. Padtrymali mianie.

I tam, i ŭ SIZA ja razmaŭlała pa-ŭkrainsku. Tolki ŭ kałonii pierajšła na ruskuju. Zrabić heta mnie paraili inšyja źniavolenyja, papiaredzili, kab da mianie nie było dadatkovych pytańniaŭ. U kałonii da mianie stavilisia narmalna.

U IČU i SIZA ja siadzieła tolki z palityčnymi. [Kali paraŭnoŭvać ź imi], da mianie było inšaje staŭleńnie, bolš łajalnaje. Ale kali [supracoŭniki] daviedvalisia, adkul ja, adrazu ž usia łajalnaść źnikała. Choć roznyja ludzi i pradstaŭniki administracyi pa-roznamu reahavali na heta. Chtości spačuvaŭ: «U mianie [taksama] svajaki va Ukrainie», [pytaŭsia], jak ja siudy trapiła. A chtości [nazyvaŭ] nacystkaj i tamu padobnaje.

— Ci davali vam mahčymaść źviazacca z kimści z ambasady Ukrainy ŭ Biełarusi?

— Nie, [choć] ja vielmi chacieła, patrabavała [pradstaŭnika] ambasady. Mnie skazali, što nikoha ŭ Biełarusi niama (Hannu ŭvodzili ŭ zman, dypmisija Ukrainy praciahvaje pracavać u Biełarusi. — Zaŭv. «Lusterka»).

Advakata dali tolki na nastupny dzień, kali ŭžo ŭziali pakazańni, i ja na stresie i panicy [usio padpisała]. Kali abaronca ŭbačyŭ spravu, skazaŭ: «Kapiec». Pavodle jaho, hetaha (havorka pra pakarańnie. — Zaŭv. «Lusterka») možna było b paźbiehnuć, ale pamianiać pakazańni nie dali. A ich ja davała pad ciskam. Mianie zapeŭnivali: «Havary tak i tak, my ciabie adpuścim. Padpišy tut — i pajedzieš dadomu». Adrazu papiaredzili, što ŭ Biełaruś [nie zajedu], prosta daduć štraf.

Ja, jak čałaviek sa svabodnaj krainy, pryvykła, što palicyja dapamahaje hramadzianam, tamu była schilnaja vieryć ludziam z pahonami. Potym advakat paviedamiŭ: «Sama siabie ahavaryła».

[Paźniej], kali trapiła ŭ kałoniju, chacieła padavać na ekstradycyju. Jašče na karancinie pajšła ŭ śpiecadździeł. Mnie adkazali, što heta niemahčyma, pakul idzie «SVA» (tak pradstaŭnik kałonii nazvaŭ vajnu Rasii z Ukrainaj. — Zaŭv. «Lusterka»). [Nibyta] nijakich konsulstvaŭ, pasolstvaŭ niama, ničoha nie pišy, niama sensu. [Maŭlaŭ], va Ukrainie vajna, ty tam nikomu nie patrebnaja. Ceły hod mnie heta prapahandavali, tamu, kali zdaryŭsia abmien, my (ź inšymi vyzvalenymi ŭkrainkami. — Zaŭv. «Lusterka») byli ŭ šoku. My realna pavieryli, što pra nas zabylisia i nichto nie ŭratuje.

— Paśla zatrymańnia ci dazvolili vam patelefanavać kamuści z rodnych?

— Tolki kali pryjechaŭ advakat. Va Ukrainie ŭ mianie zastavałasia niepaŭnahadovaja siastra, jakuju ja dahladała. My žyli ź joj i tatam. Tata pamior, i my zastalisia ŭdźviuch.

«Razumieli, raz my try ŭkrainki, treba radavacca, bo, mahčyma, budzie ekstradycyja, departacyja»

— Ci prapanoŭvali vam u kałonii napisać prašeńnie ab pamiłavańni?

— Nie.

Pavialičyć

— Jak vy daviedalisia, što vas vyzvalajuć?

— Nichto ničoha nie paviedamlaŭ. U piatnicu (21 listapada. — Zaŭv. «Lusterka») byŭ zvyčajny dzień: a 6‑j ranicy padjom, śniadanak, źmiena. Ja adpracavała, potym pajšła na pavierku, paśla jaje [adbyłosia] mierapryjemstva.

Dzieści a piataj viečara ŭ atrad (ja tut była adzinaja ŭkrainka) zachodzić režymny supracoŭnik, vyklikaje mianie i taki: «Źbirajsia». Jon pracavaŭ sa mnoj da hetaha, ja jaho viedała, stała prasić: «Skažycie choć niešta. Kali łaska, ja ž zaraz pamru ad chvalavańnia». Ale jon ničoha [nie patłumačyŭ], niejkaja supiersakretnaść. Prosta źbiraj usie rečy i idziom. Kudy? Navošta? [Heta] pieravod u inšy atrad, etap? U mituśni pałovu ŭsiaho zabyłasia.

Razumieła, što niešta budzie. Z ranicy načalnica paviedamiła: «Skazali ciabie raźličyć». Jašče ŭ mianie ŭ toj dzień była krama, ale ja nie zmahła atavarycca, bo mnie zakryli rachunak…

Ja była ŭ Biełarusi i bačyła ŭsio, što adbyvajecca, dumała pra samaje drennaje — niejki etap, novaja sprava. Dumki, što mianie mohuć abmianiać, pamiłavać, navat nie ŭźnikała.

— Kudy vas pavioŭ supracoŭnik kałonii?

— Mianie zaviali ŭ karancinnaje pamiaškańnie, byŭ pieratrus. Tam sustrełasia ź Lidzijaj Hruk, my siadzieli razam u SIZA i adna adnu viedali. Paśla, ničoha nie tłumačačy, nas adviali ŭ asobnuju siekcyju ŭ karancinnym pamiaškańni. Z nami była jašče adna dziaŭčyna z Ukrainy. [Na našy pytańni pra toje, što adbyvajecca, supracoŭniki] adžartoŭvalisia, ale pakarmili (uśmichajecca). Nie pakinuli pamirać z hoładu.

[Ź dziaŭčatami] razumieli, raz my try ŭkrainki, mahčyma, budzie ekstradycyja, departacyja ci niešta takoje. U siekcyi siadzieli doŭha. Z saboj ničoha nie było, tamu navat nie viedali, kolki času. Nichto nie kazaŭ, što dalej. Kali naŭprost pytalisia, ci adpuściać nas, adkazvali: «Nie». My cikavilisia: «Budziem tut spać ci nie?», tamu što adnaho matraca nie chapała. Nam nie adkazvali.

A dziasiataj viečara ŭ kałonii abjavili adboj, my siadzim dalej (śmiajecca). U niejki momant pačali stukać [u dźviery], tamu što nie viedali, kłaścisia ci siadzieć u čakańni čahości. Padyšła asudžanaja, jakaja nočču «dniavalić». Jana kudyści patelefanavała i paviedamiła: «Raskładajcie matracy».

Prynieśli treci, i my lahli. A šostaj ranicy padjom. Nam dajuć chvilinu i kažuć: «Vychodźcie». Ledź paśpieli ŭ prybiralniu schadzić, i toje stolki kryku było. Znoŭ pieratrus, našy rečy [pahladzieli] pa druhim kole. Kanfiskavali pierapisku, fota, i znoŭ nichto ničoha nie kaža. Zabrali ŭsie rečy, jakija vydavali ŭ kałonii, — sukienki, kurtki, čaraviki. Abutak u nas va ŭsich byŭ svoj, kurtka — tolki ŭ Lidy.

Mianie zatrymali letam, tamu vierchniaha adzieńnia svajho nie akazałasia. Ja zastałasia ŭ kofcie i łasinach. Było žudasna choładna (paźniej, kali jechali ŭ aŭtobusie, bačyła, što mužčynam pakinuli ciełahrejki).

Nas vyvieli na terytoryju kałonii, ubačyli, što tam staić mikraaŭtobus. Zatym skazali: «Stanaviciesia tvaram da ścienki, nikudy nie pavaročvajciesia». My stali pa stoječcy śmirna, na ruki nadzieli kajdanki, na hałovy — miaški. I ŭsio, bolš my ničoha nie bačyli. Miaški akazalisia nastolki ščylnyja, što niemahčyma było dychać. Prasili choć by troški adkryć nos.

— Vam patłumačyli, kudy vas viazuć?

— Tolki žartavali, što viazuć na rasstreł. Uvieś čas byli hetyja žarty. I kali ja adsiedzieła ŭ kałonii ŭžo hod i da takoha pryvykła, to Lida, jakaja niadaŭna tudy trapiła… U jaje zdaryłasia isteryka, jana płakała, bajałasia. Mnie jaje było vielmi škada, sama razumieła, my ŭ čužoj krainie, dzie adbyvajucca žudasnyja rečy, i nichto nas tut nie abaronić. Zrazumieła, što jany mohuć zrabić usio što zaŭhodna i nikomu za heta ničoha nie budzie.

«Nie vieryłasia, da apošniaha čakali niejki padvoch»

Pavialičyć

— Doŭha jechali?

— Nie viedaju, adčuvańnie času zhubiłasia. Pa darozie supracoŭniki pytalisia, za što siadzim, jak stavimsia da vajny va Ukrainie. Sprabavali niejkija hutarki vieści, ale nam było nie da ich. Pry hetym, kali ja nie chacieła adkazvać, mahła hetaha nie rabić.

Jany ŭsiu darohu žartavali, što viazuć u les [na rasstreł], i raptam mikraaŭtobus spyniŭsia, i nas pad ruki pa adnoj ź jaho vyvodziać. Ja čuju pad nahami šołach vosieńskaj listoty… Heta ciapier śmiešna ŭspaminać, a tady prosta serca ŭ piatki syšło, tamu što realna vyvieźli ŭ les, źniali miašok, skazali: «Tvaram da lesu».

Ja ŭžo ŭ dumkach raźvitałasia z usim, a jany takija: «Chočacie ŭ prybiralniu, idzicie». Kala nas [prysiadźcie]. A heta byli mužčyny. Kali ty ŭ takim strachu, nieparazumieńni, plus hetyja žarty… Nu prosta…

Potym mnie znoŭ nadzieli miašok, kajdanki zamianili na ściažku i pasadzili ŭžo ŭ inšy aŭtobus. Kolki ludziej tam znachodziłasia, nie bačyła. Ale čuła hałasy i mužčynskija, i žanočyja.

Pierad biełaruskaj miažoj spynilisia, nam źniali miaški i ściažki. U sałonie siadzieli dvoje ŭ cyvilnym i ŭ maskach. [Na niejtralnaj pałasie] u aŭtobus zajšoŭ čałaviek i skazaŭ: «Dobry dzień, vy viartajeciesia va Ukrainu».

Usie stali płakać. Padjechaŭ ukrainski aŭtobus, nam dazvolili vychodzić i pieranosić tudy svaje rečy.

— Što było na dušy, kali pryjechali va Ukrainu?

— Nie vieryłasia, da apošniaha čakali niejki padvoch […].

— A što z vašymi dakumientami?

— Pakul nie viedaju, dzie jany, na rukach u mianie ich niama. Ci pieradali ich ukrainskamu boku, taksama nie mahu skazać.

Jašče kali jechała ŭ Biełaruś (havorka pra 2024 hod. — Zaŭv. «Lusterka»), z saboj byli najaŭnyja ŭ valucie. Sumu kazać nie budu, ale niemałaja. Jaje aryštavali, ale pa rašeńni suda aryšt źniali. Kazali, usio pavinny pieravieści na rachunak, kab ja ŭ kałonii mahła chadzić u kramu, ale hetaha nie zrabili. Hrošy mnie nie viarnuli.

U adnoj ź dziaŭčynak, vyzvalenaj sa mnoj, taksama była valuta, kali jana jechała ŭ Biełaruś. Davoli-taki šmat. I joj taksama ničoha nie viarnuli.

— Razumiejecie, čamu mienavita vy apynulisia siarod vyzvalenych?

— Mnie zdajecca, my navat nie zadavalisia hetym pytańniem. Ty [prosta] ščaślivy być doma. A čamu? Heta nie toje, što chvaluje. Udziačnyja bohu i ŭsim, što trapili ŭ hety aŭtobus. Serca balić za ŭsich, chto zastaŭsia.

— Kamu pieršamu patelefanavali, kali apynulisia na radzimie?

— Padčas zatrymańnia ŭ Biełarusi va ŭsich (havorka pra pamiłavanych. — Zaŭv. «Lusterka») pazabirali telefony. Addali, pa-mojmu, traim, [u tym liku] mnie. Ale maju polskuju simku nie viarnuli.

Na miažy pradstaŭniki Kaardynacyjnaha štaba dali patelefanavać rodnym. Tym, chto nie viedaŭ numara, znajšli.

Pieršaj nabrała siastru. Jana była ŭ šoku. Pačała płakać. Nie viedaju, ci zmahu ja adčuć bolšaje ščaście, čym toje, što adčuvała ŭ tuju chvilinu. My ź joj byli vielmi blizkija. [Upieršyniu] pakinuła jaje na taki doŭhi čas. Tamu pačuć jaje hołas i ŭśviadomić, što ja viarnułasia, — heta najvyšejšaje ščaście, jakoje možna adčuć.

— Ci možacie vy raskazać, dzie ciapier znachodziciesia va Ukrainie? Ci viarnulisia vy dadomu i abnialisia ź siastroj?

— Ciapier znachodžusia na reabilitacyi, siastra ŭžo pryjazdžała mianie adviedać.

• 2
• 0
• 0
• 1
• 2
• 6
• 1
• 12